|
ZONÊ KILAMA- 1
K.Xamırpêt
"Sono sodır de nalenu
phepugune wanenu
şêrê mıno beran kisto
pesew u peroz bervenu
wayi de leme, wayi lemı
adır kerdo ve çê mı
wayi de lemı, way lemı
canê mı cigerê mı..."
Muzik, kılami / lauke, şiire u huner rüyê ju qomiyo, ju ayno. Se ke insan xo ayne de vêneno, rüyê ju qomi, rüyê ju
dewlete ki, -eke tebera niada- ebe nina nas bena. Helbet teyna nê niyê.
Hukumdar, zordar, diktator u senê rejimo, senê kulturê xo esto, ebe nina êno
naskerdene.
Zerê
qomi de ki mılet nina de niadano; Hozan, muzikvan, hunerkar, hunerbend,
laukvan, roştber de niada, goş naro ser; gere mılet se xo ayne de vêneno, xo ki
nina de bıvêno. Eke kılama ke hozan ya ki laukvan vano, mılet derd u kulê xo,
hesret u kurmê xo 'ke tede nêdi, cıra hes nêkeno, dıma nêşono.
Gere
hozan, laukvan, hunerbend u roştber aynê qomê xo bo... Qomi ravê berdene ki,
peyde berdene ki onci nina dest dera. Hunerbendi şikinê hem qomi nêweş kerê,
peyde berê; hemı ki roşti bıdê cı, şewle bıdê cı, ro u teqete, qudım u omıd
bıdê cı, ravê berê. Melemê derd u khulanê mıleti bê, tesele u eşqê, sebır u
roştia qomê xo bê...
Hunerbend-roştberê
mıletê xo heni nasbıkerê ke; zê kafa destê xo. Teyna ina tarif kerdene nê;
dinarê raya de roşte bê. Tarıx, cêorafya, koy, deyşta, çemi, raa, tuma, süya,
şıvera, dara, bırra u gola jube ju bızanê... şaiye, yareniye, roja-siyae,
gaziye u şênayiye rınd bızanê...
Tersoneki,
dızdi, vıleçewti, xızan u berada nê; çhêri, xırti, hewli, raştiye-çewtiye,
tengasiye rınd bızano... Peyniya qomi de nê; vırêndiye de şero. Kaleke de nê;
werte de bo. Duri de nê; nezdi de bo. Ebe berbiş nê; cesur bo. Hatani şand
berada hozan-hunerbendanê şari, qehremananê şari nê; Ê xo vırazo, ê xo
naskero...
Helbet,
Hunerbend-roştber u hozana sero insan şikino xêlê vındero, xêlê bınusno. Feqet
nustê ma teyna ina sero niyo.
Sere
de gaziya ke Şiyar Munzuri da. Seke tı teze fekê ju birina/dırveta teziye kena
ra, heni zibno.
Na lauke de;
zon, veng, muzik çeku u vatene jubini zaf rınd diyo. Ma cor vake; naskerdena qomê xo çıka? Senêna? U ita karê
hunerbenda çıko? Tenê kılmek aye sero vınderime.
Na
lauke de şero ke welat de des u phonc serri dewam kerd, o waxt ama vıraştene.
Serra ''neway u dıdine'' tekst muzik u vatene/wendiş hetê Şiyar Munzuri ra ama
re zon...
Şiyar
ita kıla ke welat gureto, wertê na kıle de, dewe de verê boni de kaleka cüni de
nişto ro, her çi uja amo ra zon... Qehremaniya ke şervananê Kırmanca sero des u
phonc serri amê vatene, na lauke ki nina ra juya..
Qesekerdene
verê cüni de bena, pers-qese dialog ujaro. Şervano ke amo kiştene ê welatiyo.
Jukek niyo, ayidê ju çêyi niyo. Eke heni bıbiyêne, şikiyênê namê şervani ki
bıvatênê... Çımke o waxt xêlê çêyi vêşêne, xêlê xort amêne kiştene... phepê
korri zafine rê wendêne. Xêlê maa dêne çhokanê xoro.
Kiştena
alvozi inam nêbeno. Çıqa ke bızano ki, berbiş cavırdano seke tı vana 'weşo',
heni hitab keno...
"...Olvoji amey tey niyo
genım çinito cün çarniyo
[cigerê mı kata şiyo]
bara to mı bare kerde
dê olvozu rusnê ve ko."
Bara
/para dê mı vırda havala de rusnena ko. O waxt mıleto ke dormê dêyde cünde goş
nanê 'ro ser, nêberbenê nêzibenê; ênê 'ra xo. Qudım qewete cênê /dano cı...
terso ke zerê mıleti de şıkneno. Berbeno, dano xoro, hama onci êno 'ro xo;
''Kata ke şiyo, meyşte-biro onci êno. Bara dê ma vırda. O ke mêro, onci havala
de ruşneme ko...''
Ciranê
ke dormê Şiyari de tenê ke amay ra xo. Şiyar onci varneno...
"Gonino gonino
puxrê goni germıno
wurze cıgerê mı wurze
wela hardi sarê mıro! "
Puxrê
goni koa ra onceno ano verê cüni, tebat nêkuno cı. Êno nat şono dot, nişeno ro,
wurzeno ra, hama nêwazeno ke qebul kero.
Çımê
her kesi dêy seroyê; ebe hurdmêna desta dano wertê çımanê xoro...
''wela hardi sarê mıro bo!''
Ez
naye şıma dışmeni rê nêvırdan. Ez na wele gerê çımanê xo sera berzi. Ez bımıri
ki na wele çımanê xo sera erzen. Onci hêfê to cên....
Naye
ra dıma cirani inam benê ke, şervan amo kiştene... Dewa ra, suka ra, mezra ra
mılet êno... O nınga serowo, hurdmêna destê xo eyştê kalekanê xo, haybıro
waneno... Gayê cüni vırdê ra, mışonê thali sapi sero merednê ra. No heyleme de
çhüçıka dormê cüni gureto, genım çinenê we... kes qemişê dina nêbeno... O hona
sarê xo ano beno, 'ez çı bıruşni ko? Çı waşt bi şêrê mı?' eşkiji, şekır,
pekmez, lapıki u puçê rêsêni....
Cirani
cığare cığarê dıma finê ta... Cêniya pêroine veng kerdo ju, lorıke da pıro...
''Way de lemı, wayi lemı
adır kerdo ve cigera mı
ax de lemı, ax de lemı
canê mı cigera mı...''
Cêni
lorıke ebe vengê de berz lornenê.... domana dormê maanê xode xeleke gureta,
hêni mot mendê... çiyê fam nêkenê. Çiyo ke zanê, çiyo ke ferq kenê, qey camêrdi
ebe vengê de berz nêberbenê! Qey nêdanê xoro zê cêniya! Tersenê, xo gıran-gıran
oncenê lewê camêrda...mal dawarê şandi amo wertê dewe, kes re cı wair nêbeno.
Qırrê-qırra selxiya gome de... şüanê mali verê hini de nişto ro, çımê xo vırdê
qorna hinaya ke, dılopi cıra tek-tek phalakinê...
Cirani,
mıleto ke dewa suka ra amo, qe ecemitêni na lorıke u na lauke de
nêoncenê,
tı vana pêroyine ezber kerda, heni tey wanenê. Ebe na lauke derd u khulê xo,
jan u dırvetê xo heni rehet ardê re zon. Dina rê biya teselê de qewetıne.
Dırveta pêroine ita resna pê. No ters, zerê zafine de esto. Hona phepug na
xebera bêxêre xêlê waneno. Endi ebe zonê phepugi nê, ebe zonê xo wanenê,
lornenê.
Muzik
her tım beni-insani rê biyo ju zon. Gege kıfır u mılqi, gege ki, cayê de henên
cêno; tı vana hurdmêna ju maye ra biyê. Heni jubini kenê tamam. Muzik u kılamê
niyanêni zonê made tenê şenıkê. Karê her kesi niyo. Helbet ne lauke ki teyna
niya. Tija Şodıri de morê ke vera ma ênê, ez wazen nafa ki ornegê de bin bıdi u
nê lauka sero vınderi. Çımke tenê laukê henêni hona estê ke, gere nê tenê ra
bê. Teyna muzik nê, çiyo ke zerê nina de, zaf çiyê ferz u tarıq sero ki amê
vıraştene. Muzik teyna seba muzik u şoro kêfê insana, ebe naye nino vıraştene.
Çımke huner u qimeti ki, naye ra dıma vejino. Hunerbend / hozan u karê huneri
ki; nê kari ra dıme êno naskerdene. Lauki melemê derdanê. Tıxtor hostayê
nêweşano, hunerbend / hozani ki qasê tıxtori gere qomê xo naskero, ebe o qeyde
kar u gurê xo bero...
***
|
