การหานก (Bird Finding)
นักดูนกมือใหม่หลายคนคงจะแปลกใจ ในประเทศไทยมีนกมากมายเท่าในคู่มือดูนกจริงหรือ
เพราะหลายคนคงจะเคยเห็นเฉพาะนกที่อยู่รอบๆ บ้าน ซึ่งมีเพียงไม่กี่ชนิดเท่านั้น
แต่ถ้าหากได้เดินทางออกไปดูนกในธรรมชาติบ่อยๆ ทั่วทุกแห่งในประเทศไทย ในสภาพแวดล้อมต่างๆ
กัน ย่อมได้เห็นนกมากมายหลายชนิดตามที่ระบุไว้ในคู่มือดูนก
อย่างไรก็ดี การหานกในธรรมชาติเป็นเรื่องที่จะต้องใช้การฝึกฝน เพื่อให้เกิดความชำนาญ
จึงจะหานกที่อยากเห็นได้พบ การฝึกหานกที่ดีที่สุด ควรเริ่มจากการหานกที่อยู่รอบๆ
บ้านให้พบก่อนว่ามีกี่ชนิด แล้วจึงค่อยๆ ไปดูนกในสวนสาธารณะ ตามชานเมือง
ทุ่งนา แล้วค่อยเข้าไปดูนกตามป่าเขาลำเนาไพร และตามชายทะเล และเพื่อให้นักดูนกมือใหม่สามารถหานกได้พบ
จึงขอแนะนำดังนี้คือ
1. ก่อนออกเดินทางไปดูนกในธรรมชาติ ควรจะต้องศึกษา หรือ หาข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่ที่จะไปดูนกก่อนว่า
มีสภาพแวดล้อมหรือแหล่งอาศัยของนกแบบใดบ้าง เราจะได้คาดเดาได้ว่า จะพบนกอะไรได้บ้าง
เพราะนกแต่ละชนิดอาศัยอยู่ในสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน
2.เมื่อคาดการณ์ได้แล้วว่าจะพบนกอะไรได้บ้างเราจะต้องตรวจดูจากคู่มือดูนกเพื่อให้ได้ข้อมูลเกี่ยวกับนกเหล่านั้นว่าอาศัยอยู่ใน
สภาพแวดล้อมแบบใด เช่น อยู่ในกอหญ้า ระดับกลางของต้นไม้ หรือ อยู่บนยอดไม้
อยู่ตามไม้พื้นล่าง หรืออยู่ในป่าบนเขาหินปูน เป็นต้น
3. เมื่อเดินทางไปดูนกในธรรมชาติ พยายามมองหานก หรือส่องกล้องดูนกในสภาพแวดล้อมต่างๆ
กันบ่อยๆ เราจะพบนกที่เราคาดว่าจะพบได้ไม่ยากนัก แต่ทั้งนี้เราจะต้องแยกตัวนกออกจากสภาพแวดล้อมให้ได้
เฉพาะอย่างยิ่ง นกที่มีสีสันและลวดลายกลมกลืนกับสภาพแวดล้อม
4. การดูนกในป่านั้น นักดูนกต้องใช้ความอดทนมากเป็นพิเศษ เพราะในป่ามักจะรกทึบ
และมองหานกได้ยาก แม้ว่าจะได้ยินเสียงนกอยู่ล้อมรอบตัวเราก็ตาม ผิดกับการดูนกในทุ่งโล่ง
หรือที่โล่ง ซึ่งหานกได้ง่ายกว่าการดูนกในป่า จึงต้องพยายามฟังเสียงร้องของนก
จะได้เดาได้ว่า เสียงร้องของนกดังมาจากทางไหน และต้องคอยสังเกตดูกิ่งไม้
พุ่มไม้ หรือใบไม้ว่าขยับหรือไม่ ถ้าขยับอาจเนื่องจากมีนกอยู่ในบริเวณนั้นก็ได้
และต้องคอยมองดูว่า มีนกบินจากต้นไม้ต้นหนึ่งไปยังต้นไม้อีกต้นหนึ่งหรือไม่
5. ในบริเวณริมถนน ริมลำธาร ชายป่า หรือในบริเวณที่มีพืชพรรณธรรมชาติ 2 แบบมาบรรจบกัน
ซึ่งเรียกรวมๆ กันว่า vegetation break นั้น เรามักพบนกมากมายหลายชนิด ด้วยเหตุนี้
จึงต้องใช้ความพยายามในการหาพื้นที่เช่นนี้ และหานกในพื้นที่เช่นนี้ เราจะได้เห็นนกที่อยากเห็น
6. นกที่กินน้ำหวานจากดอกไม้ มักชอบมากินน้ำหวานจากดอกงิ้ว ดอกทองหลาง และดอกไม้ยืนต้นอื่นๆ
เป็นอย่างมาก ด้วยเหตุนี้ ถ้าหากเราเฝ้าดูนกเหล่านี้ ใกล้ๆ ต้นไม้เหล่านี้ที่กำลังดอกอยู่เต็มต้น
เราอาจเห็นนกหกเล็ก (Hanging Parrots) นกแซงแซวหงอนขน (Hair-crested Drongo)
นกปรอด (Bulbuls) นกเขียวก้านตอง (Leafbirds) นกกินปลี (Sunbirds) และนกกิง้โครงหัวสีทอง
(Golden-crested Myna) เป็นต้น
7. นกที่กินผลไม้สุก เช่น นกเปล้า (Green Pigeons) นกโพระดก (Barbets) นกเขียวคราม
(Asian Fairy-bluebird) นกกาฝาก (Flowerpeckers) นกเงือก (Hornbills) นกหกเล็ก
และนกปรอด มักชอบมาหากินปะปนกันบนต้นไทร ต้นมะเดื่อ หรือต้นไม้อื่นๆ ที่มีผลสุกเต็มต้น
ถ้าเราเฝ้าอยู่ใกล้ๆ ต้นไม้เหล่านี้ เราย่อมเห็นนกเหล่านี้ และบางทีอาจได้เห็นนกหายากๆ
อย่างเช่น ไก่ฟ้า (Pheasants) ที่ชอบออกมาเก็บกินผลไม้ที่ร่วงหล่นอยู่ตามโคนต้นไม้
8. ในฤดูแล้งหรือในป่าที่หาแหล่งน้ำได้ยาก ในช่วงเวลาเที่ยงหรือเวลาบ่ายแก่ๆ
ซึ่งมีอากาศร้อนจัด นกมักลงมากินน้ำหรือเล่นน้ำในลำธารหรือแหล่งน้ำที่มีอยู่จำกัด
ถ้าหากเราเฝ้าดูนกอย่างเงียบๆ เราอาจเห็นนกได้หลายชนิดเช่นกัน แม้กระทั่งนกที่หาตัวได้ยาก
เช่น นกแต้วแล้ว (Pittas) ก็อาจพบเห็นได้
9. นกกินแมลงหลายชนิดมักมารวมฝูงและหากินปะปนกัน โดยกระโดดและบินตามๆ กันไปเรื่อยๆ
ที่เรียกว่า คลื่นนก (bird wave) หรือบางทีก็เรียกว่า mixed species flock
ถ้านักดูนกพบก็สามารถเห็นนกได้มากมายหลายชนิดในเวลาเดียวกัน
