PHITWÊJİR
Heqiê
Mergariji
Çêwu
bar kerd, şi ve waru. Phıtwêjir teyna dewe de mend. Xêle roji vêrdi ra. Çiyê
werdişi bi kemi. Heto ju ra teyna mendaene, heto bin ra vêsaniye Phıtwêjir
kerde ve pêrsan. Geste game ra ke kewt, horê gına ve verê dêşi ro.
Waklüye
hard u asmên boe kerd, gos naro ser ke, dewe thıp u thola, wertê dewe ro şiye.
Niada ke Phıtwêjir jê meyiti verê dêşi de ramerediayio. Venga cı da, pers kerd:
"Phıtwêjir,
torê se bi? Tı wesa, nêwesa?"
Phıtwêjiri
sarê ho dard we, eve vengo de pêrsan veng fiştra ve ho, va:
"Waklüye,
çêwunê dewa ma bar kerdo, şiyê waru. Ez vêsaniye ra game ra gınu waro."
Lüye
amê nêjdiyê Phıtwêjiri. Eke natra-dotra Phıtwêjiri de helmê şer kerd, vake:
"De
urze ra, bê şime! Ala besenêkenu torê çiyê halê bıkerine, tı burê; uncia berê
ra ve ho ser."
Waklüye
kewte ra ver, Phıtwêjir dae dıme ra saniya ra, şi. Şi caê wertê bırri. Waklüye
va:
"Tı,
şiya na daru de ramerediye! Na boverê mara suriya miyu çerena. Ez reê na heti
serr sonu. Beno ke marê çiyê de werdene anu."
Lüye
biye raste şiye. Bê ters u xof ho 'ro şüanê miyu guret. Eke amê leê şüani
bêyaraniye u bêserm sılam da ve şüani:
"Bıra
şüane, ma ve xêrdi!"
Nae
de şüane bıne lewu ra huyiya, vake:
"Xêr
ve sılamet, waklüye! Waklüa mı, çı zugır kena uncia itau ra? Ala vaze!"
Waklüye
eve vengo de pır nia va:
"Bıra
şüane, waxtê yaraniye u zeraviye niyo! Ez nêamu ke tode nıka kuratu bıjêrine
de! Phıtwêjir ve phoncas mordemunê hora, eve top u rumunê hora haê ha ko rayê.
Ey, ez rusnu leê to. Torê sılam rusna. Va ke şüani ra vaze; "Marê miya de
gostıne bırusno, horê sarebırrneme, weme!"
Ters
kewt ve zerê şüani, vırende nêzona ke sa vazo. Axıri kerd ve ho verra, nia cuav
da ve waklüye:
"Waklüa
mı, ez wayirê na miyu niyu. Tı ki zonena ke:
Ez
bêma u bêpiyu, bêşiye u bêsıtareu, mordemo de şuaneu, son u soder bırru rau.
Ez
kamu ke ho ser miye todine! Tı nêvana, ez meşte çı cuav ağayê ho dine? Ez
nêşikinu ke miye todine! Phıtwêjiri ra vaze, şero ağay ra bıwazo. Ağay ke vake;
"Cı de!", u waxt danu ve to, cırê bere."
Lüye
hêrs biye:
"Bıra
şüane, tı herhal weşêniya hora vêrda ra! Ağa kamo, tı kama, ez kamu? Phıtwêjir
ve mordemunê hora ke na qesu bıhesnê, ağay ki, to ki, mı ki gılê top u rumu ra
benê! Tı çı qesey kena?"
Na
qesunê waklüye ra, şüane hên tersa, hên tersa ke, recefiya. Eve vengo de
phızzın vake:
"Waklüye,
eke hêniyo, so werte miyu ra bıfeteliye! Cırê jüa de gostıne bızê, so!"
Waklüye
qe zovina qeseê nêva. Şiye, miya ke bıne goşti ra besenêkena rınd vozdo, a
pêgurete. Şüani ra xatır bile nêwast. Qeyta ho nêçarna, ho dıma nianêda.
Qırvana ho ramıte, şiye. Şüani ra biye ve tolde, 'ke verg raste cı ame. Verg
hên bi ve vêsan ke, vırende çımunê horê qan nêbi ke, nıka çiyo ke vineno
raştiyo. Helmê, dı helmi ke werte ra vêrdi ra, axıri ame ra ho, di ke; lüye
nawa yena, miya de şisıka gostıne teyra. Bi ve sa. A xıl bi. Hama hama ke miye
lüye ra bıjêro, waklüye hêrsbiye:
"Lao!
Bıra verg, tı qayde kewta çıko?"
Verg
peyser vınet, hama nia cêra lüye vero:
"Waklüye,
ez geste çhoku ra gınu ve waro!.."
Vergi
hona dı-rê qesê bini vatêne ke, lüye eve vengo de melayim veng fişt ra ve ho:
"Tew,
bıra verg, Haq xêrê ho toro kero! Tı raşti ki dina ra bêxevera. Na miye miya mı
niya. Wayirê na miye ra "Phıtwêjir" vanê. Phıtwêjir wayirê çhekuno, wayirê
mordemuno. U ve phoncas mordemunê hora eve top u rumu haê ha bover rayê. Cedê
sıma vergu budela nêbi, baqıl bi. Dae ra sarr hona eve namê pi u khalukunê sıma
sondi weno. Tı ke merdena horê nêbiya têsan, bıreme! Eke hên nêkena, Phıtwêjir
to ki, mı ki gılê top u rumu ra beno! Bıreme! Hondeke Phıtwêjir ve mordemunê
hora itau bi, na hetu ra bıreme, so!"
Qesunê
waklüye ra terso de gıran kewt ve zerê vergi. Vêsaneniya ho mesaneniya ho, ho
viri ra kerde. Waklüye ra pers kerd:
"Waklüye,
Phıtwêjir ve mordemunê hora kamıji het derê? Ez kamıji het de şerine?"
Waklüye
qe veng nêvet, hama eve sarê ho hetê huyê çhepi de ko musna ra ve vergi. Vergi
dımê ho kerd ve wertê qorunê ho, wertê bırri de raa koy nêve ho fek ra, şi.
Lüye ke taê ca miya ho ramıte, şiye, xalta hes tey vejiya. Hes ki xıl bi ke
waklüye dest ra miye bijero, waklüye hêrs biye, va:
"Bıra
hes se kena?"
Hes
kufa, pısa nia cuav da ve waklüye:
"Na
miye bıde mı, horê wenu!"
Waklüye
va:
"Ecelê
to biyo tamam çıko? Bıra hes, tı zonena, na miya kamiya? Na miya Phıtwêjiriya.
Phıtwêjir mevaze, şêr vaze. U wayirê top u rumuno. Phoncas mordemê ho estê.
Pêro ki şirteqerê. Na miya eyia. Tı ke weşiya hora, canê hora nêvêrda ra,
bıreme! Phıtwêjir ve mordemunê hora ke na qesekerdena mın u to bıhesnê, to ki,
mı ki gılê top u rumu ra benê. Budelayeni meke! Bıreme, so kou!"
Na
qesunê waklüye ra, xofê heşi vêsaniya heşi ra daha zaf bi ve gıran. U ki, koo
ke verg tıro şi, uza ro ho sana ve rae, rema. Waklüye miye ramıte, endi amey ve
nêjdiyê Phıtwêjiri ke, kesegan tey vêjiya... Ho 'ro miye guret, ame ke miye
waklüye dest ra bıjero, waklüye vergi u hêşi ra ke sa vato, eve savır kesegani
ra ki vati. Eve top u rumu terşi day ve kesegani. Niada ke teseliya kesegani
bırriye, raa koy musnê ra kesegani. Kesegan ki eve gamunê çipu rema, şi.
Waklüye
miye gurete, amê leê Phıtwêjiri. Ae ve deyra miya ho sarebırrnê, werde.
Hurdêmine pizê ho ke kerdi ve mırdi, wertê bırri de saqê ho kerdi derg,
merediay ra.
A
roze verg, hes, kesegan tersu ra vışiay pêro. Caê lınge bınê hora nêkerde,
remay ko ro şi. Vergi ho vırende rasna ve ko. Hes ve kesegani ra ke amey, ho
rasna ve ko; şiye endi dina gureti vi. Tersu ver hên çip remay ke, a roze hes
ki, kesegan ki araq de rınd bi şia.
Roza bine soder kesegan ve vergi u
heşi ra ko ra rastê zuvini amey. Vergi qese kerd ra:
"Lao
ez vıjêri ecayivê kewtu cı!"
Heşi,
eve kufayiş, pısayişi pers kerd:
"Çıko?
Bıra vaze!"
Vergi
nia cırê vati:
"Ez
ke ha koo sıpe ra amu war, uza rastê lüye amu. Eke lüye miya de gostıne gureta,
hawa sona. Amu ke miye cıra bıjêrine, lüye hêrs biye mıra vake: "Lao! Tı qayde
kewta? Zonena ke na miya kamiya? Na miya Phıtwêjiriya! Phıtwêjir ve phoncas
mordemunê ho u top u rumunê hora haê ha boverayê. Eke bıhesnê ke tı miye
wazena, to ki, mı ki gılê top u rumu ra benê!"
Ez
sas u was kewto cı. Lüye mıra vake: "Mevınde, bıreme!" Xof kewt ve zerê mı,
remu, amu!"
Vatena
vergi ke qediye, heşi qese guret:
"Lao!
Mı ki a diye. Ez ki amu ke miye cıra bıjêrine, aye mıra ki vake, Phıtwêjir
naro, Phıtwêjir haro. Mı ki miye caverdê, amu. Na Phıtwêjir kamo, çıko?"
Kesegani
ki xıska, xırpa u va:
"Mı
ki a lüye diye. Aye, mıra ki na qesê tamasey vati. Mı eve çımunê ho nêdi, çıko,
çıwao na Phıtwêjir. Eke vatena lüye ke raştia, sarê marê belao de gırs amo."
Helmê
keşi ra veng nêvêjiya. Uncia kesegan xıska, nia vake:
"Ecev
na Phıtwêjir ve phoncas mordemunê hora kotiyê? Ma çıturi şime bıvênime?"
Vergi
kesegani ra vake:
"Tı
so, bıvine, bê!"
Heşi
ki hetê vergi guret, kesegani ra va:
"Bıra
verg raşti vano, tı so! Çhêrê ma tıya."
Kesegani,
sarê ho ke sana ra, vılê ho ki pıra saniya ra.
Nia cuav da:
"Lao!
Vıle mı repo, nêşikin ke nat u dotê hode niadi. Top u rumu kamiji het ra nanê
mıra, nêşikin bıvênine. Ez nêsonu. Eke gos nanê ro mı, bıra hes şero. Calasunê
ma bıra heso."
Vergi
ki nia phoşti dê ve kesegani:
"Ya,
ya! Pilê ma bıra heso. Bıra hes şero."
Hama
bıra hes ki raji nêbi:
"Nê,
ez nêşikinu! Na rozu mı uncia vozd guretu, ez gıranu. Waxto ke top u rumu
mıranê, besenêkenu ke vojdine. Ez nêsonu."
Hes
ve vergi u kesegani ra kongra ho kerde derg: Kam şero? Çıturi şero? Ma çıturi,
koti Phıtwêjiri bıvênime? Eke top u rumi nay ve mara se bıkerime? Na qesu sero
dergaderg qesey kerd. Peniya peene de nia qerar da cı:
"Ma
hirêmine ra bıra verg çipo. Hem ki baqılo. Ju xıla bıra vergi des metroo. Bıra
verg naro, bıra verg haro... Dae ra, na kar bıra verg gere bıjêro ve ho ser."
Vergi
endi itiraz nêkerd. Wertê hode ca-ma ki belü kerd. Şi kewti ro. Roza bine çhike
ra verg kewt ra ve rae, hetê waklüye ser şi. İ hetu de xeylaê feteliya. Axıri
düri ra waklüye ve Phıtwêjiri ra wertê bırri de seder kerdi. Tersenık tersenık
ho 'ro cı guret, şi. A helme de Phıtwêjir hewno xori de bi. Waklüye di ke, verg
nao yeno. Verg ke ame bi ve nêjdi, waklüye hêni pencık fişt ra Phıtwêjiri ke,
canê Phıtwêjiri hem deza, hem ki Phıtwêjir tersa, metroê ra jêde thil bi. Vergi
xof kerd, ame ke bıremo, waklüye venga cı da:
"Bıra
verg voz mede! Ala bê! Tı qey ama?"
Verg
nêthora ke şero leê Phıtwêjir u waklüye. Dae ra, sare sıkna ra ve waklüye,
honde ke phıjêni kewte ra ve cı, vake:
"Helmê
bê ita!"
Waklüye
şiye leê vergi. Vergi waklüye rê hal u hêkat kerd ra, cıra nia va:
"Ha
fılan dere de arêye esto. U dere de mı ve kesegani u heşi ra qulığiya sıma
diya. Ma wazeme ke Phıtwêjiri bıvênime, nas bıkerime. Sımarê sılayiya. Bêrê,
şime uza!"
Nae
sero waklüye vergi ra va:
"Tı
ita vınde! Ez Phıtwêjiri ra reê perskerine, u sa vano."
Waklüye
şiye leê Phıtwêjiri. Helmena, a verde, Phıtwêjir dae dıma vêjay, amey. Waklüye
vergi ra vake:
"Bıra
verg, era ma verkuye, şime! "
Xêylae
rae ke şi, vergi niada ke dara ke rae serowa, eke ejdayiro de şia pıloşiyo
pıro. Xof kerd, vırre kewte ra cı, peyser voz da. Eke voz da, Phıtwêjir qe
nêvınet, hên kuya morri ra ke vıle de guret. Vergi düri ra niada ke, eke
Phıtwêjiri hao mor qıs-vıs kerd, uncia terso de gırs kewt ve zere vergi.
Phıtwêjiro ke hona talasê morri dero, vergi waklüye ra vake:
"Waê,
sıma gıra-gıra bêrê. Ez wazenu ke rew şerine arêye. Ma gere qulığiya sıma rınd
bıvênime. Ez sonu, sıma bêrê!"
Verg
hên çip vost ke, hona Phıtwêjir ve waklüye ra raa arêyi lete nêkerda, ho resna
ve arêye. Veng da:
"Bıra
hes! Bıra kesegan! sıma kotiyê? Voz dê! Phıtwêjir nao ame, kokê ma ano!"
Bıra
hes verê arêyi de vêjiya ve qawaxe ser. Kesegan ki şi, kewt ve kuxa arêyi, uza
ho dard ve we. Kuxa arêyi de hên horê more sanay ve horo ke, qe bêlü nêbiyêne.
Hondae ke ju çımê ho bereqiyêne.
Bıra
heşi gılê qawaxe ra, kesegani ki kuxa arêyi ra veng fişt ra ve ho. Heşi, vergi
ra pers kerd:
"Lao,
no çıko, çıvawo ke kokê ma ano? Ez wazenu ke ey bıvênine. Niade, mı nao na
qawaxe ra ho dardo we. Tı ki caê ho weda! Ala reê no zalım bêro, çimê ma reê
era cı gınê."
Kesegani
ki jê heşi qesey kerd:
"Bıra
verg tı ki ho weda! Zovina ca ke nêvinena bê leê mıde kuxa arêyi kuye. Hora tı
gewra, tenê ardu horo sane, qe bêlü nêbena. Meterse!"
Vergi,
heşi u kesegani ra reyna va:
"Ez
sımara vanu "voz dê!" Hama uncia ki sıma zonenê. Ez sonu koê şevzu."
Vergi
ho vırende dere de na ve ro, davacêr de şi. Eke kewt ve tholde, vêjiya ser, koê
şevzu de şi.
Çırpeniya
lıngunê waklüye u Phıtwêjiri ke amê gosunê kesegani u heşi, inu vêngê ho bırna.
Phıtwêjir ve waklüye ra vırende hes, peêcoy ki kesegan di. Hurdêmine niada ke
waklüye nawa yena, eke xoneo dımao.
Dewıji
şi vi waru. Hona waxtê vasturiye u cuynu nêbi. İ rozu qulê de Haqi nêamêne
arêye. Dae ra arêye de dewran kewti ve meru. Lüye ve Phıtwêjiri ra ke kewti ve
arêye, ondêr meru zere de cirite estêne. Phıtwêjiri ke merey di, natra-dotra
kuya meru ra. Xalta tirakê keseganiyo ke kuxa arêyi de bılişkino, kuya pıra.
Hên pencık estra cı ke, çımê kesegani çhêr-ver kerd, vet. A helme de, kesegani
hem dezê çımê hora, hem ki tersu ver hên zırça, hên ho ont ra
ke, dar u berê arêyi, ustınê arêyi
rıznay. Taê çêranê arêyi şikiay, rıjiay, amey war. Nae de Phıtwêjiri tersu ver
ho pençerê arêyi ra est ve tever. Qawaxa ke verê pençerê arêyi de biye, hes
vêjiay vi dae ser. Phıtwêjiro ke pençerê arêyi ra xıla na qawaxe bi, heşi tersu
ver vake "zırr!", ho qawaxe ra est ve bıne.
Kesegan
ve heşi ra eve heşireni remay. Hes hên xıravın gınay vi waro ke, bêrikê ho
şikiay ve, lengêne. Kesegan ki çımo jura bi vi korr. Hurdêmine a roze varaso ra
axıri ho rasna ve koê şevzu. Vergi, i düri ra serder kerdi.
Xeylae
ki verva cı ame. Niada ke bıraê huo ju biyo korr, uyo bin ki biyo leng. Khuza,
bınê zımelu ra huyiya, nia veng fişt ra ve ho:
"Lao!
Mı sımara nêvake; "Bıreme!" Sıma gos ro mı nêna. Ala vazê; se bi? Nu çı halo
sıma kewtê cı?"
Hes,
dezê hermê hora nalêne. Tenê ke oreşiay ra, vergi reyna kesegani ra pers kerd:
"Bıra
kesegan mıra nêvana, sımarê se bi? Sıma çıturi kewti ve na dare?"
Kesegan
kufa, xıska nia qesey kerd:
"Nêro
bıra torê çı qesey bıkerine. To ve ho ki di ke, de hevê pısıngo na Phıtwêjir.
Hama ondêr tı vana belkia şêro. Jê bıliski vırende kuya mıra. Çımê mınu ju vet.
Ame ke iyê bini ki vezo, mı arêye rızna, nêverda. Nafae ki pençere ra kuya
qawaxe ra. Wast ke bıra heşi bıkıso. Bıra heşi ho rınd ke esto bıne. Hora bıra
heşi ke ho bıne nêestêne, merdi vi."
Na
qesunê kesegani sero hes nala u helka, na qesey vati:
"Bıra,
bıra, Phıtwêjiri ke bıwastêne hora ma kıstêne. Mırê hên yeno ke, ey wast ke
tersu ma do. Hora na bêrikê mı ke bi ve wes, na welat mırê tove bo! Ez canê
hora nêvêrdu ra. Dina honde tenge ki niya. Sıma se kenê, nêzonu. Hama ez sonu
zovina kou."
Kesegani
ki:
"Hora
ju çimê mı şiyo, ju mendo. Mırê çı na welat!"
Vergi
reê bıra heşi de, reê ki bıra kesegani de şer kerd, va:
"Bıraênê!
Mı sımara jêde Phıtwêjir di. Ey verê çımunê mıde, ju helme de ejdayiro de şia
qis u vis kerd. Ez ki sonu."
İ
rozu hire bırau ra vırende verg heçepil bi, şi. Dırvêtê kesegani u yê heşi ra
ke bi ve wes, i ki kewti ra ve rae, eve hêşt u asmu rae şi. Hiremena hên düri
şi ke, reyna peyser nêamey.
Phıtwêjir
ve waklüye ra zaf rozê weşi di. Peêcoy na xevere ke biye vıla, şüane ve miyu ra
ki zaf bi sa.
Vatog:
Uşenê Qemeri / Vialere
1993, Estemol