Home > Articles > Article

منبع: Jamejam Online - نويسنده: نويد آقايی - تاريخ: 22 مهر 82

نگاهی به وضعيت نشر الکترونيک در ايران

آقای خبرنگار مدتها دنبال کتابی گشته که هنوز ترجمه نشده بود توی بازار کتاب، خيابان روبه‌روی دانشگاه، هيچکدام از کتاب‌فروشها اصلا از وجود نويسنده‌ای که آن را نوشته خبر نداشتند، چه برسد که کتاب را داشته باشند.

چند کتابفروشی هم که نام نويسنده را شنيده بودند و بر حسب اتفاق (!) کتابهای انگليسی هم می‌فروختند، اصلا نمی‌دانستند اين کتاب چه سالی و در کجا چاپ شده.

آقای خبرنگار مايوس می‌شود. تا يک شب که مشغول چک کردن ايميل‌هايش است، چشمش به ايميل عجيب و غريبی می‌افتد و طبق قانونی که می‌گويد: «هر وقت دنبال چيزی نمی‌گردی پيدايش می‌کنی» اثری از کتاب کشف می‌کند. ايميل از طرف دوستی است که گفته کتابی که دنبالش بوده‌ای به فارسی ترجمه شده و الان روی اينترنت است.

آقای خبرنگار در پوستش نمی‌گنجد و وقتی می‌بيند نه تنها مجبور نيست هر لحظه سراغ فرهنگ لغت انگليسی به فارسی‌اش برود، بلکه می‌تواند روی صندلی‌اش بنشيند، چايش را بنوشد و کتاب را صفحه به صفحه روی مونيتور بخواند خوشحالی‌اش صد برابر می شود. آقای خبرنگار وقتی کتاب را تمام می‌کند هنوز خوشحال است او هم کتاب را خوانده و هم سوژه «نشر الکترونيک» را که حتما سوژه خوبی است، کشف کرده.

نشر الکترونيک تعريف زياد سختی ندارد؛ هر مطلبی که در بسترهای الکترونيک قابل خواندن باشد به گونه‌ای «نشر» محسوب می‌شود. شکلهای پيشرفته اين گونه انتشار، کتابهايی است که رويشان پردازش صورت گرفته، دارای امکان جستجو هستند و... و شکلهای ساده‌تر آن حتما می‌تواند همين وبلاگهايی باشد که امروزه با استقبال گسترده‌ای روبه‌رو شده‌اند. نشر الکترونيک امروزه در تمام دنيا به 2 صورت Online و Offline وجود دارد. نمونه Offline آن معمولا پردازش بيشتری رويش انجام می‌شود و به صورت CD به دست مخاطب می‌رسد و نمونه Online آن مانند همان کتابی است که آقای خبرنگار را از سرگردانی در خيابان روبه‌روی دانشگاه نجات داد. «از سال 70 - 71 تعدادی از شرکتها شروع به حرکتهايی در زمينه نشر الکترونيک کردند. اين حرکتها در نهايت منجر به تاسيس مجمع ناشران الکترونيک در سال 79 شد مجمعی که امروز حدود 80 شرکت نشر الکترونيک در آن عضويت دارند.» مهندس حقيقی، دبير مجمع ناشران الکترونيک اين حرفها را می‌زند و اين طور ادامه می‌دهد: در چند سال گذشته بسياری از ناشرانی که فعاليتهايشان به صورت سنتی بوده علاقه‌مند شده‌اند که به نشر الکترونيک رو بياورند. اين خودش نشان‌دهنده حرکت رو به‌رشد اين صنعت در کشور است.

حقيقی می‌افزايد: «در نمايشگاه کتاب امسال که ناشران الکترونيک فعاليتهايی جدی در آن داشتند، تقريبا 1200 محصول از سوی ناشران مختلف عرضه شد که نشان‌دهنده توجه ويژه آنها به نشر الکترونيک است». نشر الکترونيک با توجه به قابليتهايی که دارد، بسرعت در حال رشد و توسعه است و هر روز بر تعداد مخاطبان آن افزوده می‌شود. در کشورهای توسعه‌يافته خواندن کتاب از روی مونيتور عادی شده و بسياری از افراد ترجيح می‌دهند کتابشان را بدون اين که گم کنند يا پاره شود از روی مونيتور بخوانند؛ اما در ايران به دليل نگرش سنتی به کتاب و نشر هنوز بسياری از افراد با نشر الکترونيک غريبه هستند. يک کارشناس در اين باره می‌گويد: «نقطه قوت نشر الکترونيک، در ايران به نقطه ضعفش تبديل شده است». ساسان رخشانی در اين باره می‌گويد: «هنوز بسياری از افرادی که به مطالعه علاقه‌مندند ترجيح می‌دهند کتاب را به همان صورت سنتی و روی کاغذ بخوانند. البته اين را هم نبايد از خاطر دور کرد که برای استفاده از امکانات نشر الکترونيک به رايانه نياز است.

اين خودش سد بسيار بزرگی برای همه‌گير شدن نشر الکترونيک است؛ اما در صورتی که رايانه موجود باشد هزينه‌ها بشدت کاهش می‌يابد. در نشر الکترونيک، «ناشر، ديگر نيازی به کاغذ و فيلم و زينک ندارد و طبعا محصولی را که به دست مخاطب می‌رساند، قيمتش پايين است». رخشانی در پاسخ به اين پرسش که وضعيت نشر الکترونيک امروز چگونه است، می‌گويد: اگر اين سوال را سال گذشته از هر کسی می‌پرسيديد، می‌گفت خيلی بد! اما امسال وضعيت بسيار بهتر شده.

هم مخاطبان اطلاعات بيشتری درباره اين نوع نشر به دست آورده‌اند و هم ناشران تلاششان بسيار بيشتر شده است.

با اين که نشر الکترونيک چند سالی است مطرح شده ، اما هنوز بسياری از پديدآورندگان آثار ادبی و هنری رغبتی برای عرضه آثارشان به اين شکل ندارند. البته دليل آنها هم قابل تامل است.

يک نويسنده در اين باره می‌گويد: «با گسترش سايتها و وبلاگها اين امکان برای هر فردی پيش آمده که بنويسد و اين موضوع باعث سطحی شدن اين گونه فضاها شده است.

در اين شرايط هر نويسنده‌ای که اثرش را عرضه کند به احتمال زياد در هياهوی اين گونه آثار گم می‌شود. پس شما هم به نويسندگان حق بدهيد؛ در زمانی که همان کتابهای به قول شما سنتی در بازار فروش نمی‌روند، نويسنده با چه اميدی اثرش را به بازاری که هنوز عصر چندانی از آن نمی‌گذرد بفرستد»؟! با وجود تمام مخالفتهايی که با انتشارات الکترونيکی می‌شود، همه می‌دانند که چه زود و چه دير اين صنعت فراگير می‌شود؛ صنعتی که حتی مخالفان اندک آن در حال حاضر هم پذيرفته‌اند که بالاخره روزی در بازار کتاب، نقش اساسی بازی خواهد کرد. حجت‌الاسلام سالاريان عضو هيات مديره مجمع ناشران الکترونيک با بيان اين حرفها می‌افزايد: اولين مشکلی که نشر الکترونيک در ايران دارد، فهم آن از ناحيه مسوولان است.

يعنی اگر مسوولان ما درک کنند که زمان نشر سنتی دارد می‌گذرد و ما می‌توانيم همان‌ها را با کاربردهای خيلی عالی به نتيجه برسانيم، بسياری از مشکلات حل است.

مسوولان هم بايد سعی کنند قوانين مدونی در اين رابطه به وجود بياورند. الان يکی از بزرگترين مشکلات ناشران الکترونيک، بحث کپی‌رايت است.

بارها افرادی در اين رابطه دستگير شده‌اند، اما به علت نبود قانونی مشخص و صريح، پرونده‌شان به نتيجه نرسيده است.

البته جديدا با همکاری قوه قضاييه و نيروی انتظامی شرايط در حال بهتر شدن است.

الان در 28 استان، 28 قاضی درخصوص همين بحث کپی‌رايت آموزش ديده‌اند که هم اکنون در حال انجام وظيفه هستند. چه بخواهيم و چه نخواهيم نشر الکترونيک هر روز فراگيرتر می‌شود. با توجه به صحبت کارشناسان به نظر می‌رسد تنها راه به ثمر رسيدن اين صنعت بسترسازی برای آن است.

اگر در همين ابتدای راه اين صنعت بدرستی هدايت شود، حتما به نتيجه خواهد رسيد.