Schrijver Hemmerechts, Kristien
Titel 's Nachts
Jaar van uitgave 1989
Bron De Volkskrant
Publicatiedatum 22-09-1989
Recensent Amold Heumakers
Recensietitel Drama's uit de archiefkast
In's Nachts, de tweede verhalenbundel van de Vlaamse schrijfster Kristien Hemmerechts, merkt een van de vrouwelijk personages bitter op: " Sommige mensen leven maar en leven maar of het niet op kan. Dat bestaat, een leven zonder pijn en verdriet." Je vraagt je af waar de vrouw haar kennis vandaan haalt, want in haar eigen leven is het een en al treurnis wat de klok slaat, met in het verleden een jong gestorven broer en de schaduw van incest, in het heden de nooit verdwenen wrok over het verlies.Ook in de overige verhalen van haar bundel doet Kristien Hemmerechts haar uiterste best om aan te tonen dat het wel degelijk op kan. 's Nachts telt nog geen honderd bladzijden, maar het aantal gekwelde moderne mannen en - vooral - vrouwen dat erin rondwandelt mag indrukwekkend heten. Ze zijn in de steek gelaten door hun vrienden of vriendinnen, ze lijden aan nachtmerries, voelen zich onvoldaan in hun huwelijk, zijn gescheiden, worstelen met sterfgevallen en ziekte of worden geteisterd door zeer actieve schuldgevoelens.
Het valt moeilijk te ontkennen dat de titel van de bundel goed is gekozen. Niettemin spelen de meeste verhalen, in tegenstelling tot wat de schrijfster op de achterflap beweert, zich overdag af.De nacht moet vooral in figuurlijke zin worden opgevat. De ellende van Hemmerechts' personages komt voort uit hun onvermogen zich te onttrekken aan wat je zou kunnen noemen: de nachtzijde van hun bestaan, waar al die gevoelens tieren welke bij een te exclusieve aandacht het normale leven ornnogelijk maken.
Hier krijgen ze die aandacht volop. Om niet veel anders gaat het in deze verhalen, die mij daarom een beetje doen denken aan gedramatiseerde case-studies die eerder thuishoren in de archiefladen van psychiater, psycholoog of maatschappelijk werker dan in een literaire bundel. Maar dat is natuurlijk niet terecht. De verhalen lijken op case-studies omdat Hemmerechts ze bewust zo sober heeft opgeschreven, in strakke zinnen, veel korte dialogen en een zo alledaags mogelijk idioom.
Het voordeel van zo'n stijl is dat gezeur en pathetiek worden vermeden, het nadeel is dat wat er wordt verteld nauwelijks de kans krijgt te overtuigen omdat het zo kaal en schetsmatig blijft. In sommige verhalen is het leed of de obsessie eenvoudig te groot en te zwaar om in zdn kort bestek met succes te kunnen worden opgeroepen zonder een indruk van willekeur te maken. Verhalen worden niet vanzelf aangrijpend omdat er tragische dingen in voorkomen.
Het enige waarin Kristien Hemrnerechts een zekere mate van uitbundigheid aan da dag legt, dat is in het vermelden van fysieke details en gewaarwoordingen. Van een cartesiaanse scheiding
tussen geest en lichawn is bij haar geen spoor te bekennen; het bewustzijn van haar personages is juist in extreme mate op het lichaam gericht. Zweet, sperma, urine en menstruatiebloed - het vloeit onder haar pen met stromen en houdt in elk geval de spruitjeslucht buiten de deur die het Noordnederlandse realisme zo vaak onbewoonbaar maakt.
Vergeleken met haar romans Een zuil van zout en Brede heupen, die twee knappe dieptepeilingen van pathologische eenzelvigheid, vallen de verhalen in 's Nachts mij tegen, al zie ik heel goed dat ze uit dezelfde bron afkomstig zijn. Het verschil lijkt mij dat tussen een voltooid produkt en het eerste raamwerk of staketsel, waarvan nog maar moet worden afgewacht of het op de lange duur bruikbaar zal zijn. De beste (want meest complexe) verhalen bestaan uit veelbelovende scenario's voor omvangrijker werk. Om geslaagd te kunnen heten ouden ze echter eerst gerealiseerd moeten worden en dan was er niet een bundel met zeven verhalen verschenen, maar een roman.