Home > Articles > Article

منبع: ياس نو - نويسنده: جوليان پتلی - ترجمه: فرانک عطيف - تاريخ: 21 خرداد 82

مباحث قرن بيست و يکم

رسانه‌ها و ترديدهای بی‌اساس

اغلب می‌شنويم که ما در عصر "انقلاب اطلاعات" زندگی می‌کنيم. اگر به دوروبرمان نگاه کنيم، می‌بينيم که در سال‌های اخير در بخش رسانه‌ها پيشرفت‌های قابل توجهی رخ داده است. به لطف کابل، ماهواره و ديجيتالی شدن ميزان دسترسی به کانال‌های متفاوت تلويزيونی افزايش يافته و تعداد بيشتری فيلم‌ها را روی "DVD می‌بينيد، نه کاست ويدئويی. کامپيوترهای خانگی نيز وسيله‌ای شده آشنا و ضروری. تا همين سی سال پيش کامپيوتری با ظرفيت نمونه‌های روميزی معاصر آن قدر بزرگ بود که تمام فضای يک اتاق را پر می‌کرد و قيمتش خيلی بيشتر از توانايی خريد فردی از طبقه متوسط بود. حالا با اتصال اين کامپيوترها به شبکه اينترنت جهان زير دست و انگشت‌های ماست، چيزی که نسل گذشته حتی تصورش را هم نمی‌کرد.

فن‌آوری هوشمند

همه اين تغيير و تحول‌ها تا حدی به عنوان بخشی از تحقيق و توسعه در زمينه‌های جنگ و کشف فضا پديد آمده است. چيزی که در اولين نگاه به نظر می‌رسد اصلاً ربطی به رسانه ندارد. هر دو حوزه نه تنها به کوچک سازی (توليد چيزها در مقياس بسيار کوچک) نياز دارند، بلکه وجود فن‌آوری بسيار هوشمند (که هدايت شونده کامپيوتری است) هم برايشان ضروری است. با افت صنايع توليدی سنگين مثل صنايع فلزی و معادن ذغال سنگ، در اروپای غربی، شرکت‌های بزرگ سرمايه‌گذاری و سوددهی را در تابش صنايع جديد الکترونيکی مثل توليد سخت‌افزار و نرم‌افزار کامپيوتری ديدند و دولت‌ها هم از اين منابع جديد اشتغال‌زايی و درآمد مالياتی استقبال کردند.

علاوه بر اين با اشباع بازار "اجناس سفيد" مثل يخچال، ماشين لباسشويی و تلويزيون، شرکت‌های الکترونيکی در جست‌و‌جوی محصولات جديد و بازارهای تازه برآمدند. آنها همچنين برای قدم گذاشتن به بخش‌های ارتباطات و پخش تلويزيونی، که حداقل در اروپای غربی هميشه ملک مطلق دولتی بوده، جنجال و هياهو به پا کردند و در نهايت با افزايش اين شرکت‌ها در سراسر جهان نيز آنها به وسايل پيچيده‌تر ارتباطی رخ نمود.

به اين ترتيب آنها می‌توانستند با تمامی قسمت‌های دور و نزديک امپراتوری تجارت در تماس باشند.

پول‌سازی و همگرايی

نتايج چشمگير و بهت‌آور اين پيشرفت‌ها، ابتدا، افزايش تجاری‌سازی ارتباط از راه دور و پخش برنامه‌ها بوده که البته پيش از اين به عنوان خدمات دولتی و همگانی (باز هم در اروپای غربی) انجام می‌گرفت و سپس، افزايش همگرايی اين بخش‌ها.

امروزه هياهوی زيادی درباره انقلاب اطلاعاتی وجود دارد. تقريباً هر روزنامه و مجله‌ای را که باز می‌کنيد به کلمه‌های "بزرگراه اطلاعات" و "ميليونرهای تجارت الکترونيکی" بر می‌خوريد يا با انواع آگهی‌های نرم‌افزار و سخت‌افزار کامپيوتر روبه‌رو می‌شويد. با اين تعريف‌ها مشخص است که بيشتر اين هياهوها کاملاً ريشه تجاری دارد. چون شرکت‌ها می‌خواهند که محصولاتشان خريده شود و اين خريد ادامه‌دار باشد. البته اين کار اشتباه نيست و هيچکس نمی‌تواند تغييرها و پيشرفت‌های مهم رسانه‌ها را در بخش برنامه‌ها، در سال‌های اخير منکر شود. از طرف ديگر بايد توجه داشته باشيم پرسش‌هايی که پيشرفت‌های اخير رسانه‌ها در اذهان ايجاد کرده‌اند سؤال‌هايی است که پيش از اين هم در برهه‌ای از کار رسانه‌ها وجود داشت. در واقع افزايش تجاری‌سازی اينترنت و ابزارهای جديد ارتباطات همان مسائلی را به دنبال دارد که تجاری‌سازی رسانه‌های سنتی در پی داشت.

تأثير روی زندگی ما

بنابراين شايد بهتر باشد بدون توجه به تمام جنجال‌های هميشگی بر سر اينکه زندگی ما ديگر مثل سابق نخواهد بود سراغ اين برويم که تکنولوژی جديد اطلاعات و ارتباطات چه تأثيری بر زندگی ما می‌گذارد و به اين ترتيب از پيشرفت‌ها استقبال کنيم.

اين تغييرها ممکن است در بخش‌های کليدی زندگی ما پديدار شود:

خريد: آيا خريد از طريق تلويزيون [با تماشای آگهی] و کامپيوتر يعنی مرگ فروشگاه‌های خرده‌فروش و سوپرمارکت‌ها؟

آيا به اين ترتيب از خانه‌ها‌يمان کمتر بيرون خواهيم رفت؟ آيا خيابان‌هايمان پر می‌شود از کاميون‌ها و وسائل نقليه‌ای که همه اين اجناس سفارش داده شده را در منازل تحويل می‌دهند؟

تلويزيون: آيا تلويزيون باز هم برنامه‌های خوب توليد خواهد کرد؟ آيا در آينده، ديگر نمی‌توانيم بين واقعيت و اطلاعاتی که با آنها تغذيه می‌شويم فرقی قائل شويم؟

آموزش و تحصيل: آيا همه مدارس می‌توانند کامپيوتر در اختيار شاگردانشان قرار دهند و آنها را از مزايای اين دستگاه برخوردار کنند؟ آيا کامپيوترها بر سطح دانش ما می‌افزايند يا فقط حجم اطلاعات را در جهان بالا می‌برند؟

سياست: آيا می‌توانيم از طريق کامپيوتر درباره مسائل مهم ملی يا منطقه‌ای رأی بدهيم؟ آيا سياستمداران ما هر روز بيشتر نگران "تصوير" می‌شوند و ابزار و خط مشی‌ها را به دلخواه خودشان کنترل می‌کنند و تغيير می‌دهند؟

کار: آيا کسانی که در صنايع سنتی رو به زوال کار می‌کنند برای کار در صنايع اطلاعاتی جديد آموزش داده می‌شوند؟ آيا برای همه کار به اندازه کافی وجود خواهد داشت؟ و ...

جامعه: آيا کشورهای غربی به کشورهای غنی از نظر اطلاعاتی يا فقير اطلاعاتی، باسواد کامپيوتری بی‌سواد کامپيوتری تقسيم خواهند شد؟ و آيا اين تقسيم‌بندی‌ها در سطح جهانی بين کشورهای پيشرفته و در حال توسعه هم تکرار خواهند شد؟

چشم‌انداز رسانه‌های جديد

اينها سؤال‌های کليدی هستند که با حضور تکنولوژی‌های جديد اطلاعات و ارتباطات که پايه و اساس چشم‌انداز امروز رسانه‌های همگرای رو به افزايش هستند، خودنمايی کرده و می‌کنند. اگر بخواهيم از فرصت‌های به دست آمده بهترين استفاده را بکنيم، بايد پاسخ اين سؤال‌ها را بيابيم. پرسش درباره مالکيت، کنترل، قانونگذاری، سرمايه‌گذاری و استفاده از رسانه‌ها همانقدر ملموس و مهم است که در گذشته بوده است.

همانطور که می‌دانيم تجربه و برخورد با رسانه‌های قرن بيستم با وجود تمام لذت‌ها و شادی‌هايی که برای ميليون‌ها نفر در سراسر کره خاکی به همراه داشته‌اند هميشه خوب و شاد نبوده است. شايد با درک بهتر و آموختن بيشتر درباره رسانه‌ها - هم گذشته و هم حال - بتوانيم برخی از ترس‌ها و ترديدهای غيرمنطقی و بی‌اساس را که هنوز در بعضی بخش‌ها رسانه‌ها را احاطه کرده‌اند، از بين ببريم.

در عين حال اگر قرار است با موفقيت در تابلوی شلوغ و رو به ازدياد رسانه‌ها سفر کنيم بايد از موضع ارزيابی و پاسخ خواهی از اين "صنايع فرهنگی" هم برخوردار باشيم. رسانه‌ها امروزه نيز مانند قبل نقش مهمی در جوامع به عهده دارند. آنها شغل ايجاد می‌کنند و درآمدزا هستند و مهمتر از اينها همه اطلاعاتی را که به عنوان شهروندان مطلع يک جامعه دموکراتيک در انجام امور زندگی روزمره‌مان نياز داريم، در اختيارمان می‌گذارند.