მეოცე საუკუნის მიწურულისა და ოცდამეერთე საუკუნის დამდეგის საქართველოს პოლიტიკასა და საზოგადოებრივ აზროვნებაში ფართოდ გავრცელებული ცნება „პირველი გასროლა“ ეხებოდა 1991-1992 წლების პუტჩის 1991 წლის 21 დეკემბერის დაწყების უშუალო საბაბსა და ეროვნული, ლეგიტიმური ხელისუფლებისა და კერძოდ პრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიას წინააღმდეგ წამოწყებულ სასამართლო საქმეში ერთ-ერთ არსებით ბრალდებას.

ანტიეროვნული ძალები მათ მიერ შეიარაღებულ პუტჩს ამართლებდნენ იმით, რომ ვითომც ეროვნულმა, ლეგიტიმურმა ხელისუფლებამ ცეცხლი გაუხსნა „შეუიარაღებელ საპროტესტო მიტინგს“ მათავრობის სასახლის წინ.

კერძოდ ეროვნული ხელისუფლების მხრივ ოპოზიციისადმი ცეცხლის გახსნის ამ ვერსიას მსოფლიოს მასშტაბით ავრცელებდა რეჟისორ ოთარ იოსელიანის ფილმი „Seule, Géorgie“.

აღნიშნული სასამართლო საქმე ხელახლა იქნა გამოძიებული საქართველოს პროკურატურის მიერ „ვარდების რევოლუციის“ შემდგომ.

პროკურატურის გამოძიების შედეგად არ დადასტურდა ეროვნული ხელისუფლების მიერ ოპოზიციისათვის ცეცხლის გახსნის ფაქტი - არამედ დადასტურდა ოპოზიციის მიერ მთავრობის სასახლეზე შეიარაღებული თავდასხმა - რასაც მოჰყვა მსხვერპლი და დადასტურდა, რომ ეროვნული ხელისუფლების მიერ საპასუხო ცეცხლი და საბრძოლო ოპერაცია მხოლოდ ამის საპასუხოდ დაიწყო.

'''კერძოდ პროკურატურის დასკვნაში წერია:'''

ტ.110, ს.ფ. 150

'''არ პოულობს დადასტურებას თითქოსდა საქართველოს პრეზიდენტის განკარგულებით საკუთარი ხალხის წინააღმდეგ სროლის განხორციელების ფაქტი.'''

საქართველოს შინაგან საქმეთა იმჟამინდელი მინისტრის პირველი მოადგილის, წინასწარ გამოძიებასა და ზაურ ქობალიას ბრალდების საქმის სასამართლო განხილვაში მოწმედ დაკითხული რომან გვენცაძის ჩვენებით, პირველი სროლა განხორციელდა ეროვნული გვარდიის სარდლის ვახტანგ ქობალიასა და გვარდიის წევრების მიერ, რაც თითქოსდა სამხედრო დაპირისპირების მიზეზი გახდა. მისივე ჩვენებით, რომ არა ვახტანგ ქობალიასა და მის დაქვემდებარებაში მყოფი გვარდიის წევრების მხრიდან სროლა, ოპოზიცია უზენაესი საბჭოს მიმართულებით ცეცხლის გახსნას ვერ გაბედავდა.

აღნიშნული ჩვენება გამოძიების მიერ გაზიარებული ვერ იქნება იქიდან გამომდინარე, რომ თვითონ რ. გვენცაძის განმარტებით, მან თენგიზ კიტოვანს სთხოვა '''უზენაესი საბჭოს შენობის მიმდებარე ტერიტორიიდან გაეყვანა შეიარაღებული პირები''', წინააღმდეგ შემთხვევაში სისხლი დაიღვრებოდა. თ. კიტოვანმა მას არ დაუჯერა და დაიწყო ავტობუსების გათრევა, რომელიც ერთმანეთისაგან ჰყოფდა კანონიერი ხელისუფლებისა და შეიარაღებული ოპოზიციური ძალების მხარდამჭერთა მიტინგებს.

რ. გვენცაძის აღნიშნული ჩვენების საწინააღმდეგოდ, გაცილებით ადრე, ოპოზიციურ შეიარაღებულ ძალებს არაერთი თავდასხმა ჰქონდათ განხორციელებული დედაქალაქის სხვადასხვა უბნებში, კერძოდ, დიდუბის ტერიტორიაზე "თელასის" შენობაზე, სახელმწიფო ცირკის მიდამოებში, "ჩაის სახლთან", 4 ოქტომბერს კანონიერი ხელისუფლების მხარდამჭერ მიტინგზე, რომელიც არაერთი პირისათვის სხეულის ცეცხლნასროლი დაზიანებით და გია ტეტელაშვილის მკვლელობით დასრულდა და სხვ.

ტ. 100, ს.ფ. 2-3, 4-5, 6-16, 275;
ტ. 113, ს.ფ. 163-232.

ამასთან, საქმეზე მოწმედ დაკითხული, საქართველოს შინაგან საქმეთა იმჟამინდელი მინისტრის პირველი მოადგილის მერაბ რაფავას ჩვენებით, 1991 წლის 21 დეკემბერს პრეზიდენტმა ზვიად გამსახურდიამ მიიღო გადაწყვეტილება ხელისუფლებას თვითონვე აეღო რუსთაველის გამზირის ორივე მხარეს აღმართული ბარიკადები და მომდევნო დღეს იგი გამართავდა გაერთიანებულ მიტინგს, ორივე მხარეს - ხელისუფლებას და ოპოზიციას შესთავაზებდა ერის გამთლიანების თავის გეგმას. მას და რომან გვენცაძეს, 1991 წლის 21 დეკემბრის ღამეს, სხვა პირებთან ერთად ეძინათ უზენაესი საბჭოს შენობაში. პირადად მას ეღვიძა, რადგან მის გვერდით მყოფი რ. გვენცაძე ხმამაღლა ფშვინავდა, რაც დაძინების საშუალებას არ აძლევდა. გამთენიისას იგი ფანჯრიდან გადაჰყურებდა გამზირს, საიდანაც ჩანდა როგორც უზენაესი საბჭოს კიბეები, ასევე რუსთაველის გამზირი, ქაშუეთის ეკლესია, მხატვრის სახლი და მიმდებარე ტერიტორია. რუსთაველის გამზირს ამ დროს გვიდა მეეზოვე ქალი. მან ფანჯრიდან შენიშნა ქაშუეთის ეკლესიის მხრიდან სირბილით მომავალი '''ავტომატებით და სხვა საბრძოლო აღჭურვილობით შეიარაღებული ოცამდე პირი''', რომლებსაც ეცვათ საბჭოთა ჯარისკაცის შავი ფერის ტყაპუჭები. უმრავლესობას თავზე ეხურა ნაქსოვი შავი ფერის ქუდი. მას გაუკვირდა მათი გამოჩენა, ვინაიდან ასეთი ჩაცმულობის კანონიერი შეიარაღება მისთვის ცნობილი არ იყო. ხსენებული ჩაცმულობის პირები მან დაინახა ჯერ კიდევ წინა ღამეს, როცა ისინი თან ახლდნენ თენგიზ სიგუას, რომელიც მთავრობის სახლის წინ იყო მოსული.

შეიარაღებული ხალხის გამზირზე გამოჩენისთანავე მოქალაქეთა ერთი ნაწილი შეშინებული გაიქცა მხატვრის სახლისკენ, სადაც კარები იყო ღია. როგორც კი შეიარაღებული პირები რუსთაველის გამზირზე დადგნენ, '''ერთ-ერთმა, დაყოვნების გარეშე პირდაპირი ავტომატური ჯერით ცეცხლი დაუშინა უზენაესი საბჭოს''' იმ მხარეს, საითაც განლაგებული იყო პრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიას კაბინეტი. 50-მდე მოქალაქე ცარიელი ხელებით უეცრად ეცა მათ. თავდამსხმელებმა მოქალაქეებს მიუშვირეს ავტომატები და მათაც გაუხსნეს ცეცხლი, თვითონ კი უკუსვლით იხევდნენ ქაშუეთის ეკლესიისაკენ, სადაც კარები ღია იყო, მეორე ნაწილი გაიქცა სასტუმრო "თბილისისკენ". მათ ავტომატური ცეცხლსასროლი იარაღებიდან აწარმოეს სროლები რუსთაველის გამზირზე როგორც ხალხის, ისე მთავრობის სახლის მიმართულებით. მან დაინახა, თუ როგორ '''მოხვდა ტყვია და იქვე წაიქცა გამზირის დამლაგებელი ქალი'''. ასევე '''გაუნძრევლად დაეცა სამი თუ ოთხი მამაკაცი''', აგრეთვე '''დაიჭრა რამდენიმე პირი''', რომლებიც შველას ითხოვდნენ. გადარჩენილებიდან ზოგი გარბოდა მხატვრის სახლისკენ, სადაც კარები ღია იყო, დანარჩენები კი გამორბოდნენ მთავრობის სასახლის კიბეებისკენ. მან გააღვიძა ანზორ მარგიანი და რომან გვენცაძე, რომლებსაც ყვირილით ამცნო, რომ '''იერიშზე გადმოვიდა შეიარაღებული ოპოზიცია''', დაიჭრა და დაიღუპა ხალხი. გაგრძელებული სროლების ხმებზე გაეღვიძა თამაზ ნინუასაც. რ. გვენცაძე ყველაზე წინ გაიჭრა და დაეშვა კიბეებზე შეძახილებით - არ ესროლათ. სროლის ინტესიურობა ოდნავ შემცირდა. რ. გვენცაძე იქ მყოფ თანამშრომლებს სთავაზობდა რუსთაველის გამზირზე ცოცხალი ღობის აღმართვას, მაგრამ ეს ვერ მოახერხა, ვინაიდან სროლები მაინც არ ცხრებოდა და პოლიციის მუშაკების სამიზნეებად გამოყენება არ შეიძლებოდა.

იგი შეუდგა ეროვნული გვარდიის სარდლის ვახტანგ ქობალიას ძებნას, მაგრამ, როგორც ის, ასევე გვარდიის წევრები არსად ჩანდნენ. მან მთავრობის სახლის შიდა ეზოში თვალი მოჰკრა მილიციის ერთ-ერთ თანამშრომელს და უბრძანა, სასწრაფოდ მოეძებნა ვახტანგ ქობალია. ამ დროს გაიგო, რომ რომან გვენცაძე დაუჭრიათ და პირველი საშუალო სკოლის მხრიდან უზენაესი საბჭოს შენობის გვერდიდან შემოსასვლელი კარებისკენ მოხოხავდა. მას ორივე ფეხიდან სდიოდა სისხლი. ექიმებმა აღმოუჩინეს პირველად სამედიცინო დახმარება. რომან გვენცაძემ მას მიმართა: "მერაბ, ხომ ხედავ, ამ ნაძირალებმა მაინც გაყიდეს საქართველო, ტყვია გვესროლეს, იბრძოლეთ სისხლის ბოლო წვეთამდე, არ დაუთმოთ, არ დანებდეთ". ამ დროს თავის გვარდიელებთან ერთად გამოჩნდა ვახტანგ ქობალიაც, რომლებსაც თურმე ეძინათ პრეზიდენტის ფლიგელის მოპირდაპირე მხარეზე არსებულ ნახევრად მიწისქვეშ განლაგებულ სართულზე.

აღნიშნულის შემდეგ, ვ. ქობალია უკვე თავს უყრიდა გვარდიელებს ორივე ფლიგელს შორის არსებულ შადრევანთან და აპირებდა იერიშზე წასვლას რუსთაველის გამზირისკენ, საიდანაც უზენაესი საბჭოს შენობისაკენ როგორც ავტომატური იარაღებიდან, ისე ნაღმმტყორცნებიდან და ყუმბარმტყორცნებიდან, ასევე სასტუმრო "თბილისის" გვერდზე განლაგებული ქვემეხიდან აგრძელებდნენ ინტენსიურ სროლებს. ვ. ქობალიამ კიბეებზე განალაგა დაახლოებით 150-მდე გვარდიელი, ხოლო შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლებს სთხოვა გაემაგრებინათ მისთვის ზურგი. ამ დროს შს სამინისტროს ერთ-ერთი ოფიცერი გაიქცა იქვე მდგომი ავტომანქანისკენ, საიდანაც ამოიღო ჯავშანჟილეტი და თავისი ხელით ჩააცვა მას, რის შემდეგ ვ. ქობალია შეუდგა თავდაპირველად თავდაცვითი, შემდეგ კი შეტევითი ღონისძიებების განხორციელებას.

ტ. 113, ს.ფ. 30-37, 38-50, 51-62.

აღნიშნული გარემოებანი ასევე დადგენილია საქმეზე წარმოების განახლების შემდეგ მოწმის სახით დაკითხულ როზლანდ ლაკიას, ელზა ჩინჩლაძის, გოდერძი ქავთარაძის, მიმოზა აბაშიძის და სხვათა ჩვენებებით.

ტ. 103, ს.ფ. 100-109, 125-131, 134-140, 193-196, 258-264, 284-289, 290-293, 296-300, 309-310.

აღნიშნული ჩვენებებით გამორკვეული და დადგენილია, რომ რომან გვენცაძე არ იყო პირველად განხორციელებული სროლების თვითმხილველი მოწმე, ამასთან, პირველი '''გასროლების წარმოებას კანონიერი ხელისუფლების მხარდამჭერი გვარდიელების მხრიდან ადგილი არ ჰქონია'''.

ქართული ეროვნული მოძრაობის, ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობისა და ეროვნული ხელისუფლების მომხრის და მხარდამჭერის კატეხიზმო