Euthanasie

Een gevoelig en controversieel onderwerp... Euthanasie betekent in dit geval het beëindigen van een rattenleventje uit humane overwegingen. Dat kan zijn omdat het ratje ernstig ziek is en daaronder lijdt, terwijl er geen kans meer is op genezing en/of een kwalitatief goed leven. Soms wordt euthanasie toegepast bij een jong ratje omdat wordt verwacht dat het diertje door een handicap niet goed zal kunnen functioneren. En soms wordt euthanasie toegepast bij pasgeboren ratjes omdat het moedertje door zwakheid of ondervoeding dreigt te overlijden en daarom de kleintjes niet kan zogen. En helaas... in sommige asielen euthanaseert men dieren omdat er geen nieuwe eigenaar voor kan worden gevonden en er geen ruimte meer is in het asiel... Binnen The Rat Sewer wordt geen euthanasie toegepast bij capaciteitsproblemen. Wij passen enkel en alleen euthanasie toe vanuit medische overwegingen en we hanteren daarvoor een streng beleid.

Euthanasie kan op twee manieren worden uitgevoerd:

"passieve" euthanasie, waarbij een eventuele behandeling en/of het dwangvoeren wordt gestaakt en waardoor de rat uit zichzelf overlijdt
"actieve" euthanasie, waarbij de rat een middel krijgt toegediend dat de dood van het dier veroorzaakt

Het actief euthanaseren van een dier wordt doorgaans uitgevoerd door een dierenarts. In de meeste gevallen krijgt het ratje een injectie met een euthanasiemiddel (Euthesate, T61, pentobarbital, thiopentone, enz.). Deze injectie wordt meestal rechtstreeks in het hart gegeven (zgn. "intracardiale injectie") omdat het injecteren in de bloedvaten van een rat erg moeilijk is. De rat moet voor het injecteren in het hart onder narcose zijn, omdat een hartprik bijzonder pijnlijk is voor het dier. Soms injecteert een dierenarts een dodelijk middel in de buikholte (zgn. "intraperitoneale injectie") Een aantal injecteerbare euthanasiemiddelen veroorzaakt een pijnlijke irritatie wanneer ze niet rechtstreeks in de bloedbaan worden ingespoten. Meestal geeft men voorafgaand aan de dodelijke injectie een sterk inslaapmiddel zoals midazolam of acepromazine waardoor de rat bewusteloos raakt en de pijnlijke hartprik niet bewust meer meemaakt. Vraag ook nadrukkelijk of de dierenarts een hartprik op deze manier wil uitvoeren. Het gebeurt helaas nog wel eens dat een ratje zonder verdoving zo'n prik krijgt. Sommige dierenartsen euthanaseren een ratje door middel van een overgedoseerde narcose met bijvoorbeeld halothaan of isofluraan. Dit is een zeer humane manier. De rat raakt net als bij een "gewone" narcose bewusteloos, alleen wordt in dit geval na de inleiding de concentratie van het inhalatie-anestheticum niet verminderd. Soms wordt het onder narcose brengen met een inhalatie-anestheticum gecombineerd met een dodelijke injectie. Een ander middel dat men in de proefdierkunde en het proefdiergebruik nog wel eens hanteert voor het euthanaseren van muizen en ratten is koolstofdioxide (koolzuurgas). In een hoge concentratie (> 70%) leidt dit gas vrijwel onmiddellijk tot de dood. Vaak wordt gedacht dat de rat dan nog lijdt aan verstikkingsverschijnselen, maar uit onderzoek is gebleken dat de rat geen verstikking ervaart. Het opensperren van het bekje bij deze methode is een gaapreactie die optreedt door de hoge concentratie van koolstofdioxide in het bloed (hypercapnie).

Soms komt het voor dat een ratje zo ernstig ziek is en daaronder lijdt dat men het diertje wil laten euthanaseren, maar er geen dierenarts bereikbaar is. Men kan dan als rattenliefhebber zelf een ratje euthanaseren via een overgedoseerde inhalatie-anesthesie als in de vorige alinea werd beschreven. Ik wil met klem benadrukken dat je alleen zelf een rat mag euthanaseren als je heel goed weet wat je doet en er ook goed toe in staat bent om het te doen. Voor een dier is niets zo erg als een mislukte euthanasiepoging! Het is voor een rattenliefhebber niet mogelijk om euthanasiemiddelen in huis te hebben die door dierenartsen worden gebruikt (bijv. Euthesate, T61, pentobarbitone, enz.). Toch kan men in noodgevallen wel zelf een rat euthanaseren op een humane wijze met chloroform of ether. Beide middelen zijn van oudsher narcosemiddelen. Ether is wat minder geschikt voor euthanasie, maar wel gemakkelijker verkrijgbaar dan chloroform. Het duurt relatief langer voordat het dier bewusteloos is en de inleiding van de anesthesie kan soms vervelend verlopen. Ether heeft een sterke indringende geur en werkt irriterend op de slijmvliezen. Chloroform is van oudsher ook een narcosemiddel, maar omdat het zeer krachtig en gevaarlijk is, wordt het niet meer als anestheticum gebruikt. Chloroform heeft een zeer snelle inleiding (een rat is binnen 30 - 60 seconden bewusteloos bij een hoge concentratie) en de dood treedt vrij snel in bij inademing van een hoge concentratie (> 60 %) van het middel. Chloroform is niet hetzelfde als chloor (bleekmiddel)! Probeer dus nooit een dier te euthanaseren met chloor. Wanneer men ether gebruikt dient men ook te zorgen voor een hoge inleidingsconcentratie (> 60%) Voor het euthanaseren van een ratje met koolstofdioxide heeft men een speciale bak nodig en daarom wordt deze methode hier verder ook niet besproken.

Deze handleiding is alleen bedoeld voor het euthanaseren van een ernstig ziek en lijdend dier in uiterste noodgevallen, wanneer er geen dierenarts beschikbaar is!

Voor het euthanaseren heeft men nodig:

chloroform of ether
een doek of een flinke prop watten
een afsluitbare metalen of glazen bakje met een inhoud van ong. 6 liter of minder (géén plastic transportbakje gebruiken!)
Het euthanaseren doet men als volgt:

Doordrenk de doek of prop watten met een ruime hoeveelheid (minimaal 20 ml) chloroform of ether
Doe dit in het bakje en sluit het bakje af. Laat dit ong. 60 - 90 seconden zo staan
Zet de rat in het bakje, doe er nog een prop watten of een doek met chloroform of ether in, sluit het bakje af en wacht ongeveer 2 - 3 minuten. Let er goed op dat de rat niet met de vloeistoffen zelf in aanraking komt. Ether wordt bij verdamping zeer koud en chloroform is bij contact met de huid erg irriterend.
Haal de bewusteloze rat uit het bakje
Houd de bewusteloze rat gedurende 7 -10 minuten met het neusje en het bekje in de opening van het flesje chloroform of ether op een zodanige manier dat het bekje en het neusje niet in contact komen met de vloeistof en dat het ratje alleen de geconcentreerde damp in kan ademen
Controleer of de ademhaling is gestopt en het hartje niet meer klopt (men kan het hartje voelen kloppen wanneer men de duim tegen het midden van de borstkas gedrukt houdt terwijl met het ratje de chloroform- of etherdamp vanuit het flesje inademt)
Hoe naar het ook klinkt: controleer of het ratje afkoelt en of er lijkstijfheid optreedt.
Wanneer men een glazen bak gebruikt, kan het gebeuren dat men de rat ziet wankelen. De geur van chloroform of ether is onnatuurlijk en de rat zal zich hiertegen gaan verzetten. Dit kan men voorkomen door de rat vooraf een sterk kalmerend middel te geven zoals acepromazine (2,5 mg/kg lichaamsgewicht) of diazepam (Valium®, 5 mg/kg lichaamsgewicht), indien men dat in huis heeft (acepromazine wordt wel gebruikt als kalmeringsmiddel voor honden en katten die bang worden door vuurwerk). Tijdens het wankelen heeft de rat eigenlijk al geen besef meer van wat er om hem heen gebeurt. De rat raakt als het ware "high" waarbij als eerste het pijngevoel verdwijnt terwijl het dier nog bij bewustzijn is. Daarna volgt de opwindingsfase die bij het gebruik van ether wat langer duurt dan bij het gebruik van chloroform. Meestal bestaat de opwinding uit onbewuste spiersamentrekkingen en een versnelde ademhaling. Daarna verliest de rat het bewustzijn. Soms komt het voor dat een ratje na enige tijd begint te trillen en nog wat schopt met de pootjes. Dit zijn stuipen die optreden zodra het hartje stopt met kloppen. Wees hierop voorbereid, het is geen leuk gezicht.

Waarschuwingen:

Etherdamp is uiterst brandbaar en explosief. Zorg dus dat er in de buurt geen open vuur is of wordt gerookt. Chloroform is een "hepatotoxisch" middel; het is uiterst schadelijk voor de lever. Adem er dus niet teveel van in. Beide stoffen zijn sterk bedwelmend. Voer bij voorkeur de euthanasie dan ook buiten uit of in een goed geventileerde ruimte.

Dingen die men niet moet doen:

Als men het zelf euthanaseren niet goed aandurft, voer het dan ook niet uit maar laat het doen door iemand die het wel kan en daar ervaren in is.
Stop een rat niet levend in de vriezer om het dier te euthanaseren. De bevriezing van de ledematen kan eerder intreden dan de bewusteloosheid, hetgeen zeer pijnlijk kan zijn.
Gebruik geen ratten- of muizengif. Dit werkt langzaam en zorgt voor een wrede, pijnlijke dood.
Geef alleen een kalmeringsmiddel om het dier rustig te maken, maar gebruik het niet als euthanasiemiddel zelf. De kans is groot dat een rat een overdosering van deze middelen overleeft, vooral wanneer men benzodiazepinen (Valium, Seresta, Temesta, Mogadon, Dormicum, enz.) toedient. Fenothiazinen zoals acepromazine en promethazine zijn in een zeer hoge dosering wel dodelijk, maar bij ratten moet men er erg veel van geven (wat zeker niet prettig is wanneer het oraal wordt toegediend) en het duurt lang voordat het diertje overlijdt. Ook antidepressiva (Prozac, Seroxat, Fevarin, Tryptizol, enz.) zijn niet geschikt.
Discussie:

Er is lang nagedacht over de vraag of we de informatie over het zelf euthanaseren van ratjes op de site zouden publiceren. Een reden om het niet te plaatsen zou bijvoorbeeld het geven van een handleiding om "gemakkelijk" van ratten af te komen kunnen zijn. We zijn van mening dat "liefhebbers" die dit willen doen toch wel een manier vinden om van hun ratten af te komen. De reden waarom de informatie toch is gepubliceerd is omdat we willen voorkomen dat mensen in wanhoop dingen doen die verkeerd kunnen uitpakken voor het ratje en waardoor het lijden nog erger zou kunnen worden. De boven beschreven methode is een humane methode die overeen komt met de manier waarop proefdieren worden gedood (en waar zeer strenge regels voor gelden).