SANIKA SA-TEMUJİ

Arêker: U. PULUR

Pasaê beno, ê ni pasay jü lacê dı xo beno. Lacê pasay her roce sono sayd (neçir) yeno. Rocê qeralê jü dügele xeberê rusneno ni pasay rê.

Vano:

"Mırê verci (vergê) dı yabu pêciyo, bırusno! Nênı ke, naê nêkeno; eskerê mı eskero; seferê mı sefero."

Ni sonê, fetelinê, çerexinê verci dı yabu cênê pê. Ni verci, pasa keno oda lacê xo, uca dı gırêdano. Lacê pasay neçir ra yeno kı verci oda xodı gıredayiyo. Lelê xorê vano:

"Lele nu çıko, koti ra nu verg amo?"

Lele vano:

"Qeralê falan dügele xebere rusna piyê torê kı, verci dı yabu pêciro, cırê bırusnero. Nêbenosa herb keno ya."

Layık naê ser vencê xo nêveceno. Sêrkeno kı nu verg dusmıs beno. Vılê xo deê gın'o warre, deê darino we. Layık vano:

"Dama u tecelê mı! Ni, ya oda mıra benê, ya ki ez ni verci (vergi) verdon ra. Qeralo kı sebeta ni verci herb wazeno, va bıwazero!"

Cêno ni verci verdano ra. Verg sono beno vind. Pasa beno kı sodır lelanê xu rusneno, vano:

"Sêrê i verci biyarê, ma bıruşnime."

Leli sonê kı verg-merg çino! Cêrenê ya yenê lê pasay vanê:

"Pasa verg verdo ra şiyo."

Naê ser pasa serebırnoğu (celadu) rusneno, vano:

"Sêrê, serê lelanê lacê mı puroderê! Çıton beno kı mıra bêxeber çiyê nianen kenê."

Xebere resena lacê pasay rê kı, serê lelanê ni danê puro! Layık vezeno sono lê piyê xo, vano:

"Bao serê yinu puro medê! Verg mı xo desta verda ra. Ekı dana puro, serê mı purodê!"

Pasa emır dano celadanê xo, bajiyê layiçi dano dest, vano:

"Berê ko dı, çımanê mıra dür; serê ni puroderê!"

Ni, layiçi çıqa kı benê, destê ninu cı nêsono kı bıçiserê! Namê ni layiçi Sa-temuz beno. Vanê:

"Sa-temuz destê ma tu nêsono, pıren u tumananê xo vece, pırnıka xora goni raverde. Ma ninu gonia todı rınd gonın kerime, berime piyê to dime kı u inam bo!"

Êndi layık vatena ninu keno. Celadi pıren u tumananê layiçi hên gonın benê danê pi. Vanê:

"Ma zê vatena tu, serê lacê tu da puro. Aha pıren-tumanê lacê tüyê gonıni naê."

Nu layık xorê tekneno sono. Zaf sono, tanki sono, jü suke dı verê seraya jü pasay dı vecino. Verê na seraye dı destu keno xo ver, niseno ro. Pasa sêrkeno kı sazadeê verê bina dı hên dusxın u mırozın roniştayo. Lelanê xo rusneno, layiçi dano ardene. Pasa pers keno, vano:

"Beliyo kı tu ğeriba. Koti ra yena, kata sona? Nu çı halo tu tey dıra?"

Layık vano:

"Eji lacê dı feqiriyo. Xam-xeşimo. Kêşi nas nêkon. Amu xorê uca dı niştbi ro".

Pasa vano:

"Gonia mı torê giriye. Meso, lê mıdı fınde! Na seraya mıdı xızmete bicê xo ser."

Layık vano:

"Rınd beno. Xora eji kar-gure dımerao."

Dı-hirê roci tepia çêna ni pasay hewnê xodı jü layiçi vinena. Vinena kı, layiçi amo seraya pi, jü sanıkey wertê çari dı esta. Hewn dı jükek çêneke rê vano, tu nisanliya yi layiçiya. U ê tüyo. Waxtê vereno ra, çêneke moa xorê vana mırê yemeg pocırê! Xızmetçiyo kı newi amo, 'be iya mırê bırusnerê!

Layık, yemeg kı pocia, cêno beno. Çımê çêneke sekı gınê layiçi, vana:

"Ez nisanliya tuyu. Ez todı zewicinu!"

Layık vano:

"Yaraniye meke! Ez mordemo dı xam u xeşimo. Ez newe amo, mırê zewec-mewec lazım niyo."

Cêreno ya sono, ancia xızmeta xo keno. Waxtê kı mabên ra vêreno ra, lelê pasay gır ercênê layiçi ser. Vanê:

"Ma, nia hentê omır naca dı verna ra, deê nêbi kı ma xonça pasay dı pia ronişime. Nu kamo kı ama xonça pasay dı niseno ro, yemeg weno!"

Pasayrê vanê:

"Ya tu ni layiçi lê xora vecêna, ya ki ma vêcinime sonime. Ma na hal dı nêfındeyme."

Pasa çıqa kı serba layiçi vano, "guneko xam u xeşimo. Mekırê, layık fındero!" Thaba perey nêkeno. Leli,  "ya layık, ya ma!" vanê, zobina thaba nêvanê.

Ê ni pasay çêwres teney golicê xo benê. Ni golici ko dı 'be şianana manenê. Pasa ni layiçi rusneno lê ni şianu u vano:

"Guneka, ni layıçi bicerê lê xo, o ki lê sımadı goligu bıçırayno."

Waxtê ra tepia çêna pasay xeberê cêna kı, layık rusno ko. Goligu ver biyo şiane. Na xeberê rusnena ni şianannê, vana:

"Sıma ra jükek goligu ver dı bımano. Yi binu têdınannê sılayiya mı esta, ewro berê meymanê mı bırê."

Çêneke riyê layiçi ra na sılayiye rusna kı, layiçi bivinıro. Ni şiani yi layiçi goligu ver verdanê. Yenê çêna pasay rê benê meyman. Ni çıqa kı wennê, sımenê, wazenê kı bıvezê ra sêrê. Çêneke jü qeze ana, dana serebırnaene. Wertê qeze 'be altunana (zernana) kena pırr dercena. Rınd pisena dana şianu. Vana:

"Sıma kı sonê, na qeze coru ya mekerê! Nae nia berê, sımara layıko kı goligu verde mando, teşlimê i layiçi kerê!"

Na sırı dı layik tek-teyna se keno? Layık ni çêwres goligu verdano ra. Hergu jüye nisena caê ser. 'Be-xoy jü kemerê ser dı niseno ro, berbeno. Vano:

"Ya Xızır, nu çı taliyê dı şiawo mı ser dı! Tekı ez sere ra bıkerdêne, mı qehıro nianen nêdiyêne!"

Na sıre dı, vergo kı waxtê de verdaybi ra, lêê dı vecino u tey yeno jian.  Vano:

"Sa-temuz, nu çı halo dı tengo, tı kota cı! Ha ni çaxmaxi bicê, bıvêsne. Tenê bıçerexiye u baduna so axura goligu. Golici pêro tu dıma yenê arranê xo ser."

Layik çaxmaxi vêşneno, ser keno golici pêro kotê dıma. Çeberê xanê goligu keno ya, kono zere. Tek bı tek golici sonê arra xo ser fındenê. Baduna goligu gıredano. Şiani yenê kı golici hêniyê kı! Ko dı çerdê, pizê tedinu mırdo. Xo miyan dı vanê, "nu sene layıko kı tek-teyna heqberê ni hentê goligan dı ama. Gır ercenê ni layiçi ser. Hona kı qeze nêdanê cı, cênê qeze kenê ya. Kenê ya kı, çı bivinırê! Zerê qeze pırê altunano (zerrano). Vanê:

"Helê serkırê kı çendawo serriyo kı ma naca der'me, çiyo nianen marê nêkerd. Dema çêna pasay riyê ni layiçi ra ma kerdime meyman."

Ni, qeze ra altunu cênê. Tenê qoşt u astıku 'be nanê husçiya (huskiya) benê danê layiçi. Vanê:

"Lao, noy ki çêna pasay torê rusna".

Layik sono tenê dür dı niseno ro, nanê xo wenno. Ni şianê bini, xo miyan dı vanê:

"Nia nêbeno. Ma şime lê pasay u vacime: Ya ma, ya ki layık. Kami wazenasa!..."

Sonê lê pasay, vanê:

"Ya ni layiçi lê mara cêna, ya ki ma nêfındeyme."

Pasa vano:

"Tecel u qusırê mı. Se kenê bıkırê!"

Ni şiani layiçi cênê pê, ercenê jindan. Waxtê kı maneno, çêneke hêşina pê kı layık eşto jindan. Taê leğemciyu cêna, leğem dana puro, ana resnena bınê seraya xo. İ layiçi jindanna ana bınê seraya xodı darêna we. Werte ra waxtê vereno ra. Hirê dêvê kı pasay ra xerec cênê, ninanna jükek vecino yeno. Yeno pasay rê vano:

"Pasa xerecê mı bıdê! Dana bıde, nêdanasa serê suka tu ano bın ser!"

Pasa vano:

"Çêneka dı mı esta, wazenasa xorê bere!"

Pasa emır dano, çêneke aspar kenê, danê dêvi. Dev çêneke cêno, peyser sono. Sa-temuz, dızdeni niseno jü ostori, kono ninu dıma. Çıqa kı sonê, layık reseno dêvi. 'Bismila ya Xızır!' vano, sımserê xo saneno ra, dano dêvi ro. Serê dêvi, lese ra bırneno ya. Çêneke cêno, erceno pê xo, yeno. Yenê kı nêjdiyê suke, layık çêneke verdano ra. Baxoy dızdeni leğem ra vêreno ra, sono kono jindan. Çêneke yena seraya xo. Êndi çı serê sıma bıdajniri! Hirê dêvanna yi bini ki têver u têdıma yenê pasay ra xerecê xo wazenê. Her gerenge çêneke cênê benê. Hama, layık kono dıme, reseno cı, dêvu sere ra keno, çiseno. Çênekey peyser ano, nêjdiyê suke dı verdano ra. Na dona pêyene dı layık bajiyê xora beno dırbetın. Layiçi 'kı bajiyê xora dırbete gurıta, çêneke dısmala piyê xo veta, purışna bajiyê layiçi ra.

Mijdane yena pasay rê kı, "çêna tu jü sazadi gurıta, noa pêyser arda". Pasa talal dano, vano:

"Nu sazade kamo sa, bêro ez çêna xo cı deri. Ae ra tepia textê mı sero roniso!"

Naê ser jü cênc sono, vano, "mı arde!" U bin sono vano, "mı arde!" Cênc konê sıre, hergu jü vano, "mı arde!.." Çêneke vana:

"Bao ez yi naskon. Dısmala kı tu daybi mı, bajiyê kami raa sa, yi ez ardo. U cênc baji ra bibi dırbetın. Mı dısmala tu purışnê bajiyê yi ra."

Pasa yelê xo dano arê, kêşi dı çiyê nianen nêvineno. 'Kam mando, kam nêmando' vanê, vanê 'jindan dı jü layık mando'. Lelanê xo rusneno, ni layiçi jindan ra dano ardene. Sêr kenê kı baji ra dırbetıno u raşti kı dısmala pasay hoa baji ra purışnaiya. Pasa vano:

"Xortê mı, textê mıni, çena mıni torê bıro!"

Êndi vêyvê ninu keno kı bızewecno. Beno kı sand, layık wazeno kı bıveciyo teber. Se kı yeno verê çêberi, çutê peri heweşiyê layiçi, nanê peranê xo ser, cênê sonê. Beno sodır, layiçi nêvinenê. Beno sand, ancia layık çinno. Cêniya pasay êndi çêberê ninu kena ya, vana:

"Sımarê sebiyo kı, thaba nêveciay teber!"

Çêneke vana:

"Anê persmekê! Layık vecia teber donna (reyna) pêyser nêama. Mı qı êndi nêdi!"

Çêneke berbena, warena-qarêna vana:

"Bao mırê asen ra çutê postalu u jü kı çogane vıraze, ez son."

Çogane u postali asen ra vırajinê. Çêneke postalu cêna pıra, çogane cêna xo dest; sona kou ser dı fetelina. Çıqa kı fetelina, çerexina; layiçi nêvinena pêser yena çê piyê xo. Nafay vana:

"Bao mırê howt rau ser dı banê bıvıraze, verdey kı bostanê bırame!"

Pasa howt rau ser dı ban dano vıraştene u verdey bostan fino ramıtene. Çêneke bostanê xo kı bi, yimusu u xiaru pêro kena vıla. Rocê beno kı san, ser kena jü pire veciye amê. Lê pire dey layıko dı qıçkek beno. Çêneke sona vırniya ninu, vana:

"Daypire ewro sıma meymanê mınê."

Pire vana:

"Dikê, xora ez teber ra mando. Ma, ekı tu wazena ewro todı fındon."

Beno kı san, çêneke pers kena, vana:

"Daypire qı sanıke-manıke nêzana mırê qeşikırê?"

Pire vana:

"Khıla mı, ez thaba nêzon!"

U layiko kı lê pire dı beno, u vano:

"Ez zanu; wazenasa ez qeşikeri?"

Çêneke vana:

"Da bıra ekı tu zanasa tu qeşike!"

Layık qeşikeno, vano:  

"Reê ma şime koê dı veciayme. Zaf bibime têsan. Moa mı hewna şiye. Ez vêşto ra şiyo. Zaf kı şiyo, tanke kı şiyo, verê jü qela dı veciyo. Naca dı jü yene est bi. Mı ni yeni ra owıka xo sımıte. Lê ni yeni dı jü dara qewaxı u serê na dare dey jü sandıqe estbiye. Mı xo uca dı dard we. Tenê kı fındetu çutê huri amay, bınê jü dalıke ra qamçiyê guret da gole rê. Qamçi kı da gole rê, arebê vecia. Va: "Ez bırıjniri, binijniri?" Huriyu va, "ne bırızne, ne binijne. Marê na sandıqa Sa-Temuji qewaxe ra rone cêr!" Arebi sandıqe arde war. Yinu êndi deyra kı Sa-Temuj dı kaykerd, qamçi ancia da gole rê, Areb vecia. Huriyu va: "Marê na sandıqe vece qewaxe ser, ancia rone!" Arebi sandıqe qewaxe sero nê ro u bi vind. Huri yi dıme ra bi vindi, şi."

Çêneke sona nınganê layiçi ra, vana:

"Na oda mıni, waretê mıni torê bıro. Tekı mı berê a gole ser, thaba nêwazon!"

Layık kono ver, çêneke beno uca. Hurindia qamçi salıxê cı dano. Çêneke qamçi dana gole rê, Areb vecino. Vano:

"Bırıjniri, binijniri?"

Çêneke vana:

"Ne bırızne, ne binijne. Mırê sandıqa serê dare biya war."

Areb sandıqe nano ro. Uca dı êndi ni purışinê jübinnê. Çıqa kı man'nê, Sa-Temuz vano:

"Mı wedarê! Yi peri yenê to ki, mıni ki sere ra kenê!"

Çêneke qamçi dana gole rê, Areb kı vecino, cırê vana:

"Na sandıqe bicê têpia qewaxe sero rone!"

Areb sandıqe cêno, ancia qewaxe sero nano ro. Mabenna taê waxt kı vereno ra, huri vecinê yenê. Woa jüye vana:

"Waê, tıvana naca ra boa qulê xami yena!"

Waa xu vana:

"Ey Heq çê torê! Qulo xam koti ra bero naca! Theyr be theyrina xo nêno naca. Qulo dı nıng koti bero naca."

Ni purtanê xo, xo ser ra vecênê, benê çutê çênê azebi. İsan qemiş nêbeno kı ninannê sêr kıro. Ni naca dı, uca dı sêr kenê. Qayıt benê kı jü çeneke hoa bınê çaliandı hewın dıra. Ae hewn dı verdanê, qamçi cênê danê gole rê. Areb gole ra vecino. Ni vanê:

"Areb na sandıqe be na qewaxa naca ra wedare, bınê saanê ceneti dı rone!"

Areb qewaxe be sandıqe ra cêno, beno zê vatena huriyu bınê saanê ceneti dı nano ro. Çêneke hêşina xo kı, ne sandıqe, ne kı qewaxe! Berbena kona, kou-qewresu fetelina u çerexina. Waxtê dı na çêneke Sa-Temuji dı kona ra, cıra pêmanna. Waxt u satê xo kı benê tamam, na kona ra layiçi dı xo yeno düna. Pêsanê xo kena ya, qundaxi wertê pêsanê xodı pisena. Na xorê herra kou, vasê kou wenna, fetelina. Zaf fetelina, senık fetelina, yena nêjdiyê jü rae dı vecina. Dotê ra Barcıngan yeno, xo ver pusula anceno. Serê Barcıngani sêr keno, se kı çêneke vineno, vano:

"Gıran bime! Vırniya madı nêjdiyê rae dı jü qılati esto, nêzon heso kı, çıko kı! Seke şime, golicê ma ortmiş benê, barê ma pêro rıznenê."

Nu, ostorê xo raver rameno sono. Sono kı jü çêneka. Çêneke seke ni vinena, sona dest pau, vana:

"Ez çêna tu, toi kı piyê mı. Sebeno mı bicê lê xo!"

Nu çêneke cêno lê xo. Êndi werte ra çıqa kı vereno ra, lacê na çêneke beno pil. Na çêneke kı çê piyê xora veciye, kemera de qımetıne kena bınê serê xo. Na sona verê düyari (dêsi) dı serê xo nana ro, berbena. Layık sono lê moa xo, vano:

"Anê ça berbena, torê sebi?"

Moa xo vana:

"Xorê zobina berbon. Meterse, thabaê mı çinno!"

Nu layık kemere vinêno u cêno xo dest. Moa xo çıqa kı cêrena verro, layık nêdano cı. Na sıre dı sewle na kemere ercino seraya pasay. Pasa vano:

"Tici (tiji) jükeka. Ma na ticia bine sene çiya?"

Lelanê xorê vano:

"Deê şime, nu çıko, çı niyo?"

Pasa u leli benê teber. Çıqa kı sonê, axiri benê nêjdi. Sêrkenê kı, jü çêneka u jüyi layıko. Çiyê layiçi dest dıro. Çıko sa, pêro sewle dano.

Pasa vano:

"Na kemere, kemera mına. Tu na kemere koti ra tırte?"

Layık vano:

"Na kemere, kemara moa mına."

Pasa uca dı qurmiş beno, manno. Xo-xodı vano, "nu layıko doman nêbıro mırê kelimaa dı xırabıne vacıro!" kemere dano cı, vano:

"Ez nêjdiyê tu nêbon. Sona mırê saanê ceneti ana, biya; nêanasa serê tu don puro."

Naê ser layık berbeno, sono lê moa xo. Vano:

"Anê,  Pasa mırê nia vano"

Moa layiçi berbena, vana:

"Lacê m', mı torê vakı kı kemere mecê, bela ana ma ser! Tu domana, koti ra serê saanê ceneti biyarê!"

Bêçare, ana cırê tenê nanê rae pocena. Layık cêno, 'ya Xızır!' vano, kono rae. Moa xo rınd temı kena, vana:

"Rınd haydarê xo bı! Tu kı şiya uca, piyê toi uca dıro."

Layık êndi zaf sono, senık sono; niseno ro berbeno. Na sıre dı jü khalık raştê cı beno. Khalık pers keno, vano:

"Sazadeê mı sona koti?"

Layık ciab dano cı, vano:

"Desturê tora, desturê Heqi ra son ataê xo."

Hal hekiatê cırê qeşi keno. Khal vano:

"Dı owo kı tu nia vato, desturê Heqi u desturê Mı tu ser bo, raa xora so! Raa tu ya bıro! Xêr weşiye tu kı şiya, xo bınê koliu-molian dı wedare! Yi huri yenê tu kı bivinirê, serê tu danê pıro. Xo rınd wedare. Yi kı amay u koti kı owıke, xo b'erce purtanê yinu ser."

Khal taê kıncu u kirbıte dano cı, vano:

"Ni kıncu bicê lê xo, ninu yinu de! Purtanê huriyu bicê, bere dür ra zerê jü bostan dı  'be na kirbıta bıvêşne!.

Hama hêni bıke kı, ni purtanna diremê meverde. A waxt sırê yinu şikino."

Layık kınci u kirbıta kı khal daybi cı cêno, halaliya xo khali ra wazeno. Kono raa. Zaf sono, tanki sono. Sew-sodır sono, axıri, cao kı saa ceneti teyê, reseno uca. Zê vatena khalê kokımi keno. Purtanê huriyu cêno beno zerê jü baxçey dı vêşneno. Huri zerê owıke dı hêni rut-rupal mannê. Vanê:

"Sazadeo rındek tu ma rut verdayme. Ma nia çıton bıvecime teber?"

Layık kıncu cêno erceno cı, vano:

"Ha sımarê kınci."

Huri sekı kıncu cênê pıra, sırrê xo şikino. Layık caê sandıqe museno, serê dare ra nano ro. Piyê xo sandıqe ra veceno. Layık xo dano naskerdene. Puruşinê jübini rê, jübini phaç kenê. Layık heqbê saanê xo keno pırr. Piyê xo cêno, peyser yeno. Beno taê sau dano pasay, yi binu xorê verdano. Yeno reseno moa xo. Layık kı, 'be piyê xoa reseno moa xo, moa ni sona nınganê barcıngani, vana:

"Tu ataê mı, mıra raji bê! Mulxutê mı now rêşt mı. Ez êndi sonu welatê xo."

Nu vano:

"Ez tora rajiyo kı, Heq raji bıro! Çıton wazenasa hên bıke!"

Êndi Sa-Temuz cêniya xo u lacê xo cêno, sono çê piyê xo. Sonê kı, moa u

piyê xo çımanna biyê korr. Uca dı saê kı cenet ra xodı ardê, dano moa u piyê xo. Cenet ra teberıko kı ardo, keno çımanna, çımê ninu keno wes.  Hal-hêkiati ser jübin dı qeşi kenê. Çı amo ser, çı nêamo ser qeşi kenê. Uca dı êndi puruşinê jübin rê. Vêyvê ninu beno. Marê ninu gıridino u zewıcinê. Layık êndi textê piyê xo sero niseno ro. Tedey resenê mıradê xo. Yi reşti mıradê xo, mai amayme pêniya sanıka xo!..