ქართულის კოდირების სტანდარტიზების პრობლემის ორი ასპექტი: იდეოლოგიური ასპექტი დაკავშირებულია საერთოდ ახალქართული ლიტერატურული ენისა და დამწერლობის
საკითხთან, რომელიც
უმთავრესად ილია ჭავჭავაძის, მისი თანამებრძოლებისა და ქართველთა შორის წერა-კითხვის საზოგადოების
სახელთანა გადაჯაჭვული. ეს ასპექტი შესაძლოა გაიაზროს და გაითვალისწინოს მხოლოდ ეროვნულად მოაზროვნე კონსტრუქტორმა, ტექნოლოგმა.
ისეთმა - ვინც იცნობს და გრძნობს ქართული ცივილიზაციის განვითარების თავისებურებებს, ვინც იცის, რომ ახალქართული ლიტერატურული ენა და დამწერლობა ქართველი ერის გარდუვალი ფასეულობაა და ამ ფასეულობს დათმობა, ილიას საქმის ღალატი - დაუშვებელია. "როს მოვედით ჩვენ,
მსწრაფლ გიცანით თქვენ,
შორს დავიჭირეთ თქვენი ანბანი;
რად ჰკვირობთ მასა,
რომ თქვენს ანბანსა
ვერ შევეჩვიეთ ვერვინ ჩვენგანი." ამ ასპექტთან მჭიდრო კავშირშია აგრეთვე ე.წ. მესროპ-მაშტოცის სინდრომი - ანუ გარეშე ძალების გამუდმებული მცდელობები მოგვევლინინ და თავი წარმოგვიდგინონ კულტურტრეგერებად. ეს მხარე საგანგებოდ და შესანიშნავად აქვს აღწერილი კონსტანტინე
გამსახურდიას რომანში "დიდოსტატის
მარჯვენა". თუმცა ერთის მხრივ 8 ბიტიანი კომპიუტერული სტანდარტისათვის ბრძოლა და დავა შესაძლოა გარკვეულწილად საქართველოს
კანონიერ ხელისუფლებასა და მარიონეტულ რეჟიმს შორის დაპირისპირებამდე ჩანდეს დაყვანილი, მაგრამ სინამდვილეში ეს არის ილიას იდეის მომხრეთა და მოწინააღმდეგეთა პოზიციების გამოვლენა. ტექნოლოგიური
მხარის თვალსაზრისით კი - თუნდაც აბსტრაგირებული საღი აზრით უფრო მოსახერხებელი უნდა იყოს საერთაშორისო უნიკოდ/ისო სტანდარტთან შეთანხმებული 8 ბიტიანი სტანდარტი (რომელსაც ჩვენ ვავითარებთ). 1.
გაფიქრებული, სისტემური კოდირებები -
რომლებიც სისტემური მოთხოვნილებებიდან ამოდიან და მეტნაკლებად
მსოფლიო სტანდარტებს შეესაბამებიან / ეთანხმებიან,
ასეთებია: InfoTech-Academy
- რომელიც შემუშავებული იქნა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ინფორმაციის ცენტრში ილიასეული რიგის შესაბამისად და გარკვეულწილად საფუძვლად დაედო UNICODE საერთაშორისო სტანდარტში ქართულ ნაწილს; PS - ე.წ. "პარლამენტ-სოროსის
ფონდის" სტანდარტი, რომელსაც საფუძვლად უდევს საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ინფორმაციის ცენტრის მიერ 1985-1987 წლებში
შემუშავებული და შემდგომ დაწუნებული რიგი (აქ ძველი ქართულის ასოები, რომლებსაც ამჟამად გამოყენება არ გააჩნიათ, ჩასმულია ასოთა ჩვეულებრივი/თანამედროვე რიგის შიგნით); "FontLab"
- ეს გაწყობა ამავე სახელის მქონე ფონტის გასამზადებელ პროგრამაში ვიპოვეთ. იგი რამდენადმე UNICODE-ს და ინფოტექის სტანდარტს ჩამოჰგავს-ეფუძნება.
2.
პრიმიტიული, ინტუიტიური ტრანსლიტერაციული კოდირებები -
სადაც ასოთა პოზიცია ცხრილში ლათინურ ან რუსულ კლავიატურაზე ქართული ასოს მდებარეობიდან გამომდინარეობს. მაგალითად - თუ ქართული 'ღ'ან-ისათვის ლათინურ 'R'-ს იყენებენ, იგი კოდირების ცხრილშიც 'R'-ს ადგილზეა ! კოდირების ეს მეორე სახეობები არა მხოლოდ არასწორია ტექნოლოგიური თვალსაზრისით, არამედ ისინი მავნეც არიან
და აფერხებენ ქართულის კოდირების სტანდარტის შექმნა-განვითარებას. ხოლო რაც შეეხება "პარლამენტ-სოროსის სტანდარტს" ანუ ინფორმაციის ცენტრის ძველ სტანდარტს - მისი მოქმედება გაგრძელდება მაქსიმუმ კიდევ 1-2 წელი, სანამ სრულად არ დამკვიდრდება UNICODE
სტანდარტზე დაფუძნებული ფონტები. მას შემდეგ, ის შრომაც, რომელიც PS სტანდარტის ფონტების შექმნაზე დაიხარჯა წყალში გადაიყრება (ისევე, როგორც ITV სერიის ფონტებზე დახარჯული დიდი შრომა). სწორედ ამიტომ, ჩვენ ჯერ კიდევ 1997-1998 წელს შევწყვიტეთ 8
ბიტიანი ფონტების ტექნოლოგიების განვითარება
და მთლიანად გადავერთეთ უნიკოდზე დაფუძნებულ ტექნოლოგიებზე. იგივე უნდა გააკეთოს ყველა საღად მოაზროვნე ქართველმა ტექნოლოგმა და კონსტრუქტორმა, რათა ქართულის განვითარება
არ ჩამორჩეს. |
Two respects of
encoding for Georgian:
ideological-moral and technological. Ideological-moral is linked with name
of
Prince Ilia Chavchavadze - St.Ilia the Righteous,
his brothers-in-arms, who have got modern European education
and returned to Georgia to modernize homeland. Ilia Chavchavadze
have gained Modern Georgian Literary Language and Scripture, which
have united and established modern Georgian Nation. Ilia Chavchavadze, assassinated by
Georgian Bolshevik Red Brigade and Czarist Okhranka (internal and
external anti Georgian forces) was recognized as saint by Georgian
Church of Independent Georgia. Ilia Chavchavadze's ABC was opposing as retrograde
clerical influences in multi religious Georgia, so sub-ethnic
division tendencies. 33 letters Georgian alphabet, ABC by Ilia is the
thesaurus, national value for AllGeorgia and part of national
spirit and identity. This
is a main reason why anti-Georgian regime of Shevardnadze is
promoting retrograde, anti-Ilia line as standard for Georgian
encoding. This part of
Ilia's poem-letter to opponents illustrates his attitude to the
problem: As soon as we have come,
Immediately recognized you,
We are distanced from your ABC;
Why you are surprised
When nobody from us
Is ready to adopt yours ABC."
"Radio
Liberty" on the Standardization of Georgian Computer Fonts. By
Kaha Mchedlidze Oct.12.1999
Georgia: Internet Making Inroads. By Julie Moffett.
Washington,
4 July 1997 (RFE/RL) ...
Following is a summary of the obstacles facing Georgia in
improving its Internet connectivity: ...A breakdown of training and preparation at the
university level. A deficit of educational materials in the Georgian
language about the Internet, computers, and related
technology. No Georgian standards for information
exchange, meaning the coding for Georgian characters...
On the field of research and
development of Georgian encoding for computer fonts for 8 bit
systems during 1986-1998 there were 2 poles: 1. BPG-InfoTech (developed in the
Center for Scientific Information of Science Academy) - oriented
on the Ilia's 33 letters Georgian as basement and included old 5
letters as addition. Georgian glyphs were placed in the range of
Extended Latin. 2. Intuitive, accidental encoding oriented on some
simple usability factor - can be described as "My
fonts have, in my opinion, best placements for Georgian letters.
They all fit in the range of (32..127). Personally, I don't think
that there's a sense to put Georgian letters below code 127 ". From the 1998, after several attempts
of BPG-InfoTech and RS (Newspaper publications ect.) to initialize
development of State standard for Georgian for 8 bit systems (this
term on the basement of Unicode), again 2 poles appeared: 1. BPG-InfoTech (unchanged)
2. PS (Parliament-Soros Foundation) Anyhow, even late, but any attempts of
standardization can be discussed as progress for development of
Georgian digitalized scripture.
After spreading in Georgia of new
32 bit Windows systems based on Unicode and having inner,
"native" support for Georgian - all 8 bite fonts would
become obsolete (as already happened with ITV series fonts), as
well the all labor spent for their designing.
From the other side, spreading of
new systems actualized new goals and aims, this term not directly
connected with encoding. See more... |
