DÊRSiM DE MİTOLOJİyÊ HEYWANA

Cemal TAŞ  

Hesê bırri/hes:

Mordemê phezbırci biyo, Ana Fadima rê miy perzıtê. Ana Fadima şiya zerrê çêyi ama ke phırço ke perzıto zaf senık aseno. Sêrkena ke  phezbırci phırç tırto, topkerdo sano bınê qına xo, sero nişo ro. Ana Fadima cırê zewta dana, vana:

"Urce urce, dilêgê mı ke Heqi ra esto o phırç to onciyo, to heywan bê, bırr küyê!"

Kesa:

Mordemê saneci[1] biyo. Rocê şiyo jü mordemi rê cün pêmıto. Thığe-pêmıtene de xayineni kerda ke heqe zêde bıcêro. Wayirê cüni cırê zewti kerdê, vato:

"Mıke veng do na bedara pırre[2] , no nêm welceğ[3] to serra bo, to heywan bê, bırr küyê!"

Zerece/zarance:

Pêxamberi ke seyid kerdê, İbrahim pêxamber remo koto qawax. Yejidi pê feteliyê ke bıvênê, zerece wendo, vato:

"Qaqıbo qawax, qaqıbo qawax!".

Hurendia İbrahim Pêxamberi salıxê Yejida da. Yejidi şiyê İbrahim pêxamber diyo, seyid kerdo. Zerece şiya nukula xo be nıngê xo fitê gonia Pêxamberi. Nıngê Zerece ve nukula xo gonia Pêxamberi ra surkenê. Mordemi zerece rê vato:

"Çaê nıngê to surê?"

Vato:

"Vore rawo."

Mordemi vato:

"Wele be toro bo! Mı to vore de ki diya, şia de ki diya.

Coka, zerece, zıdê cısnê xo dera.

Qılancıke:

Darê merxi en zaf koa de royino, darê xo zaf qewetıno, gegane zaf tik sono. Lızgê xo cêr ra cor seleyinê ra. Cıra têrşig [qışik] bile vecino, anê serê bona cênê. Darê merxi ra khodê themurê de xırti vecino. Merxe cara husk nêbena, belkia bulısık cısano, o waxt husk bo.

Heq u Taalay merdene dano dar u beri, dar u ber qebul nêkeno. Dano thêr u thuri, yi ki qebul nêkenê. Axır Cıvraili derman do qılancıke cırê vato:

”Niy bere qulê mınê dı nıngi ro sane ke, cırê merdene çine bo”.

Qılancıke ki perra ra, şiya merxe sero nista. Merxe sero o dermano emanat sano xoro, nêdo quli. Qılancıke ke derman sanena xoro, cıra rışino merxe ki ser, merxe na sevet ra daim khêwe manena.

Hz. Eli axır Cıvraili rusneno, vano:

”Hawt bıray estê, yi sesmena bıray ocağkorê, yi sesmena bıraa ra yê jü lacê de xo esto, so roê yi bıcê”.

Cıvrail sono roê lacêki cêno, Hz. Eli dıme terkneno sono ke dormê meyiti de taê berbenê, taê huyinê, xo-xode vano:

”Oncia qulê mıno dı-nıng qarê mı qebul keno”.

Qılancıke rê merdene kerdo hesrete, vato:

”To, ya rastê kemere bêrê, ya ki rastê qersuna sefkani bêrê!”.

       ***

Thüye:

Thüye waxtê de jü dewe de veyvıke biya, ciniyanê dewe berey[4] kerdê, veng do cı, vato:

"Bê şime".

Thüye  vato:

"Destê mı thal niyo, mı sero vındere, kara mı ke qediye ez ki yena.”

Ciniki sero nêvınetê, şiyê. Thüye ama teber ke kes nêmendo tıng teynawa. Nişta ro berba, vato:

"Mı ke veng do Ana Fatma, ez thêyre bi, dar u ber ra nişi, xorê bıwani!".

Düwa xo qebul biya, biya thêyre kota ko u gerisa, pesewe wanena. Eke wanena, vana:

"Thuu, beran çhuuu!".