ZINGILÊ PISINGE

Heqi Bingol

Endê payızo peyêno. Herkesi kar u gurê xo doarê. Ewro meyşta vare varena. Qemer ağa cıla xora vaşt ra, verva pençerê oda şi. Tebera niada “Hona vare nêvara” va, venga xanıma xo da. Gulizar xanıme biye haşar.

Qemer Ağa:

- De ravaze de ravaze roj biyo peroj, tı hona hewndera?

Gulizare balişna ra sarê xo kerd berz, pençere ra niyada, onciya sarê xo naro.

Qemer Ağa:

- Tı hona cıle dera?

Gulizar xanıme:

- Ez nêzan ke tı çı wazena, nêvırdana ke ez tayê bêrire xo?

Qemer Ağa:

- Noyo ke verva ma êno zımıstano, nê roja kıvşo ke vare varena.

- Vare varena ma bıvaro, her tevdirê xo u zımıstani ma diyo, xorê qısawete meke.

- Çı mekeri lo! Qa tı zana ke nê roja meymanê ma ênê. To qe kulinda made niado, çı esto çı çino?

Gulizare cıla xora vaşte ra, kıncê xo day xora, kofiyê xo gırêda, şiye bonê çêyi, çıla desti fişte ta. Verba kulinde şiye, destê xo kerd şaliya xo ver, ebe zonê kiliti cêrê u xo-xode vaciye:

- Na xêlê waxto ma qe kilitê kulinde ra nêkerdo. Xwezıla mı xode tenê rono kele tey biardêne. Jenge eyşto kiliti!

Zon ard re kiliti, dolımê-dıde çarna, kilit bi ra. Ebe çıla desti wertê kulinde de amê-şiye. Deboyê qarmi, postıkê toraqi, turıkê niska, hebê gêrmi, çuala bulğuri, terrene, rono kele.. çı vajê kulinde de esto.

Gulizar xanıme:

- Kulinda Qemer Ağay de çı çino ke! Tıvana deryawa, dengıza. Heq kêmasiye nêdo!

Canê Gulizare qarme wayşt, verba deboyê qarmi şiye, biye çewt ke tikeê qarme bıjero berzo fekê xo. Niyada ke çı bıvêno..! Fekê deboyê qarmi rakerde mendo. Eke mereo ju êno, ju şono. Tıvana tede cirit kaykenê. Gulizare nafa ki verba postıkê toraqi şiye, fekê postıki gırêdaye bi, zerê xo bi rehet. Peyjo çı amê viri, vake ›hela ez dolımê ki bınê postik de niadi‹. Niada ke çı niado... mera postık heni kerdo ke, qe cayê de weş tede nêvırdo!

Gulizare xo-xode vaciye: ›Eza feqire nıka Qemer Ağay ra vaji çı? Nıka ke cêniyê dewe pêhesiyay, merey kewtê kulinda Qemer Ağay, no namê dêweo gıran rê zaf ayıbo. Hemı ki cırê kenê tometiye. Namê Qemer Ağay namê de gırano, Qemer Ağa pilê dewanê mawo...‹

Werte ra xêlê waxt derbaz bi. Gulizare kulinde ra nêvejiye, tebat nêkewt Qemer Ağay, o ebe xo şi cêr. Nêrdiwan de raştê jubini bi:

- Tı ita sekena?

- Qe, ma se bıkeri, tı 'be çımanê xo şo bıvêne!

Qemer Ağay va beki dızdi kewtê zerê kulinde. Qe nêame fıkrê dê ke, dızdê kulinde merê kulindê.

Qemer Ağay veri deboyê qarmi de niada; cayê xode vınete bi. Postıkê toraqi, galê genımi, turıkê bulğuri, sirê çêrçiya, çualê piyaza; her çi caê xode bi. Pêê xo çarna ke Gulizare ra pers kero, Gulizare çina. Thawa nêkewt sarê dê. Canê dê ki çivikê goşt wayşt.

Qapağê deboyê qarmi kerd berz, destê xo kerd derg ke tikê goşt vêjo, o waxt çiyê de nerm kewt destê dê ver. Defêna wertê bêçıkanê dêra xelesiya ra, gına zerê deboy ro. Dolımêna destê xo berd, seke berd heni ki peyde remna. Nafa endi zana ke mere kewto zerê deboyê qarmi.

Vake:

-Ez Qemer Ağaê dewa cori bi; merê bukuyê kulinda mı, na bena serevdê sarê m'..!

Peyniya qesa xo nêşkiya biyaro, venga Gulizare da. Gulizare vengê dê heşna:

- Ez nawa ita, torê qawaltiye kena hazır!

- Waxtê noni niyo, rew bê ita lewê mı!

Gulizare, karo ke dest de cavırda u verba Qemer Ağay şiye.

-Tı nıka şona koti ra vênena bıvêne, pısıngê de niçirvane vênena ana!

Gulizare tersa ra qe vengê xo nêkerd, veciye teber şiye... Wertê nê qesa de merê kewtê şıke-şıke ser ke, Qemer Ağa pısıngê de niçirvane cêreno, ters kewto zerê dina. Merê pili xebere gurete. Emır da:

- Ana sate de çıqa merê estê, pêro bêrê mışewre!

Zerê ju saate de merê têde amê pêser. Mereo pil vejiyo postıkê toraqê weşi ser, destê xo şanıtê pê qına xo, ebe vengo berz:

- Goş mı sernê!

Mera goş na ser.

- Hatani nıka kulinda Qemer Ağay marê mılk u maş biye. Ma hem werdêne, hemı ki kerdêne ser u bınê xora. Ewro ra têpia ma zaneme ke na marê nia nêmanena. Rısqê ma têde bırino!

No zımıstano ke verbe êno, zımıstanê de zaf çetıno! Zav u zêçê ma vêşaniye ver mıreno..!

Merê qıji xo pê nêguret, qesa merê pili bırnê:

-Mereo pil, tı pilê pilana! Ma za'me ke tı naye rê rayê de rında başe ki vênena!

Mereo qıj, her çıqa qıj bo ki hetê aqıli ra zaf baqıl bi. Ebe dı hirê qesanê weşa zerê merê pili kerd weş... Mereo pil, xo-xode şa bi, vengê xo tayina kerd berz:

- Ez ewro pêhesiya ke Qemer Ağa pısıngê de niçirvane ano. Şıma ki zanê ke waxto ke a amê, cayê ma endê beno teng, rısqê ma bırino!

Ez van ke: Her kes şoro çêyanê xo, pers be çêyanê xora kero, xanımanê xo bıdanışıyo, cirananê xora pers kero mışewrê xo bıkero. Goranê pısınga fendê de manqul bıvêno.

Qesê xo jukerê, xebera de pake mırê biyarê..!

Gulizar xanıme hem şona, hemı ki xo verde qesê kena: ›Ez şori nıka kami ra pısınge bıwazi. Gereke qe kes pênêhesiyo. Nıka ciran ke pêhesiyay; merê kewtê kulinda ma, peyjo marê beno serevdê de pil...‹

Gulizar xanıme qerarê xo da: ›Xorê şori çê waya Zerde. A kesi rê qesê nêkena.‹  

Amê verê çêberê waya Zerde.

- Ma be xêrdi waya Zerde!

- Xêr sılamete waya Gulizare, bê ronişe.

- Nê ğule, ez nêwazen ke ronişi.

- Bê satê ronişe, tı onciya şona!

- Tı ke xatırê mı ana ca, ez satê nişen ro.

- Çiyo ke ma bışkime ame ca.

- Wa-wayê, nê mêratanê zığırtıka (mera) xêlê waxto musê kulinda ma, hona ke postık-mostıkê ma qule nêkerdê ez wazen ke na pısınga şımawa beleke beri çê ma. Dı-hirê roji va çê made bımano.

- Ma ki va hala tı çı wazena! Ju pısınge niya, xorê bıjê bere!

Waya Zerde pısınga beleke gurete kerde vırana Gulizare. Cırê çêberê teberi kerd ra. Gulizare veciye teber, pêşmala xo eyşte ser, wa kes mewino.

Qemer Ağa, verê çêberê kulinde de tik biyo, çımê xo raya Gulizare u pısınge dero. Gulizarê amê, Qemer Ağay pısınge destê daye ra gurete u eyşte zerê kulinde. Çêber sero kilit kerd.

Pısınga beleke, kulinda Qemer Ağay de ğeribêni nêonte. Wertê kulinde de şurê-dıde amê şiye. Boyê de zaf weşe amê pırnıka dae. Verba deboyê qarmi şiye, viçe-viça mera amê goşanê dae. Xêlê waxto ke qe vengê de niyanên nêamay bi goşanê dae. Tenê goş na ser, hêya merê ebe kêf u eşq xecelinê. Hetê ra kılama vanê, hetê ra ki kay kenê:

Kulinda Qemer Ağay şê u awabo,

Zerê kulinde sıfrê ma mera bo.

Pısınga beleke goş na ser, vake:

Heqi se mıradê şıma mera kerdo,

zerê kulinda Qemer Ağay de

hemı ki mıradê mı bıkero,

wertê goşt u bulğuri de.

Mera vengê pısınge heşna, çıqa ke bıtersê ki oncia ki qe nêard xo ser.

Ebe ju veng:

Kulinda Qemer Ağay, mılkê mao maşê mao

Tı şo, kulinda waya Zerde de bıke miyao-miyao.

Pısınga beleke cuab da:

Şıma mı naskenê qa ez kama,

wertê pısınganê dewe de ez pısıngê de niçirvana...

Na qesa pêyêne ser, merê pili emır kerd:

Mı şımara waşt bi ke herkes cirananê xode bıfıkrıyo. Mırê fıkrê de baş u manqul biyarê... Çı qesê şıma esto, a na sate de, a nıka mıra vajê!

Mera vengê xo bırna. Ju mere dı-hirê gami ravê ame, verê merê pili de ame çoka ser. Vake:

- Mereo pil, Mereo pil ez zan ma se keme!

Mereo pil:

- Meterse, fıkrê xo vace!

- Ez van, ma ju zıngıl bıjê'me bıerzime vılê pısınga beleke, waxto ke a verba ma amê, zıngıl veng dano. Ma ke vengê zıngılı heşna, rememe kume qula xo. Waxto ke pısınga beleke şiye lewê soba germıne, ma ki qula xora vecime şome dormê qarmi.

Mera pêrine no fıkır zaf zaf bekem kerd. Têdine piya dest day pıro, kêf kerd. Kılami vati, govende gırêdê/gurete.

Wertê nê mera de ju mere bi, ne kêf kerd ne ki kewt govende.

Merê pili venga cı da:

- Tı qey kay nêkena, qey kılama nêvana, derdê to çıko?

- Şıma têde mıra vanê ›Mereo qıj‹ ezı ki wazen ke fıkrê xo vaji, kes goş nênano mı ser. zerê mı rehet niyo...

- Zerê to rehet bo! Ma zıngıl erzeme vılê pısınge, xelesime ra!

- Ma, wertê ma mera de, o mereo jihatiyo ke zıngıl beno erzeno vılê pısınge kamo?..