SAYUSUN
'VE TAYQEMERÝ
Arekerdoð:
Mehmet Tülek
Zamanê
pasaê beno, cýra domon çine beno. Pasa zof dewletýn beno. Bêdomanen na pasay re
beno derdo de gýran. Rozê, pasa ve cênia xora pia qesey kenê. Pasa vano:
-
Erê cênik Haqi hondê mal u mýlki do ma, az ma nêdo, rozê ke ma býmýrime, hondê
mal u mýlkê ma werte de sono. No çý halo ma tey rime? Se kerime, çýtur kerime
ke na derdê xorê çarê bivinime?
Na
qesunê pasay ser cêniye vana:
-
Pasaê mý so Haqi býfeteliye! Belka Haqi derdê marê derman bivino.
Pasa
vano:
-
Cênik tu qesê de rýndi vake. Ma ez þêri Haqi koti býfeteline. Haqi koti vênon.
Cêniye
vana:
-
Pasaê mý torê rovarê to kon, kýncunê to kon hazýr, nunê tuye rae ki torê pozon,
xorê so. Belka ki tu cae Haqi vênena. Marê yeno comerdiye.
Pasa
fýkýrino, fýkýrino, vano:
-
Ole cêniki raþti ki marê zovi çare çino. Uyo ke tu na vake, mýrê ke va vad vo
ke, ez ki þêri Haqi býfeteline. Mý xora Haqi di di. Eke nêdi ke kot ke merdune
þine.
Cênike
kýncunê pasay þüna, ðue kena pýro, nunê rae ki cýrê pozena, xýzmeta pasay
qedenena, jumin ra helalen wazenê. Pasa vano, "Ya Xýzýr" çê ra beno tever.
Çê
ra beno tever sono. Zof sono, tof sono, Haqi pê býzono êndi çýqaþ ke sono. Verê
ju koê de mordemo de kokýmo herdýsê sýpi rastê cý beno. Kokým pasay ra pers
keno:
-
Býraê mý tu ita se kena, çý fetelina?
Pasa
vano:
-Ole
ez Haqi fetelin.
Kokým
vano:
-
Ma tu Haqi fetelina, Haqi ra çý wazena, Haqi ra sa vana.
Pasa
vano:
-
Ma Haqi ra sa vaji. Haqi ra xorê lazê wazon.
Kokým
vano:
-
Dê tu ke lazê wazena, ez xozoo, kýtav dan ra, torê qaite kýtavi beno. Thowa
torê laz oseno ya ki nêoseno.
Dê
ke výnde. Xoze býnê çengê xora kýtavê xo vezeno, dano ra, qayýtê cý beno. Vano:
-
Kýtav de torê lazê oseno.
Do
dýma ki kokým cêvê xora ki ju soe vezeno, dano pasay. Cýra ki vano:
-
Na soe býzê, berê çê. Tholunê na soe pak ke, tholunê soe berê mayýna xo de. Soe
ki dý lete ke, lete eve xo buye, leteo bin ki hermeta tu boro. Na soe ra dýme,
hermeta tu pê manena, lazê de sýma beno. Hata ke ez nêamune, namê lazê xora pa
mene. Rozê ez yon, namê lazeki nan pa.
Pasa
qesunê na kokým ser soa xo xorê cêno, terkneno cereno ra, yeno çê. Çê de cênýk
ve pasay ra hal xatýrê jumin pers kenê. Do dýme cênike vana:
-
Lao tu se kerd, thowa Haqi di...
Pasa
vano:
-
Ole mý thowa Haqi nêdi. Mordemo de kokýmo herdisê sýpi verê ju koyi de rastê mý
bi, mýrê kýtav da ra, qayýtê cý bi. Vake, "torê lazê oseno, torê yamu yamu namê
na lazekê xo hata kê ez nêamune pýra mene". Hal mezalê mý ve kokým nao.
Pasa
cêvê xora soa ke kokým do cý ae vezeno, tholunê seri keno pak, tholu cýra cêno,
beno dano mayýna xo. Soe ki keno dý letey, lete eve xo weno, leteo bin ki dano
hermeta xo, vano:
"býzê
buye".
Cênika
xo vana:
-
Teyuu!... sayý ke thowa baxçunê made soy çinê, tu hondê roji þiya feteliya, ju
soe arda, a ju soe ki kena dý letey. Lete wena, lete ki dana mý. Ez soa tu
nêwon. Tu xorê buye. Ez ke soe bori, son baxçe ra wenu.
Pasa
cereno ra ver, cereno ra ser, hermeta xora vano:
-
Ez qedaê hermeta xo býjeri. Mý na letê soê werde, gunê na leteo bin ki tu bore.
Kokýmo ke rastê mý bi vi, ey mýra vake, "letê soe tu, lete hermeta to boro ke
hermeta to pê býmano, lazê de sýma bývo".
Na
qesu ser cêniya pasay letê soe wena. Hetê Haqi ra beno pê manena. Pê manena,
sat u waxtê xo ke yeno, kuna ra laekê beno. Laekê beno, u waxti a mayýna pasay
ra ki tay beno. Zomonê ra têpia laekê pasay beno pil, kuno hot serre. Hot serre
de rusnenê mektev. Laek sono mektev, yeno çê, domonê mala ve domonê mektevi
laeki mektev de qarnenê. Vanê:
"Bêname,
bêname".
Laek
ýzrav dest dero. Se kero, berveno yeno çê. Çê de vano:
"Bao!".
Pi
vano:
"Çýko."
-"Bao"
vano, "domoni pêro pia pê mý kaykenê. Ez lazê pasao de pili vine, ni çýtur roza
haqi pê mý kaybýkerê. Mýra vazê ke, 'bêname, bêname'. Hondê ke mýra vato
bêname, êndi beso. Name mýrane, ni çýtur mý býqarne".
Pasa
vano:
-
Buko, ez besenêkon name tora ne. Gunê uyo ke tu da, u bêro, name tora no.
Tenena sabýr ke, ey vake, "ez yon".
Lazek
vano:
-
Bao, name nana mýra mýrane. Eke name mýra nênane, ez ki êndi Haqi ver de tove
vo, ne êndi son mektev, ne ki êndi vejun tever. Hondê ke domoni kotê ra mý
besiyo. Êni do ra mý aste, sabýr mýde nêmendo.
Laek
inat keno, nêsono mektev. Rozê nêsono, dý roji nêsono, hirê roji nêsono, tesela
pi kuna. Kot ki zonoði estê cýre xevere rusneno. Mordemunê zonoðu pêrune pia
ano ju ca. Êndi des tene benê, des u phonc tene benê, êndi çond tene benê,
zonoðu têdine ano têare. Zonoðu ra vano:
-
Hal mezalê mý ve kokýmo herdýsýnê sýpi nao. Halê lazê mý ke nao. Kokým nêame.
Êndý sýma zonoði name lazê mý panê.
Zonoði
non monê xo wenê. Ziyafet ke qediya, sofre mofre ke da are. Pasa zonoðu ra
vano:
-
Êndi namê laeki pane.
Yekde
mordemê kuno zere. Herdýsýn beno. Vano:
-Namê
laeki Sayusuno, namê tay ki, Tayqemero.
Vano,
çêver de beno tever, sono. Kunê ra dýme. Vanê, nu kam vi, kata þi, pê býjerê
biyarê. Dýma vejinê tever. Hondê niadanê ke bi ra vindi, þi. Mýlet kokým dýma
bervenê, veyn danê Haqi. Paso ano dý qýrvanunê xuyê bini sare býrneno. Uza ra
dýme, êndi namê lazê pasay Sayusun maneno. Namê tay ki Tayqemer maneno. Sayusun
êndi sono mektevi. Xýzmeta Tayqemer ki eve xo keno, keþi nêverdano nejdiye
Tayqemeri. Eve xo býnê Tayqemeri keno pak, eve xo werdene dano cý. Tayqemer ki
Sayusun ra qeyir destê keþi ra thowa nêweno. Rozê Sayusun mektev ra yeno lewê
Tayqemeri, býnê fino ta, cýrê sýmer keno are, cew keno ser. Niadano ke Tayqemer
ne sýmer, ne ki cew de niadano. Serê are ki nêno. Ne cew weno, ne ki vas weno,
tholavê cý nêbeno. Sayusun niadano ke Tay qemer berveno. Sayusun vano:
-
Ya Tayqemer torê se vi? Tu ça bervena, ça werdena xo nêwena?
Tayqemer
hetê Haqi ra yeno ra zon, vano:
-
Tewww thowa qal meke, ez derdê xorê nê, derdê torê bervon.
Sayusun
vano:
-
Tayqemer derdê mý çýko ke, ezo wen, sýmon, cên pýra son mektev, kêf kêfê mýno.
Nýka derdê mý çýko ke?
Tayqemer
vano:
-
Hêni mevaze! Derdê tuyo gýrs esto. Mua to êndi tu nêwazena, torê biya dýsmene.
Sayusun
vano:
-
Tayqemer mua mý çýtur mýrê biya dýsmene, hala hala..
Tayqemer
vano:
-
Êndi Haqi ra vi çýk vi nêzon. Mua to êndi merdena tu wazena.
Sayusun
vano:
-
Ezi se kerine?
Tayqemer
vano:
-
Tu ke nýka þiya çê, mua to torê werdene ana, zerrê werdene de zehir esto, kena
ke tu býkýso. Tu ke nýka þiya, torê werdene arde, vaze, dae hona rewo. Werdena
mý uza rone, badone pêde pêde wen. Tu xorê kar u gurê xode nia de. Xora ke mua
to þiye, tu a werdena xo bêre caê pak de, -Ya Xýzýr vaze- de verde. Xora mua to
ke nêþiye karê xo ser, ma êndi se kerine, tu êndi wena.
Sayusun
xorê urzeno ra terkneno sono oda xo. Mae cýrê non ana. Mua xora vano:
"Dae
hona vêsan niyo. Dest riyê xo þün, xorê gýran gýran wen. Tu so karê xode nia
de".
Mae
urzena ra sona. Nu werdena xo cêno xo dest, ano tevera cao de pak de, - vano
"Ya Xýzýr" verdano de, sono mektev. Sono mektev, mua xo dýma sona, vana, "þêri
nia deri thowa lazê mý merd, ya ki nêmerd". Niadana ke teww... Sayusun ra
merdene çýka. Eke dest erzeno kamci domon, eyi dêm dano. Haylemeo domonu de kay
keno, erjino we, erjino we. Nae ser mae terknena yena çê. Xo xode ðeal kena,
vana, "hala, hala demake mý zehýr senýk kerd cý. Cýrê thowa nêbi. Gunê ez mestê
zehir jêde cý keri, lewe de ki výnderi. Ala no weno, ya ki verdano de, se keno?
Belka ki verdo de".
Sayusun
o son de mektev ra yeno, sono lewê Tayqemeri. Çiyê Tayqemer dano cý. Tayqemer
oncia nêweno, oncia berveno. Sayusun vano:
"Ya
Tayqemer nara çýko, nara ça bervena"?
Tayqemer
vano:
"Ez
xorê nê, torê bervon".
Sayusun
vano:
"Na
eylem se bi"?
Vano:
"Na
aylem mua to zaf zeyir kena werdena tu. Nara lewê tora ke caê nêsona".
Sayusun
vano:
"Ma
ez se kerine?"
Tayqemer
vano:
"Tu
ke sodýr uste ra, mua to torê ke non arde, vaze, 'dae tu su ez wen'. Eke
nêþiye, vaze, 'ya Xýzýr' khoçýka výrendiye çhip bere fekê xo buye. Ý khoçýkunê
binu ke, vaze, 'Ya Xýzýr' çhip bere fekê xo, torê thowa nêbeno, meterse bore.
Býterkne so mektev".
Beno
sodýr, mae Sayusun rê non cêna ana. Sayusun vano:
"Dae
tu xorê so, dest u riyê xo þün, gýran gýran nonê xo wen, tu karê xode nia de".
Mae
vana:
"hele
hele de býko býko çý kar u gurê mý esto. Xorê lewê tode tenê nisen ro. Tu ke
ret nonê xo buye".
Sayusun
ke se keno, mua xo nêsona. Sayusun dest u riyê xo þüno, yeno non ser vano, "Ya
Xýzýr" khoçýke beno fekê xo, nêterseno khoçýkunê binu ki beno fekê xo, werdena
xo weno, urzeno ra terkneno sono mektev. Mae dýma qavu kena top, sýfre dana we,
Sayusun dýma niadana, vana, "Na rae Sayusun re xelese çina, mýreno. Oncia ke
zerrê mý thowa ret niyo. Dýma þeri mektev, nia di".
Sona
mektev ke, çý þêro! Niadana ke lazek ra merdene çina. Haylemeo kay kaykeno,
oncia dest ke erzeno kamci domon, ey dêm dano. Nae ser, sas bena manena. 'Mý
hondê zeyir da ney, nu nêmerd. Nu çý halo? Vajine, roza výreni zeyir senýk do
ney, ya ki ney nêwerd, berd verda de. Hama na roze mý jêde zeyir da cý. Mý 've
destunê xo ardi, mý 've çýmunê xo di, ney werdi. No lazek ça nêmerd? Nu çý
iso?', vana. Êndi terknena yena çê. Xo xo de ðeale kena, se býkeri, se nêkeri?
Fýkýrina, fýkýrina, vana: "Nu ke çý iso, nu karê Tayqemeriyo. Uyo aqýl dano
Sayusuni. Ez narae gunê Tayqemer hal kerine. Tayqemer geverkerine, do dýma
Sayusun kýson". Tenê ðeyal kena, vana: "Tayqemeri ra çýtur býxeleþine?". Do
dýma vana, "ez xo 'ro nêweþiye ni, cýle ra nêvijine. Tenê zernu dan doxtori.
Van, 'Doxtor mêrdê mýra vaze, ‹‹hermeta torê xelese çina. Xora ju
çarê xo esto. U ki sýma vênenê, nêvênenê, tayo ke des u çar serre dero sare
bývýrnê, çerme kerê, postê dey ki biya xanýma xo once ke wes vo! Zovi derman
çino, na ra nêxeleþina››"
Rozê
eve yaraniye xo nana ro nêweþiye. Zernu ke dana doxtori. Mêrdê xo yeno çê ke
hermeta xo nêwesa. Cêniye vana, "So mýrê filan doxtor biya". Pasa sono, veyn
dano doxtori. Doxtor yeno. Xora cênýke ra rew ra pa imis biyê. Zuro ke cênike
imis kerdo, mêrdê cênike ra hevê 've hevê vano. "Tu gereke ostorê des u çar
serre çerme kerê, çerme ki xatuna xo oncê. Zovi riyê na dina de derman çino".
Pasa
vano:
-
Doxtor na derman qolayo. Ostorê ma Tayqemer des u çar serre dero. Qedaê hermeta
mý býjero. Ey nýka çerme kon.
Cênike
vana:
-
Dê výnde, ez xorê býmýri býxeleþi na nêweþiye ra. Thowa nýka Sayusun ke ame, qe
verdano tu peskarê Tayqemer vê!? Xo kýseno.
Pasa
vano:
-
Erê cênik, ez Sayusun ra zovi ostor con. Nýka ke mektev ra ame, tey qesey kon,
thowa nêkeno.
Sayusun
mektev ra yeno. Mektev ra ke yeno, raver sono lewê Tayqemeri. Sono axure de
niadano ke, teww Tayqemer na rae zof berveno. Sayusun vano:
"Ya
Tayqemer, nu çý halo tu tey ra? Na rae tu zof jêde bervena, se vi? Ça
bervena?".
Honde
vano, nevano, Tayqemer vano:
-
Na rae hem derdê xorê, hem ki derdê torê bervon. Mua to xo naro nêweþiye, veyn
da ju doxtoro fýzýlbekoy. Zerni day cý. Pia zuri imiþ kerdi. Mua to piyê to
rusna, o doxtoro fýzýlbeko da ardene. Ey ki zuru hevê 've hevê piyê tora vake.
Piyê to ki vake, 'Tayqemeri çerme keme'. Nýka ke ez çerme kerdune, ez ki mýron,
tu ki mýrena.
Sayusun
vano:
-
Ma se kerime, çýtur na hali ra býxeleþime Ya Tayqemer?
Tayqemer
vano:
-
Çare? Piyê tu hao oda xode gurino. Tu ke nýka þiya çê, so oda piyê xo, zerrê
oda de pay ra výnde. Qe romenise! O tu ferq nêkeno. Tenê pay ra výnde, axýri tu
ferq keno. Eke tora vake, 'cigeram hondê waxto ça pay rao, ronise'. Tu ki vaze,
'Bao, wastena de mý tora esta. Eke ana hurendi, vadê mý vad vo ke roniþine'.
Piyê tu ke vake, 'wastena tu çýka'. Vaze, 'sýma xora Tayqemeri sarebýrnene, ez
thowa nêvon. Honde mý emek tey ver do, reyê vejine baxçe, cýnýsine'. Ek piyê tu
bi razý, mý veze baxçe. Mýser nise, gosunê mýde nia de. Gosunê mý ke kef da,
rýnd pê mý býzê, vaze, 'Ya Xýzýr' dêsê baxçey sero erjime doyem, rememe some,
xeleþime.
Sayusun
sono oda piyê xo, oda de tenê pay ra maneno. Axýri pi ferq keno. Vano, ça pay
rawa? Ça nênisena ro? Ronise cýgera m'? Sayusun vano:
-
Bao, wastena de mý tora esto, eke ana hurendi nisen ro.
Pasa
vano:
-
Bao qeda! Qedaê lazê xo býjeri, ma tu lazê mýna, ez wastena tu tavi ki an
hurendi. Ele mýrê vaze, wastena to çýka?
Sayusun
vano:
-
Bao, mua mý biya nêwese, sýma serva nêweþiya mua mý Tayqemeri sarebýrnenê. Ez
thowa nêvan, sarebýrne. Wastena mý, sarebýrnaene ra aver -mý honde xýzmeta i
Tayqemeri kerde- reyê vejine tever, xorê mýrdi cýnisine. Uzara têpia ostoro de
jê dey mýrê býzê, ey ki sare bývýrne.
Tavi
pi, wastena Sayusun qewul keno, vano:
-
Ez qedaê lazê xo býjeri. Wastena tu ke nao mý výjerena qewul kerde. Tayqemeri
bere baxçe, baxçe de cinise, zovi tever meve, remeno sono, mua to mýrena. Lazê
xore ki ju nê, dý hirê tenu ostoru cên, vad vo!
Sayusun
çêver ra beno tever, sono axure, lewê Tayqemeri. Tayqemeri onceno ano tever,
zengi deyi dano pýro, gem keno fek, uzara ki onceno ano baxçe. Nisono ro cý,
zerrê baxçey de fino kay. Tenê maneno, niadano ke gosê Tayqemeri hao kef do,
rýnd pê cêno qamçiyê dano pýro , vano, 'Ya Xýzýr', Sayusun ve Tayqemeri ra pia
dês sero erjinê riyê doyemi, xeleþinê. Vejinê ra piya sonê. Zof sonê tof sonê,
êndi Hak pê býzono çýqaþ ke sonê, zomonê ra têpia cao de duz de vejinê. Caê duz
de hiniyê beno, Tayqemer lewê hini de výndeno. Sayusun ra vano:
-
Bê war, na hini de tenê ðue-muye riyê xora kuye, na dara muriye ra ki tenê muri
biya, býþuye bore. Zerrê xo mýrd ke, mý ki raverde tenê na çayýre de býçeri.
Ora dýme ki Haq comerdo, xorê some caê.
Sayusun
ostor ra yeno war, ostor sono çereno, eve xo ki hini de riyê-miyê xo þüno, sono
tenê muri ki keno top, weno xo keno mýrdi. Ostor ki çereno xo keno mýrd, xo ke
kerd mýrdi, çerexino yeno lewê Sayusun. Sayusun ra vano:
-
Sayusun ma nýka vejime ra some, na hetê ser de koê esto. O ko de dý ordi danê
pêro. Hetê jui de ordiyê pasaê de gýrso, eskerê xo ki zof jêdero. Hetê bin de
ki ordiyê de pasaê bin esto, ordiyê na pasay jêde senýko. Nýka ma some lewê
dine. Ma ke þime lewê dine, tý sýfte selam pasao ke ordiyê xo jêdero ey de. Ey
ke selamê to guret ra, tu hetê dey de pêro de. Eke selamê tu ke xora nêguret
ra, pêskarê cý meve so pasao ke eskerê xo senýko, selam dey de. Ey ke selamê tu
guret ra hetê dey de ceng kuye. Meterse, hetê Haqi ra tý ordiyê pasao bini
pêrune qýrr kena. Nê, eke ey ki selamê tu nêguret ra pêskarê cý meve, ma xorê
rawa xora some.
Sayusun
niseno ro Tayqemeri, vejinê ra sonê. Sonê o ko. Ko de Sayusun výren de sono
pasao ke ordiyê xo jêdero, lewê dey. Selam dano cý, pasa selamê Sayusun nêcêno.
Eke nêcêno, Sayusun pêskarê pasay nêveno. Tavi lewê dey ra kuno duri, sono lewê
pasaê bini. Selam dano pasay, pasa selam cêno. Eke selam cêno, Sayusun vano:
-
Pasaê m' eke izna tu esta, ez ki hetê to de ceng kune. Pasa, Sayusun de
niadano, niadano ke zof cênco, zerrê xo cýrê zon dano. Cýra vano:
-
Xortê mý, tu hona zof cênca, fekê tora boa sýti yena. Ez qemisê to nêbon. Tu
xorê rawa xora su, mýrena, se kena?
Sayusun
vano:
-
Xerê Haqi 've to vo, ez tek teyna na ordi qýrr keno.
Pasa
ki vano:
-
Ma guna to ê to vo! Xorê sona mýrena, býmýre. Mý torê vatena xo vake. Meydanê
cengi hao, sona so, tu thowa lazê piyê mýna.
Tavi
Sayusun kuno zerrê cengi. hetê Haqi ra beno, tek teyna ordiyê pasaê zorbaji
qýrr keno. Eke qýrr keno, tayine hêþir cêno. Ýyê ke hêþir guretê, maven ra
tayine gos cýra keno, tayine ki pýrnýke qole keno. Vano, 'dê þêrê reyna mêrê na
welati ser, tove kerê. Reyna sýma pêrune qýrr ken'. Pasa ve ordiyê xora sas
benê manenê. Na çý heqmete viye!? Ney tek teyna hondê ordi çýtur qýrr kerde.
Pasa veyn dano Sayusun, cêno beno qonaðê xo. Vano, 'hondê mýlet sayiya tode
canê xo xelesna. Tu, êndi lazê de mýna. Hama derdê de mýno bini esto'.
Sayusun
vano:
-
Pasaê m' derdê tuyo bini çýko ke? Mýrê vaze.
Pasa
vano:
-
Sayusun, hirê çênê mý bi, dý teney zewejia vi, en qýza xo ozove viye, dêvo de
hirê sare ame, qonaðê mýra hirê çênê mý ki remnay berdi. Ma kes tersu ra
tholavê dêvi nêvime. Tora qeyýr kes çênunê mý dêv ra bese nêkeno býjero biyaro.
Sayusun
vano:
-
Na dêv kotiyo. Veyn dayia zamaunê xo býde, mýde bêrê, hurendia dêvi mý mýsnê,
Haqi comerdo.
Veyn
danê zamaunê pasay, yenê. Yi ki kunê ra Sayusun, pia kunê ra rae. Sonê, sonê,
verê qonaðê dêvi de vejinê. Yek de aqýl yeno Sayusun ke, 'mý xelefe kerde, hata
nýka mý ke çý kar ke kerdêne, Tayqemeri ra perskerdêne. Mý thowa pers 'ra
Tayqemer nêkerd'. Nafa Sayusun vano:
"Tayqemer?".
Tayqemer
vano:
"Çýko!"
Vano:
"Tayqemer,
ma vejiayime amayime verê qonaðê dêvi. Hona ame aqýlê mý ke xelefe kerde, tora
pers nêkerd. Ez nýka se keri? Bese kon dêvi kýson? Ya ki nêkýson?".
Tavi
Tayqemer vano:
'Teww
výneta, hona pers kena'.
Vano:
'Tu
ke zerrê qonaðê dêvi býkuyê ki phosemena, pêyser býcêrê ra, þêrê ki phosemena'.
Sayusun
xo xode ðeyal keno, vano, 'uyo ke ez þêri dêvi býkisýne ki phosemanu, pêyser
racêri þêri ki phosemanu. Ez ki son kun zerrê qonaðê dêvi. Xora ya o mý kiseno,
ya ki ez dêvi kison, çênunê pasay xelesnon ra'. Reyê lewê xode zamaunê pasay de
niadano ke, çý niado! Tersu ra lewê zamau qýlaþiyê ra, goni tey nêvýndena.
Sayusun vano:
"Teww,
sýma na hali ra, na tersi ra yenê dêvi kisenê..! Ma, nao sýma tersu ra ita
merdi. Sýma xorê ita tevera výnderê, ez son zerê qonaðê dêvi, ya o mý kiseno,
ya ki ez ey kison".
Zamaê
pasay Sayusun ra vanê:
"Haq
tora raji vo. Ma ita výndeme, tu so".
Sayusun
vano, 'Ya Xýzýr',
kuno zerrê qonaðê dêvi. Xo xode
vano, 'azlanê mý ke çýko, xora hên beno'. Kuno zerrê qonaði, nerdivanu ro
vejino taa qatê seri. Niadano ke, çý niado! Dêvo de hirê sare hewn dero. Çênunê
pasay ra Qýze ke haylemeo výzýku 've mêsu dêvi sera kena düri. Çêna pasay çýtur
ke Sayusun vênena, cýra vana:
"Býra
býra tu ina-cina? Sene qula, sene mordema? Xorê býterkne so. Xora nýka ke dêv
hêþiya pê, tu ju loqme de weno!".
Sayusun
vano:
"Ez
ne inu, ne ki cinu. Ne ki loqmê de qolayiu. Ezo kun gula dêvi, dêvi oncia
xeneknon. Tu ala tenê bota výnde, tenê ki ez výzuku dêvi sera dür keri!".
Çêna
pasay vana:
"Býraê
m' ala tenê výnde. Qesê de mý tora esto. Tu bese nêkena na dêvi býkýse. Tenê mý
gos de, niade sandýqe hawa uza ra. Zerrê a sandýqa de kýlýtê çêveri estê. Eke
tu ke pê kýlýtu çewres çêver kerd ra, zerê ju qafese de roê dêvi zerê mýrçýke
dero. Eke tu ke výlê a mýrçýke cýra kerd, o mýreno. Ju ki u ke hêþiya pê, ju
reyê ra qeyr zovi pýro mede. Dý rey ke da pýro, oncia beno wes".
Tavi
Sayusun gos dano, badona çêneke ra vano:
"Tu
xo yan de".
Sayusun
eve gýlê þýmþêrê xo kuno dêvi ra, dêvi hêþino pê. Mýlqi keno, vano:
"Çêna
heri, výzýku 've mêsu ra gureto mýra, tu mýra dür nêkena!".
Tavi
Sayusun vano:
"Lazê
heri tý 'be xuya, bêra xo, ezune amune!".
Dêv
reyê yeno 'ra xo ke, çý bêro ra xo! Cênco de henên amo ke! Beno sa, vano:
"Haqo!
Ez çý dêvo de rýndune. Tu mýrê na cênci rusno ke xorê bori".
Dêv
výren de pers keno, vano:
"Cênco
mýra çý wazena? Ça ama qonaðê mý?".
Sayusun
vano:
"Amune
ke tu býkiþi, tora meydan wazon".
Dêv
vano:
"Þertê
de mý esto. Výrende tu eve þýmþêrê xo hirê rey mýro de, ez ki to dýma pê gurzê
xo dan toro".
Sayusun
qewul nêkeno. Vano:
"Výrende
tu eve gurzê xo ke besekerd mýro de, tora dýma ez dan toro".
Dêv
qewul keno. Gurzê xo saneno ra ke Sayusuni ro do, Sayusun xýl dano, gurz gýneno
nerdivanu ro, hirê qati nerdivani rýjinê sonê. Sayusun vano:
"Na-rae
ki sýra mý dera".
Þýmþêrê
xo fino hawa, dano výlê dêvi ro, ju sare cýra keno. Dêv vano:
"De
dý þýmþêrunê binu ki mýro de".
Sayusun
qesê çêneke ano 'ra xoviri, vano:
"Nê,
a dýrvete torê besa".
Vozeno
sono sandýqe ra kýlýtunê çewres çêveri cêno. Çêveru keno ra, niadano ke mýrçýke
hawa qefese dera. Qefese ra vezeno, výle cýra keno. Çýtur ke cýra keno, dêv
mýreno.
Çêna
pasayia qýze 've Sayusuni ra veyn danê zamaunê pasay
've çênunê binu. Tavi nerdivan
rýjiyê, çênê pasay ve Sayusuni ra qatê cori de mendê. Zamay ki qatê býni de
viyê. Tenê kotê zerê ðeyali. Axýri çêna pasayia qýze vato, 'rêsen ita ra jumini
ra gýredime, þime cêr'. Rêseni ardê, jumin ra gýredê. Výrende dý çênê pasayê ke
zewejiyaiyê gýredê, rusnê cêr. Uza ra zern u þêmi ki estê cêr. Cor, Sayusun ve
çêna pasayia qýze mendê. Çêna pasayia qýze vato, 'Sayusun, waunê mý 've zamaunê
mý þeytanê, fýzýlê. Výrende tu so war. Ez ke þerine war, ni rêsen oncenê, tu
ita de caverdanê, zern u þêmi cênê, sonê çê. Tu ki ita de mýrena'. Sayusun
qewul nêkerdo. Vato, 'ez çýtur tu ita caverdine, þêrine cêr. Nêê, gunê tu þêre
cêr'. Tesela çêneke kuna, êndi niadana ke nêsono war. Sayusun çêneke ano war.
Çêneke çýtur ke yena war, hurdi zamay desýnde kenê ra rêseni, erzenê cêr,
Sayusun cor de maneno.
Çêneke
ke çýxa zýrçena, dana xoro, rêseni ontê estê cêr. Êndi çare çino. Hurdi zamay,
hurdi way, wua xuya qýze 've zern u þêmi barkenê, terknenê cerenê ra sonê.
Sonê
çê. Pasa vano:
"Sayusun
kuyo"?
Hurdi
zamay 've hurdi wayi vanê:
"Ýta
tu Sayusun goynêne. Ma ke çýtur þime verê qonaðê dêvi, Sayusun tersu ra merd.
Ma ki dêv kist, zern u þêmê dêvi ki gureti ardi".
Çêneka
qýze kuna qese, vana:
"Bao
ni zur kenê. Ni tersu ra qonaðê dêvi ra düri mendi. Sayusun ame zere, dêvi de
da pêro, dêv ame ke gurze Sayusuni ro do, Sayusuni xýl da, xeleþiya. Çýtur ke
gurz gýna nerdivanu ro, nerdivan pêro rýjiay, rae biye qapa. Sayusun zern u
þêmê dêvi eþti cêr, veyn da zamaunê to, výrende hurdi waê mý ardi war, uza ra
ez 've dey
cor mendime. Mý vake: Tu so war,
tý ke výrende nêþiya, waunê mý 've zamaunê mara fýzýlê. Rêsen oncenê, tu ita
caverdanê. Mý ke se kerd, çare nêdi. Ey ez ardune war. Waunê mý 've zamaunê
tora rêsen ont, Sayusun cor de mend. O nýka vêsan-têsan mýreno. Þime,
raxeleþnime".
Hurdi
way 've zamau ra vanê:
"Na
zur kena bao. Sayusun tersu ra merd".
Pi
niadano ke ni çor teneyê, na juya. Çêna xuya qýze ra vano:
"Tu
verva mýde zur kena. Tu layeqa qonaðê mý ki niya. Qonaðê mýra tever ve. Juyo de
xýzmetkarê kokými ki dan tu, nae ra têpia qonaðê mýra dür, filan qonað de
ronise".
Çêneke
've ju xýzmetkarê kokými ra pia rusneno o qonað. Tavi Sayusun serê qonaði de
maneno. Zovi caê rae çina, se býkero? Se nêkero? Cam ra niadano ke, çý niado!
Gemê ostori fek ra nêveto. O ki bese nêkeno býçero. Tayqemer ki Sayusun ra
herediyo, þiyo düri ra dür Sayusuni de niadano. Sayusun ki berveno, berveno....
Vano, 'ya Haq u talâ, mý çýtur xovira kerde, gemê Tayqemeri fek ra nêvet. Uza
vêsan-têsan honde mend'. Ju roze vêrena ra, dý roji vêrenê ra, roza hirêyine,
Sayusun niadano ke, hao Tayqemer gýran gýran yeno. Yeno verê qonaði, nêjdiyê
dêþi, veyn dano Sayusuni. Vano:
"Sayusun!".
Sayusun
vano:
Çýko?"
Tayqemer
vano:
"Çýturo,
biya phosema, ya ki nêbiya phosema? Niade tu honde zerni, þêmi cýrê ardi war,
cêni xelesnay, en peyniye de ki ine tu caverda þi! Tu uza výnde, ezi ki ita
výndon. Xorê uza mýrdi býberve!".
Sayusun
vano:
"Ez
xorê nê, torê bervon. Mý ke gemê to fekê tora bývetêne, mýrê qýsawete çine
viye. Tu þiyêne çerdêne, ðua xo ki sýmýtêne, mýrê thowa nêbeno. Ýta non u ðua
mý esto. Tu uza vêsana. Ez torê bervon!".
Tayqemer
vano:
-
Sayusun a odawa ke tu pê çewres kýlýtu kerde ra, zerê a oda de kýlýtê des u
phonc çêveru estê. Ý kýlýtu býzê, i des u phonc çêveru rake. Tu yena en cêr de
bodrum de vejina. O bodrum de xora jê sýren dý ostori teyrê. Lewê dine de ki
qamçiyê esto. Tu ke ama lewê dinu, qamçi býzê inero de. Ý ostori yenê ra zon,
vanê, 'hey azê isoni ça dana maro? Derdê tu çýko? Mara çý wazena?' Tý ki vaze,
'derdê mý nao. Sýma nata eve pasqulu dês ro dê, ostorê mý ki dota dês ro do,
eve pasqulu dês býrýjiyo. Ez sýma ki raxeleþni, xo ki raxeleþnine. Zovi rae
çina. Hem sýma, hem ki ez ita maneme".
Tavi
Sayusun terkneno sono a oda ra kýlýtu cêno saneno çêveru, pêroyine keno ra,
yeno cao ke ostori teyrê, çêver u pençere çino, yeno a oda de lewê ostoru. Lewê
ostoru ra qamçi cêno dano pýro, i yenê ra zon. Vanê:
"Ey
azê insoni mara çý wazena, ça dana ma ro, derdê tu çýko?".
Sayusun
vano:
"Hal
u mezalê mý nao. Sýma eve pasqulu nata dês ro dê, ostorê mý ki dot ra dês ro
do, dês býrýjýyo, hem sýma, hem ki xo xelesnon ra".
Ostori
nata eve pasqulu danê dês ro, dota ki Tayqemer pasqulu dano pýro, dês qurfino
sono rýjino, Sayusun 've dý ostoru ra pia vejinê tever sonê. Sonê ju suke. Na
suke de xorê hirê qati kýncu 've hirê heku cêno, hekunê xo 've kýncunê xora
zovi keno torvu, erzeno terkiyê ostoru. Rasta-rast qonaðê pasay tý kotiya,
vejinê rae. Rae ra Sayusun vano:
"Tayqemer?".
Tayqemer
vano:
"Çýko?".
Vano:
"Tayqemer
ma vejiayime rae, ma þêrime çê pasay, ya ki raverime þêrime çê xo?".
Tayqemer
vano:
"Uyo
ke tu mýra pers kerd, þime qonaðê pasay, uza ra dýme oncia some çê piyê to".
Sayusun
vano:
"Ya
hên býkeme".
Tayqemer
vano:
"Tu
nýka sona çê pasay, ma hirê ostoru bena se kena? Bê ma raverde, ma hirê muyunê
xo dame to, tu mara ke kamci ostor wazena, muya i ostori, hurdi muyunê ostorunê
binura ke, tu ke kamci ostor wasto, mavenê ju deqa de lewê to derime".
Hirê
muyunê xo danê Sayusun. Sayusun vano:
"Tayqemer,
sýma xorê þêrê býçerê. Ez xorê gýra gýra son suka pasay".
Nu
terkneno sono. Rae ra verê saraye de ju þüane rastê cý beno. Sayusun þüaney ra
vano:
"Ez
na kýncunê xuyê newu dan tu, tu ki i kýncunê
xo 've ju miya zare biya sare
býbýrne, postê dae býde mý".
Tavi
þüane vano:
"Pasaê
m', tý pê mý kayê xo kay kena, i kýncê to des male kenê, xorê raa xora so, pê
mý kay meke".
Sayusun
vano:
"Ez
pê to kay nêkon, ez raþti van".
Sayusun
kýncunê xo dano dey, kýncunê ey ki cêno pýra, postê miye ki cêno oncêno qafýka
xo, sono suka pasay. Suka pasay de fetelino, fetelino, peyniye de qonaðê çêna
pasayia qýze doz keno. Tavi ravêr pers keno, her çi museno. Museno ke çêna
pasayia qýze de xelefe çina. Serva Sayusuni saraya pasay ra erjiya, ama na
qonað. Sono dormê qonaðê çêneke de fetelino. Niadano ke verê qonaði de ju kokým
roniþteo. Sono lewê kokými. Selam dano cý. Vano:
"Apo
wayirê na qonaði kamo?".
Kokým
vano:
"Qonaðê
çêna pasayio. Ça pers kena?".
-
"Ma" vano, "Apo reyê cýra vaze, ez ki gure fetelin, ma pia býgurime".
Çýtur
ke hêni vano, ap dota heredino. Vano:
"Khýrro
boyýno qefçýl, uza ra raurze so! Tu kama ke qonaðê xatune de gurina. Kar çino
ke ez býgurine. Koti ra ke ama, uza ra so!".
Tavi
kokým ke hêni çikeno, Sayusuni ra qesey keno, vengê dine çêna pasay heþina pê.
Vana:
"Apo
o çý haylemeo? Tu 've kamiyo nanê hurê".
Ap
vano:
"Ju
khýrro kutýko! Amo vano, ezi ki bon xýzmakarê çêna pasay".
Çêna
pasay vana:
"Apo,
i mordemi mýrê býrusne cor, bêro ez tey qeseykerine".
Tavi
Sayusun terkneno sono cor; lewê çêna pasay. Çêna pasay qayýtê benzê betê ney
kena. Niadana ke benzê ney þiyo'ro benzê Sayusuni. Vana:
"Wiyy
Sayusun nu tiya!"
Výrare
fina pa. Vano:
"Hala
hala, nê wua m' wua m' tenê bota výnde, tý qeda belawa! Tý mýra çý wazena? Çý
Sayusun-Mayusuno?! Ez Sayusun niyu. Ne mý Sayusun diyo, ne mý name heþiyu pê.
Mý xatýrê Haqi sane. Tu mýra sa vana?".
A
oncia vana:
"Nê
tu Sayusuna, xo mýra inkar kena. Ha torê hirê zerni. Ninê býzê bere i sarê xo
wes ke bê".
Tavi
Sayusun postê miye onto qafýka xo ke vazê, 'khýrro'. Mýlet ki hên zoneno ke
Sayusun khýrro. Sayusun hirê zernunê xo cêno, yeno lewê kokými. Vano:
"Apo?".
Ap
vano:
"Çýko?".
Vano:
"Apo
hala reyê bê lewê mý, Xatune cor hirê çiyê dê mý, ala bê ez nas nêkon, reyê
qayýtê nine ve. Ni çýkê?".
Ap
yeno, qayýtê cý beno ke, zernê! Kokým cýra vano:
"Ero
ap qeda býjero, ine býde mý, torê çý ke wazena, ey anu".
Sayusun
vano:
"Apo
ni ke çýkê, nine býzê, mýrê hirê azunê rýndu biya".
Ap
vano:
"Ma
tu hirê azu se kena?".
Vano:
"Ben
baxçe de dan we. Çêna pasay ez ke guretune kar, rozê mýrê lazým benê. Ez hêni
hêþunê pê ke, vanê, i hurdi çênunê pasayê ke dêvi remnay vi, pasa i çênunê xorê
newede veyve keno. Eke raþtiya, xorê ez ki þêri, rýnd pizê xo mýrd kerine, do
dýma yen".
Kokým
vano:
"Khýrro,
ya raþtiya, veyve esto. Ý çi-mi býde mý, ezo son torê azunê rýndu ra hirê tenu
býrnen an".
Tavi,
kokým azu ano. Sayusun ine beno baxçe de nano ro. O sodýr ki sono veyve. Rae ra
kýncunê xuyê khanu vezeno, newu cêno pýra, sarê xora ki postê miye vezeno. Hirê
muyu ki vezeno, dý muyu keno ju muye ra. Hirê ostoru ra ju yeno. Sayusun niseno
cý, sono hurendia veyvey. Niadano ke hao veyve de cirte kay kenê. Sono lewê
cirtcu, selam dano cý, vano:
"Býraenê,
ez ki sýma de cirte kay kerine?".
Cýra
vanê:
"Tu
hona domona. Tu çý bese kena cirte kay kerê, caê to þikino".
-
"Ê" vano, "xêr! can canê mýno, thowa canê sýma zon dano, çýko?".
-"Ma"
vanê, "hêniyo, bê kay ke".
Kay
keno. Zamaunê pasay ra juy keno xo çým ra, cirte erzeno boji; sýkneno, ostor ra
demdino. Ey cênê benê. Axýri tenê maneno, zamaê bini ki ano doraðe cirte
erzeno, kuno qorê dey ra, yê dey ki qorê dey sýkneno.
Cêreno
ra yeno baxçê çêna pasayia qýze. Ostori baxçe de fino kay. Ap vêneno, vozeno
yeno. Vano:
"La-lao
tu kamciya o baxçe mýlamet kerd, vejiye tever!".
Sayusun
dota yeno, azê ke baxçe de dardê we, i azu api sero sýkneno. Vano:
"Xýlemalê
apo, mýra zernu cêna, hirê azu ana, pê mý qan kena!"
Dê
bê ke ap çý werdo. Dýma ostor fino kay, rameno çýmu vera kuno düri.
Düri
ke kuno, kýncunê xuyê khanu cêno pýra, oncia postê miye onceno qafýka xo, yeno
qonaðê çêna pasay. Verê qonaði de rastê kokými beno. Apo kokým vano:
"Khýrro
çiyê boyýn, tý þiya veyve, ez ki ita çý heþirên de vine!.
Khýrr
vano:
"Nê
apo se vi?".
Ap
vano:
".....
Tu serva vêrê xo þiya veyve. Reyê ki vana, 'apo se vi?' Mý i azê ke torê ardi
vi, tu cao de rýnd de nêdardê we, mordemê ame, eve ostorê xo kot baxçe, baxçe
kerd mýlamet. A, mý ki vake, la-lao tu kama? Baxçe ra vejiye! Azê tu mý sero
sýkýti, terkna þi, tu ki olvoza ne?".
Sayusun
vano:
"Ma
apo ez se keri! Mý ki xorê þine pizê xo kerd mýrd. Xêylê waxt vi, mý nonê
veyvey nêwerd vi".
Çêna
pasay niadana ke oncia haylemeo. Vana:
"Apo
i xorti ra vaze bêro cor".
Sayusun
sono cor. Çêna pasay vana:
"Mý
rýnd gos de! Piyê mýra, mý xevere gurete. Meste bêro yeno, mýra vano,
'býzevejiye'. Ez zonon ke tu Sayusuna, bê inat meke, xo eskera ke, ez tode
býzevejine".
Sayusun
vano:
"Nê,
ez Sayusun niyu. Sayusun ki nas nêkon".
Çêneke
vana:
"Nêê
nê, tu Sayusuna. Se kerine, de xorê so!"
Maneno.
Badona piyê çêneke ve mua çêneke kunê zere. Mae çêna xo oncena çengê boni.
Vana:
"Erê
dikê! Waê tu reþti muradê xo, tý menda. Zerria to keþi de esta çina? Xorê tu
býdime mêrde".
Çêneke
vana:
"Nê,
zerria mý keþi de çina".
Mua
xo yena, Pasay ra vana. Pasa ðeal keno. Vano:
"Cênik!
Býnê bandýra mýde çýqa ke ca esto, uzau ra çýqa ki xorti estê bêrê. Dý roji ra
têpia verê qonaðê çêna mýra þêrê. Çêna mý tey niado. Kamci ke zerri kerde, cam
ra soe dey sano. Vad vo ke, ezi ki çêna xo dey dine. Na çýmê weþiye de murodê
çêna xo bivine".
Delalci
delal dano pýro. Xevera Pasay sona her çenge. Êê, çêna pasayia. Pêro ki zerri
kenê. Awo ke ju manga xuya, beno roseno. Çutê kýncunê rýndu cêno. Awo ke dý
miyê xo estê, roseno. Awo ke dêndaro, reyna dên keno, kýncu cêno. Têde vanê,
çêna pasayia, qolay niya. Reyê ke mara kam de ke zewejiye, o xeleþino. Na çêna
pasayia, dên çýko? Xortu ra dewletýn, feqýr, êndi kam ke esto sonê xorê qatê
kýncu cênê. Yenê a roze verê qonaðê çêna pasay de kunê têdust. Ju be ju têdýma
verê pencerey ra vêrenê ra. Ap, Khýrri ra vano:
"Ero
mý hên doz kerd vi ke çýmê çêna pasay mýde bi. En peyniye de ezi ki verê cami
ra yen son. Belkia mýde mêrdê kena".
Ap
ke Sayusuni ra nia vano, Sayusun vano:
"Nê
apo apo tu ke verê cami ra vêrena ra, ma ez ki vêron ra".
Ap
vano:
"Khýrro
de boyýn eke hêniyo mý dýma bê, mý ver mekuye".
Mýlet
pêro yenê verê cami ra sonê. Çêneke soe erzena, sanena Khýrri. Xorti pêro sas
benê. Pasa ki sas beno. Vano:
"Çêna
mý eve xeletiye soe este xorti. Pêro reyna bêrê verê cam ra þêrê".
Tavi
ju ve ju reyna verê cami ra yenê sonê. Dýma Ap oncia yeno, nara heredino
Sayusuni ra. Vano:
"Khýrro
de boyýn, hot gami mý dýma bê. Soe estê ke mý sano, tu mý dýme viya, gýne tu".
Reyna
pêro yenê sonê. Çêneke oncia soe erzena sanena Sayusuni. Pêro oncia sas benê.
Pasa ki sas beno. Vad kerdo, oncia ki zere dest nêdano ke çêna xo ju khýrri do,
zamaê xo ki khýrr vo. Heredino, vano:
"Reynia
bêrê þêrê".
Pêro-pia
reyna yenê sonê. Çêneke ke soe reyna sanena khýrri, êndi teseliya pi kuno.
Vano, dêmake zerria xo ney dera. Vadê xo ser, çêna xo dano khýrri. Dano khýrri
hama, çêna xora ki heredino. Vano:
"Tu
sene qula? Awo ke dêndar vi, awo ke ju manga xo biye, awo ke dý miy çêver de
vi, pêro þi xorê qatê kýnci guret amey. Qe ke nê, nine ra juy býguretêne; ez
honde nêqariyêne, nêdezêne. Tý þiya wertê nine ra khýrr guret. De eke hêniyo
sýma layeqê na qonaðê mý niyê. Qonað ra vejiye, nara têpia na bonê xýravey de
ronise, belkia aqýl yeno sarê tu.
Khýrr
ve Çêna Pasay ra xorê qatê cýlu anê kenê zere. Beno son de tenê ke sewe sona,
çêneke khýrri ra vana:
"De
êndi tu ke Sayusuna ki, mý tu gureta, Sayusun niya ki, mý tu gureta. Bê mý
merax de meverde, tu Sayusuna. Mý xatýrê Haqi sane!".
Çêneke
ke hên vana, tavi tesela Khýrri kuna. Postê miye sarê xora dano we, vano:
"Erê
meterse, ez Sayusunu".
Êndi
xorê piya kunê gerdege. Piya resenê murodê xo.
Des,
des u phonc roji vêrena ra Pasa beno nêwes. Veyndano zonaoðu. Zonaoðu ra vanê,
'dermanê nêweþiya Pasay çýko?'. Cýrê derman nêvinenê. Her caê Pasay zerê khul u
rêm de mendo. Cýrê anê kýtav de niadanê. O sýre de taxmýnki Kýtavê Ýncili beno.
Ýncili anê nanê ro. Ýncile de hêni oseno ke, sýtê þêre ve postê khudiyê þêre
biyarê ke, pasa rýnd vo. Zovi derman çino. Vanê, kam sono þêri kiseno, kam sono
sýtê þêre ano, kam sono postê khudiyê þêre ano? Kam keno, kam nêkeno, nia pers
kenê. Vanê, hurdi zamaê pasay dêvi kýsti, hermetê xo xelasnay gureti ardi, ine
ra qeyr kes bese nêkeno! Xevere danê zamaunê pasay.
Zamaê
pasay yenê. Vanê:
"Ma
bese nêkeme".
Pasa
vano:
"Ya
sonê mýrê dermanê mý anê, eke nêanê ki sarê sýma dan pýro".
Zamay
tersu ver terknenê sonê. Zof sonê, tof sonê, xorê caê mýðare vinenê, vanê:
"Ýta
xorê maneme. Hata ke merdime. Eke peyser racerime þime, namê ma xerepino. Hem
ki Pasa qafýkunê ma dano pýro. Ýta de hata merdene výndeme".
Adýr
kenê we, ver de výndenê. Vanê:
"Ma
koti ra, sýtê þêre ardene, postê khudiyê þêre ardene koti ra. Xorê ita
výndeme".
Tavi
Çêna Pasayia qýze ki hêþina pê ke, piyê xo nêweso. Cýrê derman ki sýtê þêre ve
postê khudiyê þêre rao. Sayusun ra vana:
"Piyê
mý nêweso. Nêweþiya xorê derman ki sýtê þêre ve postê khudiyê þêre rao. Tora
qeyr kes bese nêkeno derman biyaro. Çýqa ke piyê mý ma kerdime na qulýk, oncia
ki piyê mýno. Hem ki tu xo eskera nêkena. Qeweta piyê mý çina, bê so nêweþiya
piyê mýrê derman biya".
Tavi
Sayusun qewul keno. Vano:
"De
eke hêniyo, so lewê piyê xo, ostorê to do, býzê biya, ez þerine".
Çêna
Pasay sona çê piyê xo. Vana:
"Bao!
Zamaê tuyo qýz ki vano, ez son cýrê derman an".
Pasa
huyuno. Vano:
"O
Khýrr çý besekeno sýtê þêre ve postê khudiyê þêre mýrê biyaro".
Xorê
tenena huyuno. Vano:
"De
hêniyo ostoro de kokým dey de, o ki þero".
Ostoro
de kokým cênê anê danê çêna pasay. A ki cêna Sayusun rê ana. Taê xorti heþinê
pê ke, Khýrr ki sono. Vanê:
"Berê
ma rae ra výreniya ney kume, ney býkýsime, çêna pasay belka made zewejina".
Sonê
raa Sayusuni sero xo danê we, výndenê. Tavi Sayusun ki eve i ostorê kokými
vejino 'ra rae. Taê ca sono, çýtur yeno verê ju gavani, ni vejinê werte, yenê
ke Sayusuni býkisê. Sayusun ostor ra xo erzeno cêr, pasqule kuno ostori ra,
ostor týrr ra dêmdino dine ser, býn de manenê. Tayine ki eve kemeru kiseno. Uza
ra dýme muyunê ostoru vezeno. Muya Tayqemere keno hurdi muyu ra, Tayqemer yeno.
Sayusun
vano:
"Hal
mezal nia nia. Sýtê þêre 've postê khudiyê þêre dermanê pasayiyê".
Tayqemer
vano:
"De
hayde þime. Karê ma zoro. Oncia ke Haq pilo, comerdo".
Kunê
'ra rae sonê. Sonê, caê de hiniyê raste cý beno. Tayqemer vano:
"Sayusun,
Þêri badena pêro yenê na hini ser. Pêro têdýma ðue sýmenê, sonê. Tu tenê hini
ra düri çole býkýne, xo wedare; xo cý memýsne. Eke tu diya, tora parçýkê
nêverdanê, parçe u purçe kenê.
En
peyniye de Þêra juye yena, teli þiyo lýnge ra, lýnge gureto xo ver, eve rêmi
mosa. Tu xo rýnd wedare, pêro Þêri ke amey þiye, ine dýme ki a Þêra. Mua Þêruna
ke khudiyê xo ki estê, a ke amê ðua xo werde, biye rast, a lýnga xuya rêmýne
veznena ra. A eke a lýnga xo veznê ra, tý vaze 'ya Xýzýr!' týrkemani ita ra cý
sane. Tu ke týrkeman çýtur sana cý, výrende canê xo zof dezeno, yena ra xo.
Vana: 'Wuyy na dýsmenê mý kam vi! Reyê mý býdiyêne, xusur-pusur ra mý
býwerdêne'. Nêvo nêvo tu bývejiyê. Badena gon u rêm ke lýnge ra þi, canê xo
beno ret, lýnga xo êndi nêdezena. Narae ki vana: 'Wuyy Haqo! No kam vi, na xêr
mýrê kerd. Nýka býdiyêne Heqi ra negar vo eke býdiyêne, ey murodê mý kerd, ez
na ýzrav ra xelesnune, vad vo ke Heq saidê mýno ke, mý ki, -murodê dey ke
çýko-, biyardêne hurendi. Tu ki o sýre vejiye. Vaze, hal mezal niaro.
Tavi
Sayusun çole kýneno, týrkemanê xo ki cêno, xo dano we výndeno. Niadano ke Þêri
amey. Xo rýnd dano we. Ju ve ju ðue sýmenê sonê. En peyniye de Þêra wayira
khudiye lengena yena. Ðua xo sýmena, cêrena ra. Lýnga xo ke veznena ra, Sayusun
vano: "Ya Xýzýr!" cao ke gureto we, uza de saneno cý. Canê Þêre zon dano, yena
ra xo, vana:
"Wuyy
no kam vi, no dýsmenê mý kam vi, reyê mý býdiyêne, xusur-pusur ra býwerdêne".
Tenê
maneno, narae ki vana:
"Haqo
no kam vi murodê mý kerd, canê mý kerd ret, ez na derd ra xelesnune. Vad vo ke
ez ki murodê dey biyari hurendi".
Tavi
o sýre Sayusun vejino. Vano:
"Ez
vine, murodê to mý ardi hurendi".
Þêre
ki vana:
"Mý
vad kerd, de murodê tu ke çýko vaze, ez biyari hurendi".
Sayusun
vano:
"Tenê
sýtê tu, tenê na gon-rêmê tu, ju ki postê khudiyê tu murodê mý ano hurendi".
Þêre
vana:
"Sýtê
mý, gon-rêmê mý rýnd, hama postê khudiyê mý murodo de gýrano. Ma, mý reyê vad
kerd. Se býkeri? De bê sýtê mý, gon-rêmê lýnga mý býzê. Khudiyê mý ki haê uza
derê, cýra juyê býzê, bêre peyê hot kou de býkýse, post býzê bêre. Eke vengê
khudiyê mý ame gosunê mý, yen tu fitil ve fitil wen. Hên býke ke vengê khudiyê
mý, mý mêro".
Sayusun
yeno, tenê sýt, tenê ki gon-rêmê lýnge cêno, sono khudiyu ra juy ki cêno, sono
peyê hot kou de dest keno býnê gula khudi kiseno, post vezeno, kunê rae. Kunê
ke rae Tayqemer vano:
"Sayusun,
hurdi zamaê pasay haê filan mýðara de adýr kerdo we, ver de výnetaiyê. Hayde
þime. Ma ke kotime verê mýðarey tu vaze, sýtê þêre roson, sýtê þêre roson. Ý
tora vanê: 'Ý sýti býde ma, mara çý wazena býwaze'. Tu ki vaze: 'Ez sýt dan
sýma, hama eve pere nêroson. Þartê mý esto, eke anê hurendi, dan sýma.' Ýne ke
vake: 'Þartê tu çýko?' Tý ki vaze: 'Þartê mý na nalê ostorê xo adýr de ken sur,
nan qýnestunê sýmaro. Eke na deze oncenê, dan sýma'.
Badena
Sayusun yeno verê mýðarey. Zamaê pasay pers kenê, vanê:
"Býra
tu ita çý fetelina?"
Vano:
"Ez
hekimune".
Eke
vano 'ez hekimune', vanê:
"Tode
sýtê þêre esto?"
Vano:
"Ya".
Vanê:
"Sýtê
þêre ma de, mara çý wazena, býwaze".
O
ki vano:
"Þartê
de mý esto".
Zamay
ki vanê:
"Býra
þartê tu çýko?"
Sayusun
vano, 'hal mezal nao'. Ý ki qewul kenê. Xo xode vanê, 'uyo ke mýreme qewul
keme'.
Sayusun
nalê de ostorê xo vezeno, adýr de keno sur, .... nano ro qýnestunê zamaunê
pasay. Uza ra dýme, hurendia þýtê þêre ver, gon-rêmê lýnga þêre dano cý. Ni hên
zonenê ke sýto. Thowa sýtê þêre diyo, çýko?
Cêrenê
ra terknenê yenê qonaðê pasay. Pasay re vanê:
"Ma
honde feteliayme khudiyê þêre cae nêdi. Ama torê sýtê þêre ard".
Ni
gon-rêmi cýra cênê, anê kenê khulunê pasay ra. Nêbeno wes, her ke þi peyser
sono. Tavi kýtav anê nanê ro ke, nu sýtê þêre niyo. Gon-rêmê þêriyo. Pasa veyn
dano zamaunê xo, vano:
"Bêrê,
reyna þêrê mýrê sýtê þêre ve postê khudiyê þêre biyarê. Eke nêard, na rae sarê
sýma dan pýro".
Ni
vejinê ke þêrê. Çêna pasayia qýze kuna zere. Vana:
"Bao
mêrdê mý tore sýtê ve postê khudiyê þêre nao ard".
No
oncia pê huyino. Vano:
"Zamaunê
mýnê wesu mýrê ard, zamaê mýno khýrr mend".
Zonoði
vanê:
"Pasaê
mý biyarime kýtav ronime. Belka ki sýtê þêre ve postê khudiyê þêre raê".
Kýtav
anê nanê ro ke, raþt ki raþtiya. Cênê kenê khulunê pasay ra. Pasa beno wes.
Zamaê pasay ki reyna xeleþinê.
Zomonê
ra têpia o ordiyo ke ravêr amey vi ke suka pasay býjero, o ordi oncia biyo
sýlxet, reyna amo suka pasay ser. Xevere rusnenê Pasay rê:
"Sýmarê
xeleþiye çina, suke ma dê".
Pasa
nae qewul nêkeno. Vano:
"Ma
erzeme xover, dame pêro".
Tey
danê pêro. Roza juyine, roza dýyine xeyle mýlet cýra mýreno. Ordiyê zorbazu
jêde zor keno. Çêna Pasay cêrena ver, cêrena ser. Sayusuni ra vana:
"Bê
so tu ki pêrode, tu ke nêþêre piyê mý kisenê!".
Sayusun
tavat nêkeno, urzeno ra sono pêrodayis. Roza juyine ordi keno xo ver suke ra
keno tever. Pasa sas beno. Vano:
"No
xort kamo, reyê rýnd tey niaderê!".
Beno
sonde kes rae nêbeno i xorti ser. Roza dýyine oncia ordi de dano pêro, boji ra
beno dýrvetýn. Pasa vano:
"Dýrveta
dey pê pêskýra mý gýredê, ma reyê doz kerime no kamo".
Pê
pêskýra pasay dýrveta Sayusuni gýredanê. Beno son, pêro sonê çê. Pasa ve Lelê
xora çê be çê fetelinê. Fetelinê ke, xorto ke dýrvetýno, dýrveta xo pê peskýra
pasay gýredayia, doz kerê. Her ca fetelinê, caê ki doz nêkenê. Verê qulýkê çêna
pasayia qýze ra ke vêrenê ra, Lele vano:
"Pasaê
mý, na cam ra reyê niadine, Khýrr se keno".
Cam
ra niadano ke pêskýra pasay bojiyê Khýrri ra gýredayia. Vano:
"Pasaê
mý, o xort zamaê tuyo Khýrro. Nawa pêskýra tu bojiya Khýrri ra gýredayia".
Pasa
vano:
"Nêê
pêskýre pêskýra mý niya. O xort ki Khýrr niyo".
Lele
ke se keno, pasa vano, 'nê'. Vejinê yenê. Roza hireyine Sayusun verva eskerê
zorbazu de kuno ra ser. Tayine heþir cêno. Cýra vano:
"Mý
sýmarê nêvake reyna mê'rê na hetu ser?".
Her
juy caê ra sýngýr keno, rusneno. Pasa Lelê xora vano:
"Lewê
dey ra caê meso, býzê biya sarayia mý".
Pêrodayis
qedino. Lele Sayusuni ra vano:
"Pasa
vano ke yamu yamu bêro qonaðê mý".
Sayusun
sono qonað; huzurê Pasay. Pasa vano:
"Namê
tu çýko, tu kama"?
Sayusun
vano:
"Pasaê
mý, ez ke namê xo vajine ki tu ima nêbena, kes ki ima nêbeno".
Pasa
vano:
"Nêê
namê tu çýko?".
Sayusun
ki vano:
"Namê
mý Sayusuno".
Pasa
ima nêbeno. Veyn dano dý zamaunê xo ve dý çênunê xo, yenê. Vano:
"Sýma
vake: Sayusun merdo. No xort ki vano: ez Sayusunune".
Zamay
vanê:
"Pasaê
mý, nêê, Sayusun merd, no zur keno".
Sayusun
vano:
"Pasaê
mý, ez ke zur kon, eke hêniyo na mýlet tever vejiyo, zamaê tu tumonunê xo xora
býkerê, qýnestê dine ra nisangê mý esto. Eke çino, ez xora zur kon".
Ni
tumonu xora nêkenê. Pasa heredino pýro. Axýri tumonu xora kenê. Raþt ki nisangê
Sayusuni qýnestunê hurdi zamau rao. Pasa tenê ðeyalino. Vano:
"Serva
zurunê sýma mý çêna xuya qýze rê honde heþirên kerde".
Heredino,
vano:
"Nine
berê. Sarê zamaunê mý pýrodê, hurdi çênunê mý ki b'erzê zýndan".
Sayusun
ra ki vano:
"Haq
tora raji bo. Tu na suka mý nao dý reyê beno xelesnena. Êndi ez kokýmune. Na
qomi rê tu pasayên býke. Honde mýlet býnê bandýra tode bo. Hem ki nýka zof binu
sa ke, tu zamaê mýna".
Tavi
Sayusun qewul nêkeno. Vano:
"Pasaê
mý, piyê mý ki jê tu pasao. Hao çon serriyo mý nêdiyo. Weso, merdo? Reyê þeri,
piyê xo bivini. Eke oncia çýmê mý nêbýrna, peyser yon lewê tu".
Tavi
Pasa qewul keno. Sayusun sono çê, hirê muyu vezeno keno jumini ra, hirê ostori
yenê. Eve xo niseno ro Tayqemeri, cêniye ki nisena ro ostorê juyi, ostorê bini
ki bar kenê, vejinê 'ra rae sonê. Çýtur ke kunê nejdiyê suka piyê xo, mýlet
niadano ke Sayusun yeno. Vozenê sonê xevere danê pi. Vanê:
"Mijdana
ma býde Pasa, lazê tu Sayusun hao yeno".
Piyê
Sayusuni ki biyo korr. Vano:
"Bêro
lewê mý, veng pêheþine, mijdana sýma dan sýma".
Rae
ra Tayqemer Sayusuni ra vano:
"Piyê
tu çýmu ra biyo korr. Mý sera bê war, býnê lýnga mýna raste ra wele býzê
pêskýra xo ke, tu ke þiya lewê piyê xo, a pêskýre verê piyê xode rake, wele ser
aðme ke. Vaze: 'bao ezune, Sayusun'ne amune'. Piyê tu, vengê tora tu nas keno,
dest keno hard ra, keno riyê xora, sýkýr keno. Destê piyê tu beno a wele ra,
çýmê xo benê ra. Hem ki beno cênc".
Tavi
Sayusun yeno war. Wele býnê lýnga raste ra cêno, keno pêskýre. Cêno sono qonaðê
piyê xo. Sono lewê piyê xo. Pêskýre keno rast, wele sero keno aðme. Vano:
"Bao
ezune. Ez Sayusun'ne amune".
Pi
ke çýtur veng hesneno, vano:
"Haqo
'be tu sýkýr"!
Hirê
rey dest keno 'ra wela ke pêskýre seroya, keno riyê xora. Çými benê wes. Beno
xorto výren. Sayusun vano:
"Bao
torê se vi? Ça nia biya? Çýmu ra biya þefil, mua mý kuya"?
Pasa
vano:
"Cigera
mý, tý ke þiya nêama, ez tu dýma bervune, bervune bine korr. Bine korr, mua tu
ki þiye zovi mêrde. Ez caverdune. Çinebiyena tu ez ardune na hal. Nae rê sýkýr
bo, oncia reþtime jumini".
Sayusun
vano:
"Bao,
tu çý ceza dê mua mý"?
Pasa
vano:
"Ez
derdê tode, derdê xode vine. Thowa ceza-meza mý nêdê. Ez ke her roz ae ra tike
cýra keri, oncia zerrê mý wes nêbeno. Ma, tu nawa ama, eve destunê xo ceza
cýde".
Sayusun
vano:
"Bao
a mua mýna, ez ewladê daune, besenêkon. Tu eve destê xo ceza cýde".
Pi
vano:
"Eke
hêniyo hirê ostoru biyarê, hot roji juy rê çi cýdê, ðue cýmedê. Juy rê ðue
cýdê, çi cýmedê. Juy rê ki sole cýdê, ðue cýmedê".
Anê,
pasa ke se vano, hên kenê. Hot roji ra têpia, sonê cênike anê. Ostoru ra
gýredanê. Ostoro ke çi do cý, ðue cý nêda, dey ra düri ðue nanê ro. Ostoro ke
ðue da cý, çi cý nêdo, dey ra düri çi nanê ro. Ostoro ke sole da cý, ðue
cýnêda, dey ra düri ki ðue nanê ro. Ostoru çýtur ke verdanê ra, her ju çiyê ser
vozeno, cênike kenê hirê parçey. Uzara dýme resenê mýrodê xo, vejinê selamete.
Vatoð:
Çê Aliyê Seydaliye ra A. Karakýlýnç
Ca:
Dewa Hengýrvani