Kılmek ra dı meseley

  X. Çelker

Elaviyêni

Mordemi ke ewro nuste u vatena de Elaviyêni de nia da, resmê de tamaşe vineno; no resm ze resmanê Salvador Dali sılto. Her kes xora gore manê dano cı.

Jü teyna tede Heqi vineno, jü tede Heqi ra zobin ki çiyê vineno; jüyra gore ni resmi de Mıhemed aseno, jüyra gore Eli, jüyra gore Xızır u Duzgın Bava, jüyra gore Hacı Bektaş, Evdıl Musa. Jü tede renga vineno, jüyrê sia u sıpê aseno, no nia beno derg şono.

Mordemi ke tede xori xori nia da, sero ke fıkıriya bese keno rêça nine têdine ki bivino. Her jü caê xode gırano, her jü hem xosero, hem ki wertê têdey dero. Hêyan ke mordemi jü be jü pêro nas nêkerdi, têdey ki tam nêvineno, têyna çiyo ke diyo êy sera vındeno. Coka ke mordem gere verê coy jü be jü nine pêroine sero vındero. Xer kes çı ke ebe senê qêyde vineno, êy biyaro re zon, naskerdene do.  Hêyan ke jü be jü pêro pia nêbi araze, ne kes vinıtena xora zobin çiyê vineno, ne ki çiyo ke o bin vineno, êy qebul keno. Na mana de karo rınd ki xêlê amo werte.

Mordem ke ita ra kewt rae, çı ke ebe çımanê xo vineno, êy bê ters u bê şerm biyaro re zon. Biyaro re zon ke ne xora bıbo, ne ki têdey ra. Çi çıxa ke wertê têdey de amera xo, êyra kuno duri, beno xoser, beno araze, çıxa ke bi araze ki handaê têdey ra beno nezdi, beno pia.

Ez ke ni resmi de nia dan, taê heti mı çım de tari asenê, tenê persi êne ra mı viri:

Mordemi ke teyna ebe Qurane inam kerd, çıxa çar kıtaba jü vineno? Çıxa Heqi ra zobina ki qebul keno?

Mordemi ke inamê xo teyna ebe rame ard, ziyar u dara ra kewt duri, Dara Paçkıne, Çewres Çımê Muzıri, koê jiargey, Malê Xızıri ca verda çıxa beno tabi? Tabiyati ra ke kewt duri, Heq ke têde esl u cısn de nêdi, “Enel Haq” ra ke vêrd ra, weşiyêde rinde çıxa  bese keno bıramo?

Mordem ke bi Musılman, çıxa beno Elavi, çıxa cihati ra kuno duri, 72 mıleti jü vineno? Zülfiqarê desti nêbeno gonin?

Mordem ke kamiya xo, itiqatê xo, zon u kulturê xora ke kewt duri çıxa beno mordem, çıxa beno wairê qimet u rumeti?

Hêya se ke ma va, her çiyê ma se ke aseno hêni bêro ra zon ke wertê ni resmi de bıaso, bımano, sılt memano no resm. Sıltêni ra veciyo, mozaigê de rengın u resmê de araze bo.

A taw ma qomê teveri çıtur ke hêni qebul kenime, ê ki ma hêni qebul kenê. Coka çıxa ke phoşti danime Federasyonê Jüyeniya Elaviyanê Avrupa (AABF) u Federasyonê Elaviyanê Kurdistani (FEK) êyra zêde ki phoşti bıdime Cematanê Dêsımi. Resm de ke caê ma bi araze, resm ki sıltêni ra vecino, beno tam.

Tertelê Hermeniya

Dewleta Tırki serê qesa bınê qesa vana, "Sözde Ermeni Kırımı". Vanê ke cao ke adır çinê bo oca dü nêvecino. Qesa ki cao bila sebe nêvacina. Çiyê ke bi, wertê qomi de êy sera qesey beno. Zaf kılmek ra:

Qomê ma daim vano ke, 'ma Hermeni wertê xode day we, qori kerdi'. A taw kami ni kırkerdêne ke, qomê ma inura ni şeveknêne?

Qêy her kes, doman ra hêyan be pil, vano ke 'suk u koanê made zernê Hermeniya wedardiyê'. Kamo ke makina metaldozkerdene cêno xo dest, koa ra cêreno. Dema ke ê ni caa biyê, waxtê terteli de ğezna xo mılkê xo do we, hên şiyê. Tertelê de henên biyo ke, waxt nêdiyo ke zernanê xo bile xode berê.

  Meselê Taxsiye

Goşto Bêsol

Mı zilê çêy cına, vengê de maykeki va:

- Nao êno!

Jüyê de derg u poreşanekerde u libase pak veciya ame, nişt taxsiye ra.

- Kamta şonime?

- Bırame Nekarstadti ser!

Tenê ke rae şime-nêşime bibe şılpe-şılp u ıssstte-ıssstta fek u becıkanê dê. Deqê de rêy zonê xo beno erzeno be dıdananê xo, keno ıssstte-ıssstte, ya ki beçıka xo erzeno be fekê xo, keno şılpe-şılpe.

Müşteriyo, çiyê vatene bara mı nêkuna! Hama raşta Heqi mı cıra xuye kerd. Çar-phonc rêy ke hên kerd, qêyde kewte mı ser, mı va:

- Beso da! Mı fam kerd ke to werdê de weş werdo.

Tewr ğemê cı nêbi. Hên rehet, bê şerm vake:

- Hêya ma, mı parsü adırde kerdi sur, werdi.

Dıma ki beçıke eştere xo fek u rêyna şılpna. Mordemi ke rêy xuye kerde, pêyniye nêna, cıni kunê isani ser. Mı nia da ke hêrsê mı beno zêde, mı qesa êşte werte ke hêrsê mı tede meveco:

- Ma şonime kamci cade?

- Lupi!

- Lupi?

- Cadê Lupineni, cao ke kerxane tedero da!

Hebê tede menda, se vacine? Goşto solın ra dıma goşto bêsol ki weşo!

       ***

Raa Xızıri de

Mormekê cêniya xorê zaf çetın beno, zulm keno.

Rocê rae ra ke şono, şiliye zaf varena, laser şono, dereo ke tıro şono beno pır. Venga Heqi dano, venga Oli dano, venga kami ke dano cırê yardım nêno. Niadano ke nonê saciyê gılori amay, têdıma zê pırd bi rêz. Payna cı dano vêreno ra bover.

Êno çê, dunıke de niadano ke cêniya xo hawa non pocena. Jüê pocena darên de nana ro, jüê ki cêna bena erzena ağwa deri, vana ke "na ki raa Xızıri de bo".

Mormek şono ser ke nona saci koti ra ama o xelesno ra, êno re zani,  cêreno cêniya xo ver, vano ke ez êndi qarşê to nêben, verde beno turab.

       ***

Tecrübê Fırna Adıri

Loqal ra kewtane zerre:

- Kami taxsiye wesênê?

Waira loqali va:

- Hans! Taxsiye ama!

Hans ame. Ez ver de, o pêy ra merdıgana ra enime war. Mı va belka topa ewdıl Musay pêy ra gınê mıra, deverü gına be beton ra. Ebe senê hal u mecal mı Hans xo sera eşt kalekha xo, bado ki na be taxsiye ra. Boa içki ra mordem nêwazeno ke helmê xo bıcêro, hêni ke serxoşo raa çê xo tede nêveceno.

- Kamta şonime?

- Şoşoşonime çêêê mı.

- Çê to koti ro?

- Çêêê mı... cacacaê xode ro.

- Hêya, hama caê xo kotiyo?

- Tı çıçıçıtur nêzazana?

- Qusır de niamede, ez hona nêzan, hama rêy ke şıme êndi musena.

- Şışışıma ğeribi fıfıfırne de vêşnaeeeeene ra zozozobin çiçiçiyê rê nêbebenê.

Hêya, se vacine! Axıri tecrübê mordema esto.

       ***

Rındiye u Xırabiye

Marê gıneno quye ra, Oli ke ocara vêreno ra, mor vano destê xo derg ke mı ita ra vece. Oli destê xo keno derg mor fek erzeno re destê Oli. Oli vano ke mı torê yardım kerd, ma tı qêy mırê xırabiye kena? Mor vano ke şo hela hirê hêywana ra pers ke, na dina de rindiyê re rındiye bena, ya ki xırabiye. Şonê gay ra persenê. ga vano, mı wairê xorê handaê cıte kerde, ez ke qewete ra bı kune, o mı erzeno kardi ver.

Here vana, mı handaê bar ant. Ez ke meanci, wairê mı mı erzeno teber, keno werdê werga.

Pısınge ra persenê. Pısınge vana, hela tı destê dê raverde ez şımara vacine. Mar destê Oli verdano ra, pısınge desınde fek erzena re gula mari, mari kışena. Oli dest keno be miyanê pısınge ra, coka vanê, "pısınge cao berz ra ke waragıno ki pişte ser nêgınena waro".