ต่อมลูกหมากโต

น.พ.วุฒิพันธ์ บรรจง

ต่อมลูกหมากคืออะไร ?

ต่อมลูกหมากเป็นอวัยวะส่วนหนึ่งของระบบสืบพันธุ์ชาย เป็นต่อมมี

ท่อมีหน้าที่สร้างสารเมือกหล่อเลี้ยงเชื้ออสุจิรูปร่างคล้ายลูกหมากขนาดเส้น

ผ่าศูนย์กลางประมาณ 3 เซนติเมตร อยู่ติดกับส่วนล่างของกระเพาะปัส-

สาวะ ท่อปัสสาวะส่วนต้นจะผ่านกลางต่อมลูกหมาก

ต่อมลูกหมากโตคืออะไร ?

ต่อมลูกหมากโต เป็นเนื้องอกชนิดไม่ร้ายแรง ( ไม่มีการกระจายไป

อวัยวะอื่น) ประกอบด้วย เนื้อเยื่อต่อม กล้ามเนื้อเรียบและพังผืด

เขาว่าต่อมลูกหมากโตเป็นคนแก่ แก่แค่ไหน ?

ผู้ป่วยที่มีอาการปัสสาวะขัดจากต่อมลูกหมากโต มักมีอายุเกิน 50

ปี อายุมากขึ้นโอกาสมีอาการผิดปกติจากต่อมลูกหมากโตก็มากขึ้น และ

รุนแรงขึ้น

ต่อมลูกหมากโตมีสาเหตุจากอะไร ? บางคนบอกหลั่งน้ำอสุจิบ่อย

ต่อมลูกหมากทำงานมาก ทำให้ต่อมลูกหมากโต

ยังไม่มีหลักฐานยืนยันถึงสาเหตุที่แท้จริงของต่อมลูกหมากโต

ผู้ป่วยที่หมอพบ บางคนก็มีภรรยาหลายคน บางท่านก็เป็นพระภิกษุที่

บวชตั้งแต่เด็ก

ต่อมลูกหมากโต ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอะไรบ้าง? ทำให้เกิด

อาการผิดปกติอย่างไร ? จะได้รู้และรีบหาหมอ

ต่อมลูกหมากอยู่รอบท่อปัสสาวะ เมื่อโตขึ้นจะทำให้ท่อปัสสาวะ

แคบลงแต่เกิดอย่างช้าๆ กระเพาะปัสสาวะจะปรับตัวโดยบีบตัวแรงขึ้นเมื่อ

ผู้ป่วยถ่ายปัสสาวะ กล้ามเนื้อผนังกระเพาะปัสสาวะหนาขึ้น เพราะทำงาน

หนักปัสสาวะยังพุ่งแรงเหมือนเดิม แต่จะบ่อย ปริมาณปัสสาวะแต่ละครั้ง

น้อยกว่าปกติกลั้นนานไม่ได้ เพราะกระเพาะปัสสาวะระยะนี้ถูกกระตุ้นได้

ง่าย มีน้ำปัสสาวะไม่มากก็ต้องถ่ายออก ( ปกติกระเพาะปัสสาวะเก็บน้ำ

ปัสสาวะได้ประมาณ 1/3 ลิตร จึงกระตุ้นให้อยากถ่ายปัสสาวะ)

เมื่อต่อมลูกหมากโตขึ้นอีกท่อปัสสาวะแคบลงอีก สุดท้ายกระเพาะ

ปัสสาวะปรับตัวต่อไปไม่ได้จะอ่อนแรงมีแรงบีบตัวน้อย ถ่ายปัสสาวะแต่ละ

ครั้งต้องรอนานจึงออก ต้องเบ่งช่วย พุ่งไม่แรง ลำเล็ก กินเวลานาน ตอน

หยุดมีปัสสาวะหยดมากขึ้นจะมีน้ำปัสสาวะตกค้างในกระเพาะปัสสาวะ

มากขึ้นเรื่อย ๆ อย่างเรื้อรัง

ช่วงที่มีการปรับตัวของกระเพาะปัสสาวะระดับต่างๆ นี้มีผลให้ปัส-

สาวะผ่านจากไตมาตามท่อไตลงในกระเพาะปัสสาวะไม่สะดวก นานเป็น

เดือนเป็นปี มีผลให้ไตและท่อไตพอง การทำงานของไตลดลง ในที่สุดเกิด

ภาวะไตวาย

นอกจากอาการที่เป็นผลโดยตรงจากต่อมลูกหมากโตอาจมีภาวะ

แทรกซ้อน ได้แก่

1. การติดเชื้อ กระเพาะปัสสาวะอักเสบ ไตอักเสบ

2. ปัสสาวะไม่ออกอย่างทันทีทันใด

3. ปัสสาวะเป็นเลือด

4. นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ

5. ไส้เลื่อนบริเวณขาหนีบ และริดสีดวงทวาร

ถ้ามีอาการดังกล่าวข้างต้น สงสัยไม่แน่ใจให้ปรึกษาแพทย์

หมอรู้ได้อย่างไร ว่าคนไหนเป็นต่อมลูกหมากโต ?

หมอจะสรุปและประเมินจาก

1. ประวัติและอาการ

2. การตรวจทางร่างกายทั่วไป การตรวจทางทวารหนัก

(ต่อมลูกหมากอยู่ติดด้านหน้าของทวารหนัก)

3. การตรวจปัสสาวะ

4. การศึกษาการไหลของน้ำปัสสาวะ

5. การส่องกล้องผ่านทางท่อปัสสาวะ

หมอจะตรวจมากน้อยแค่ไหนขึ้นกับอาการ และความต้องการข้อ

มูล เพื่อประกอบการรักษา บางครั้งตรวจพิเศษอย่างอื่น เพื่อแยกโรคที่มี

อาการคล้ายกัน

หมอรักษาอย่างไร ?

เมื่อแน่ใจว่าต่อมลูกหมากโตหมอจะเลือกวิธีการรักษาตามความรุน

แรงของอาการ, ขนาดต่อมลูกหมาก,อายุ,สุขภาพ,โรคประจำตัวของผู้ป่วย

และภาวะแทรกซ้อน โดยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม

1.ใช้ยา

1.1 กลุ่มยาคลายกล้ามเนื้อเรียบของต่อมลูกหมาก

1.2 กลุ่มยาปรับสมดุลของฮอร์โมนเพศ

2. การผ่าตัด เท่าที่ใช้ในเมืองไทย ได้แก่

2.1 ใช้เครื่องมือส่องผ่านท่อปัสสาวะเข้าไปตัดเนื้องอกออก

เป็นชิ้นเล็กด้วยเครื่องจี้ไฟฟ้าแล้วล้างออก

2.2 ใช้เครื่องมือส่องผ่านท่อปัสสาวะเข้าไปจี้ทำลายเนื้องอก

ด้วยแสงเลเซอร์

2.3 ผ่าตัดต่อมลูกหมากออกทางแผลหน้าท้อง

2.4 ใช้เครื่องมือใส่ผ่านเข้าไปทางท่อปัสสาวะทำให้เกิดความ

ร้อนสูงในเนื้อต่อมลูกหมากโดยใช้พลังงานไมโครเวฟ

2.5 คาสายถ่างท่อปัสสาวะส่วนที่ผ่านต่อมลูกหมาก

ในผู้ป่วยที่สภาพร่างกายไม่พร้อมจะรับการผ่าตัดแต่อาการไม่สา-

มารถรอผลการรักษาโดยใช้ยา หรือมีภาวะแทรกซ้อน เรายังมีทางเลือก

ระบายน้ำปัสสาวะโดยใส่สายสวนทางท่อปัสสาวะ หรือใส่ท่อระบายน้ำ

ปัสสาวะผ่านทางหน้าท้อง

นอกจากการรักษาเพื่อให้ผู้ป่วยปัสสาวะสะดวกขึ้น ทั้งโดยใช้ยา

และผ่าตัด หมอยังรักษาผลข้างเคียงที่เกิดจากต่อมลูกหมากโตและภาวะ

แทรกซ้อนต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นด้วย

(จากหนังสือ “สาระน่ารู้ทางศัลยกรรม” 50ปี รพ.ภูมิพลดุลยเดช พ.ศ.2542)