RADYOLOJİDE TEMEL KAVRAMLAR
Radyoloji veya radyodiagnostik veya halk arasında
eskiden kullanılan şekliyle röntgen doktorluğu, hastalıkların tanısı için
yıllardır hizmet veren bir tıp alanıdır. Yirmi yıl öncesine kadar sadece
röntgen
cihazlarıyla verilebilen bu hizmet, artık çok
çeşitli ve gelişmiş aletler kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Radyolojinin
tıbbın en hızlı ilerleyen dalı olduğu söylenebilir. Hızlı gelişmeyle birlikte
bir çok yeni kavramda karşımıza çıkmaya başlamış ve insanların kafalarında
soru işaretleri oluşmasına neden olmuştur. Radyodiagnostik, radyolojinin
teşhis ile ilgili dalı olup, tıbbi görüntüleme yöntemlerini konu alır.
RADYOLOJİDE KULLANILAN MODALİTELER:
Gelişmiş bir radyoloji departmanında (bölümünde)
bulunması gereken modaliteler;
1.Konvansiyonel Röntgen-
Direk grafiler
a. Büyük röntgen teşhis cihazları; 250-1000
mA, 30-150 kV değerinde cihazlardır.
b. Radyoskopi cihazları; Fluoresan ekrana sahip
röntgen cihazlarıdır.
c. Portatif ve seyyar röntgen cihazları
d. Anjiyografi cihazları
e. Fotoflorografi mikrofilm cihazları; kitle
taramalarında örn:Tüberküloz taramalarında kullanılan mikrofilm tekniğidir.
Radyoskopi ekranındaki görüntünün özel bir optik sistemle küçültülüp sinema
filmi üzerine kaydedilmesini sağlar.
f. Sine- Radyografi cihazları
g. Diş röntgen cihazları
h. Diğer röntgen teşhis cihazları: Kranyografi,
Tomografi cihazları.
2.İVP (İntravenöz Piyelografi- İlaçlı böbrek
filmleri): İVP ile böbrek parankimi, böbrek toplyıcı sistemleri, fonksiyonları,
ureterler ve mesane görüntülenir. Böbrek travmalarında hasta hazırlanmadan
acil İVP çekilir.
3.Floroskopi ve skopi (Baryumlu
grafiler) ; Baryumlu grafiler ile gastrointestinal sistem görüntülenir.
4.Anjiyografi (DSA)
5.Mammografi ya da Dijital
Mammografi
6.Ultrasonografi
7.Renkli Doppler Ultrasonografi
( Color Doppler)
8.Bilgisayarlı Tomografi (BT)
9.Manyetik Rezonans Görüntüleme
(MR)
10.Girişimsel Radyoloji Ünitesi
11. Ortopantomografi ( Panoromik filmler)
12. Termografi
RÖNTGEN
X ışınları 8 kasım 1895 yılında Wilhelm Conrad
Roentgen (RÖNTGEN) tarafından bulunmuştur.
Radyasyon madde içerisinde soğurulan veya transfer
edilen enerjidir.
Bir röntgen cihazında bulunan devreler
1. Hat voltaj devresi
2. Kontrol Devresi: Cihazın kontrol elemanları
bu devre üzerinde bulunur.
3. Yüksek Voltaj Devresi
4. Filaman Isıtma Devresi : Filaman spiral
şeklinde Tungsten (Wolfram) den yapılır.
Radyografi ve radyoterapide kullanılan X ışınları
havası boşaltılmış bir tüp içerisinde, yüksek gerilim altında ve ısıtılan
katod filamanından çıkan elektron demetinin hızlandırılarak anoda çarptırılması
ile elde edilmektedir.
Frenleme Radyasyonu: Katoddan fırlatılan elektronlar
hedef anod materyalinin atom çekirdeğinin çekim gücü ile yavaşlatılmakta
ve elektrondaki bu hız kaybı frenleme radyasyonu şeklinde X ışını oluşumuna
yol açmaktadır. X ışınlarının büyük kısmı % 70-85 ‘ i bu şekilde ortaya
çıkmaktadır. Başka bir tarifle; hızlandırılmış elektronların çekirdeğin
çekim gücü ile yavaşlatılmaları ile kinetik enerjinin X ışını şeklinde
ortaya çıkmasına frenleme ya da Breamstrahlung radyasyon denir.
Karakteristik Radyasyon: Katoddan salınan ve
hızlandırılarak hedef anot materyaline çarpan elektronlar çarptıkları maddenin
atomlarının iç yörüngesinden bir elektron sökerler sökülen bu elektronun
yeri dış yörüngelerden bir elektron tarafından doldurulur ve bu esnada
karakteristik radyasyon olarak tanımlanan X ışını salınır.
Karakteristik radyasyon tanısal radyolojide
kullanılan X ışınlarının % 15- 30’ unu oluşturur.
X ışını veya röntgen tüplerinden günümüzde
Coolidge adı verilen gelişmiş tüpler kullanılmaktadır. Röntgen tüpünün
içinde bulunduğu koruyucu metale HAUBE adı verilir.
Katod termoiyonik emisyonun oluşturulduğu içinde
%1-2 Toryum katılmış Tungstenden imal edilmiş filaman kısımdır. Foküsleyici
başlık ve filamanın kalınlığı fokal spotu belirler. Katod filamanı ısıtacak
akımı taşıma görevi yapar. Tungstende yapılmış filaman 2 mm çapında ve
1 cm uzunluğundadır.
Katod filamanından salınan elektronlar hedef
anod materyali üzerine foküslenmiştir. Flaman devresi voltajı 4-12 volt,
akımı ise 3-5 amperdir. Termoiyonik emisyonun olabilmesi için filaman en
az 2200 santigrat derece ısıtılmalıdır.
X ışını dalga boyu=12396/Tüpe uygulanan voltaj
(v)
Anod materyali yüksek erime noktası ve
atom numarasına sahip maddelerden ve genellikle erime noktası 3380-3400
santigrad derece olan Tungstenden yapılmıştır. Anotta bakır içerisine tungsten
gömülüdür. Anod tüpün pozitif elektrodudur.
X ışını tüpünde hızlandırılmış elektronların
sayısını belirleyen anot ile katod arasındaki voltaj farkıdır.
Elektronların anoda çarpması sonucu % 99.8
oranında ısı enerjisi açığa çıkar.
Kaynağın radyasyon şiddeti birimi, X yada gamma
ışın kaynaklarının 1 metre uzağında yarattıkları radyasyon şiddetine verilen
isimdir. Birimi Gray/Saniye’dir (Gy/Sn).
Radyasyonun üreme, kan, kemik iliği, gastrointestinal
sistem ve santral sinir sistemi üzerinde zararlı etkileri vardır. Gebelikte
radyasyonun fetusa en zararlı olabileceği dönem 20-50 günlerdir.
Anoda çarpan elektronlardan oluşacak X ışınının
objeye yönlendirilmesi için anod 7-18 derece açı ile eğimli olarak tasarlanmıştır.
Anodun katoddan gelen elektronlarca bombardıman edilen yerine fokal spot
veya foküs denir. Anodun katoda dönük yüzüne 15-20 derecelik bir açı verilmiştir.
Bu açının diğer bir etkisi de hedefleyici foküsle
oluşturulan aktif spot mesafesinin daha daraltılarak efektif fokal spota
dönüştürülmesidir. Fokal spot büyüklüğü filmin dansitesini etkilemez.
Açılı olarak yerleştirilmiş anodun karşısında
X ışınının objeye gönderilmesi için pencere adı verilen 1-3 cm genişliğinde
bir açıklık bulunmaktadır. Foküsten çıkan X ışınlarının tüpten dışarı çıktığı
kısım daha zayıf yapıda olup bu kısma pencere denir.
Tüp penceresi diyafram, tubus ve konus takılmasına
uygun biçimde yapılmıştır.
Diyaframlar tüpün ön kısmına monte edilmiştir
ve tetkiki yapılacak bölge dışından sekonder ışın oluşumuna engel teşkil
etmek amacı ile kullanılırlar. Işın sahası diyafram ile ayrılır.
Tubuslar tetkik bölgesine baskı yapılarak objeyi
inceltirler. Tubus sadece belirli bir bölgenin ışınlanmasını, diğer kısımların
ise ışın almamasını sağlar.
Conuslar; röntgen tüplerinin penceresine takılarak,
tüpten çıkan primer ışınları sadece radyografik saha üzerinde sınırlı tutma
görevi yaparlar. Konüs ile tetkik istenmeyen vücut kısımlarından radyasyon
meydana gelmesine engel teşkil eder. Işınların sadece belli bir bölgeyi
lokalize etmesi ve hasta vücudunun başka bölgelerinden sekonder radyasyon
oluşumunu engellediği için radyografik kalite artar.
Konüsler sabit olmayıp tüpe pencereye gereğinde
takılırlar. Mammografi cihazlarında değişik tip konüsler sıkça kullanılır.
Özellikle schüller, sinüsler ve safra kesesi
grafilerinde, mammografilerde konüs kullanımı ile net grafiler elde edilir.
Bukiler; sekonder ışınları önlemek için bu
ışınların tutulması gerekir. Buki düzeneğinde dikey gelen ışınlar kurşun
çubuklar arasından geçerek filme ulaşmakta, açılı eğri gelen ışınlar ise
bukinin kurşun ızgara çubuklarına çarparak absorbe olmaktadır. Buki düzeneğinde
kurşun grid çubuklarının arasını primer ışını geçiren tuzlar ihtiva etmektedir.
X ışın tüpleri doğru akımla çalışırlar.
Röntgen filmlerinde görüntü oluşturmak için
gümüş bromür kristalleri kullanılır. Gümüş Bromid röntgen filminin ana
maddesidir.
Yüksek miktar X ışınları ile röntgen filmi
banyosunda kontrastta azalma ve sislenmede artma meydana gelir.
Ranforsatörler ya da kuvvetlendirici ekranlar
(screen) expojurun yani ışınlanmanın durmasından sonra fosforesans etki
ile ışık saçarlar. Böylece daha az X ışını ile daha net grafiler elde edilir.
Orta hızlı ranforsatörlerde ( üniversal) yükseltici faktör 200-400 kadardır.
Penumbra: Objenin filmdeki görüntüsü etrafındaki
yarı gölgeli istenmeyen alandır.
Magnifikasyon: Filmi çekilecek organın kasetten
uzaklaşması sonucu organların normalden büyük görünmesidir.
Dozimetreler; radyasyon algılama ve ölçme cihazlarıdır.
Film dozimetreler önlük yakası veya cebine
takılarak kullanılan kişisel radyasyon ölçüm cihazlarıdır.
Röntgen personelinin alabileceği maksimum doz
13 haftada 5 remdir.
Gonadlar için izin verilen en yüksek
doz yıllık 5 rem, eller için bu 75 remdir.
1 Rem = 0.01 Sievert Ünitesidir.
RAD: X ışınının absorbsiyon dozudur.
PA Akciğer grafileri ve telegrafilerde hastanın
yüzü filme dönüktür.
Prone pozisyon; yüzüstü yatar pozisyon;
Supine pozisyon; sırt üstü yatar pozisyondur.
BUKİ (GRİD):
Gridler sekonder radyasyonun etkilerinden korunmak
için kullanılan kurşun ızgaralardır.
Grid oranı gridin dağılan radyasyonu önleyici
etkisini direk olarak artırır. Ancak grid oranının 6:1 den 12:1 e artması
filmin dansitesinin olumsuz yönde etkiler.
X ışınının özellikleri
1. Elektromanyetik titreşimlerdir.
2. Dalga boyları 0.5 Angström olup, gözle görülmezler.
Mor ötesi ışınlardır. X ışınları çok kısa dalga boylarına sahip elektromanyetik
dalgalardır.
3. Boşlukta ışık hızı ile yayılır ( 300.000
km/sn)
4. Şiddeti mesafenin karesi ile ters orantılı
olarak azalır.
5. Partikülsüz dalga ışıması olduğundan ağırlığı
yoktur.
6. Elektriksel yükü olmadığından manyetik alanda
sapmaz.
7. X ışınları heterojen ve polikromatik özelliktedir.
8. X ışını geçtiği ortamda iyonizasyona neden
olur.
9. Fotografik etkisi ile gümüş tuzlarının kararmasına
yol açar bu etki ile röntgen filmleri çekilir
10. Fluoresans özelliği ile üzerine düştükleri
bazı maddelerde parıldama meydana getirir.
11. X ışınları kimyasal etkiye sahiptir. Suda
iyonlaşma ile serbest radikaller oluşturur.
12. X ışınlarının biyolojik etkileri vardır.
Üreme ve kan hücrelerini etkilerler.
13. Maddeden geçişi sırasında X ışınının bir
kısmı soğurulur, bir kısmı saçılıma uğrar, bu kısım sekonder radyasyon
adı ile etkileşime devam eder.
14. X ışınları madde ile etkileşirler. Foton
saçılması ve foton kaybolması meydana gelir.
15. Bilgisayarlı tomografi ve röntgen incelemelerinde
X ışınlarının transmisyon prensibinden yararlanılır.
FLOROSKOPİ
Floroskopi radyolojinin en eski ve en temel
bölümlerinden biridir. Günümüzde de, oldukça yaygın olarak sindirim sistemi,
idrar yolları, kadın üreme organları ve vücudun daha bir çok bölümünün
incelenmesinde kullanılmaktadır.
Floroskopi, X ışını kullanılarak çekilir. Fluoroskopi
sırasında 3-5 miliamper kullanılır. Normal filmlerde görülemeyen yapılar
kontrast madde denilen ilaçlarla boyanarak görünür hale getirilir. Kontrast
maddeler, baryum ve iyot gibi radyoopak maddeler içeren ilaçlardır. Kontrast
maddeler, uygulanacak incelemenin türüne göre, hastaya içirilerek, lavman
yapılarak, idrar sondası yoluyla veya enjeksiyonla verilir. Kontrast madde
verilmesini takiben, incelenen organdoktor tarafından ekranda izlenerek
çeşitli pozisyonlarda filmler çekilir.
Hasta, inceleme sırasında az miktarda radyasyon
alır. Ancak bu tetkiklerin faydası, az miktardaki radyasyonun zararlarının
yanında çok fazladır. Çekimi yapan doktor ve teknisyenler, radyasyona her
gün maruz kalmamak için koruyucu bir bölmenin arkasında oturarak veya kurşun
önlük giyerek kendilerini korurlar.
Çekim öncesinde hastalar, tüm kıyafetlerini
ve metal takılarını çıkararak bir hastane önlüğü giyerler. Hamilelik olasılığı
veya ilaç allerjisi olan hastalar, tetkik öncesinde incelemeyi yapan doktoru
haberdar etmelidirler.
Çekimden sonra filmler doktorlar tarafından
incelenerek, tetkiki isteyen doktora verilmek üzere, bir rapor yazılır.
Floroskopi ile en sık incelenen organlar şunlardır:
1.Kalın barsak (Kolon (kalın barsak) Filmi-Standart
Baryumlu Kolon Grafileri)
2.Üst sindirim sistemi (yemek borusu-mide-oniki
parmak barsağı) (Üst Sindirim Sistemi İncelemesi)
3.İnce barsaklar (İnce Barsak Filmi)
4.İdrar yolları (Mesane ve İdrar Yolları İncelemesi)
5.Kadın üreme organları (Kadın Üreme Organlarının
İncelenmesi)
Kolon (kalın barsak) Filmi
Lavman opak, çift kontrast kolon grafisi ya
da baryumlu kolon grafisi olarak adlandırılır. Makattan baryumlu kontrast
madde ve hava verilerek kalın barsakların incelenmesidir. Tetkikin öncesinde
hastanın üç günlük hazırlığı gereklidir.
Hazırlık:
Hasta, randevu tarihinden üç gün öncesinden
batlayarak katı ve gaz yapıcı gıdalar yememelidir. Tetkikten önceki akşamdan
itibaren yemek yenmemesi gerekir. Ayrıca tetkik öncesinde, barsakların
temizlenmesi amacıyla doktor tarafından yazılan müshil ve lavman uygulanır.
Böylece, barsaklarda dışkı artığı kalmaması sağlanır. Tam temizliğin yapılamadığı
durumlarda film çekilemez. Çünkü barsak duvarına yapışarak kalan dışkı
artıkları, tetkikin yetersiz olmasına ya da yanıltıcı görüntüler vermesine
neden olabilir.
Tetkik öncesinde, hastanın sürekli kullandığı
ilaçları almasında sakınca yoktur.
İnceleme nasıl yapılır?
İncelemeyi bir radyoloji doktoru ve bir radyoloji
teknisyeni yapar. Hastanın makatına yerleştirilen bir tüp veya sonda yoluyla
önce konrast madde sonra da hava verilir. Daha sonra hasta kendi etrafında
döner, böylece verilen ilaç ve havanın iyice karışması ve barsak duvarını
sıvaması sağlanır. Daha sonra, kalın barsak ekranda izlenerek çeşitli pozisyonlarda
filmleri çekilir. Çekim esnasında bazı kalın barsak kısımlarının daha iyi
görüntülenmesi için hastaya belli pozisyonlar verilir. Verilen hava ve
ilaç nedeniyle bazı hastalarda hafif ağrı ya da tuvalet ihtiyacı oluşabilir.
Hastanın verilen ilaç ve havayı çekim sonuna kadar (yaklaşık 15 dakika)
tutması gereklidir. Tüm işlemler yaklaşık yarım saat içerisinde tamamlanır.
Çekim bitince sonda çekilerek hasta tuvalete gönderilir.
Üst Sindirim Sistemi İncelemesi
Özofagus-mide-duodenum (yemek borusu-mide-oniki
parmak barsağı) grafisi olarak adlandırılır. Hastaya gaz yapıcı tablet
ve baryumlu kontrast madde içirilerek, bu organların iç yüzeyleri görünür
hale getirilir. Tetkik öncesinde hazırlık gereklidir.
Hazırlık:
Tetkikten önce en az 8 saat hasta yemek yememeli,
su ve sigara içmemelidir. Hasta, sürekli kullandığı ilaçları çok az miktarda
su ile alabilir.
Nasıl uygulanır?
Önce, midenin hareketlerini azaltıcı bir ilaç
hastaya damardan enjekte edilir. Daha sonra hasta gaz yapıcı tableti yutar,
böylece midenin şişerek daha iyi görüntülenmesi sağlanır. Bunu takiben,
hastaya baryumlu kontrast madde içirilir. Ekranda ilacın yemek borusu ve
mideden ilerleyişi doktor
tarafından izlenerek çeşitli pozisyonlarda
filmler çekilir. Çekim, yaklaşık yarım saat içerisinde tamamlanır. İnceleme
hastada herhangi bir rahatsızlık oluşturmaz.
İnce Barsak Filmi
İnce barsakların kontrast madde içirilmesi (ince
barsak pasaj grafisi) ve bazen hastaya yutturulan bir tüp aracılığıyla
hava verilmesi yoluyla (enteroklizis) incelenmesidir. Öncesinde hazırlık
gereklidir
Hazırlık:
Tetkikten önceki 2 gün boyunca, hasta sulu
gıdalar almalıdır. Tetkik öncesinde, en az 12 saatlik açlık ve barsak temizliği
için müshil kullanımı gereklidir.
Nasıl uygulanır?
Hastaya baryumlu kontrast madde içirilerek
maddenin ince barsaklarda ilerleyişi doktor tarafından ekranda izlenir.
Kontrast madde kalın barsaklara kadar ilerler ve bu esnada çetitli pozisyonlarda
filmler çekilir. Bazı daha detaylı inceleme gerektiren durumlarda hastaya
burnundan ince bir tüp yutturulur. Bu tüp, oniki parmak barsağına yerleştirilir
ve bu tüpten kontrast madde ile birlikte hava verilir.
Çekimin süresi, verilen kontrast maddenin kalın
barsada geçit süresine göre değişir.
Mesane ve İdrar Yolları İncelemesi
Mesaneye bir sonda aracılığıyla verilen kontrast
madde aracılığıyla, işeme esnasında idrar yollarının görüntülenmesidir.
İşleme "miksiyon sistografisi" adı verilir. Öncesinde olası bir enfeksiyonun
böbreklere taşınmaması için idrar kültürü yaptırılması gerekir. Kültürde
mikrobik üreme olduğunda, enfeksiyon tedavi edildikten sonra inceleme yapılır.
Kültür temiz ise, herhangi bir sakınca yoktur.
Nasıl Uygulanır?
Mesaneye bir sonda takılır ve sondadan verilen
kontrast madde ile mesane doldurularak filmleri çekilir. Sonda çıkartılır.
Daha sonra hasta işemeye başlar, bu esnada mesaneden üst idrar yollarına
kaçış olup olmadığına bakılarak çeşitli filmler çekilir. İşlem sırasında
şıkışma hissi dışında rahatsızlık hissedilmez. Tüm işlemler, yaklaşık 15
dakikada tamamlanır. Kadın Üreme Organlarının İncelenmesi
Rahim ve tüplerin, rahim içine kontrast madde
verilerek incelenmesidir. Yöntemin adı "histerosalpingografi"dir. Hastanın
son adet başlangıcından 7 ila 10 gün sonra uygulanır. İnceleme öncesinde
hastanın doktor tarafından yazılan ağrı kesici tablet alması gerekir. Başka
hazırlık gerekmez.
Nasıl uygulanır?
Rahime ince bir tüp yerleştirilmesini takiben
bu tüpten verilen iyotlu kontrast maddenin rahimden tüplere ve karın boşluğuna
geçişi izlenir. Bu geçiş esnasında çeşitli filmler çekilir. Tüm işlemler,
yaklaşık 10 dakika içerisinde tamamlanır. İnceleme sonrasında hafif ağrı
ve akıntı olması normaldir. Ağrı kesiciler kullanılabilir.
SKOPİK BARYUMLU İNCELEMELERDE PROTOKOLLER
1.ÖZEFAGUS İNCELEMESİ:
Grafilerin hepsi dijital olarak alınmalıdır.
Standart olarak
a.Dolu: Üst ÖF PA
Yan ÖF
Orta ÖF Yan
Alt ÖF-Özefagogastrik bileşke görülecek şekilde
b.Boş: Üst Yan
Orta
Alt
c. Trandelenburg pozisyonunda ÖF ÖF-Gastrik
Bileşke
2. ÖMD İncelemesi: Özefagus, mide ve duodenumun
beraber incelenmesidir.
Hasta yarım lokma baryum yutar. Bu esnada skopik
olarak özefagusa da bakılmalıdır.
Sonra 2X360 derece yatar pozisyonda hasta çevrilir.
Mide Rölyef Grafisi alınır. (Yatar)
3-4 lokma Baryum yutturulur. Sonra hasta sağa
yatırılır ve bulbus ve ans dolu 3-4 görüntü alınır.
Sonra efervesan tablet içirilir, hasta sol
yana yatırılır ve 4 tane havalı bulbus ve ans çekilir.
Sonra hasta ayağa kaldırılır. Baryum içirilerek
mide tamamen doldurulur.
Spot ayakta dolu mide ve Trandelenburg pozisyonunda
reflü için ÖF-Mide içine alacak grafi çekilir.
3. İnce Barsak Pasaj Grafisi:
Yatarak spota önce doz ayarlanır.ml Baryum içerken
kabaca ÖF ve mideye de skopik olarak bakılır. (Saat kaydedilir, rapor yazarken
transit zamanı için)
Hasta Baryumu içtikten sonra 15 dk sonra yatarak
mideyi kesmeyecek şekilde ilk spot grafi alınır.
Sonra 30. dk da bir spot grafi daha alınır
ve yarım saatte bir tekrarlanır.
Bu arada üst üste gelen barsak segmentlerini
açmak ve barsak mukozsaını daha iyi görmek için ortalama 3-4 tane ileum
ve jejenuma ait baskılı spot grafiler alınır.
İB terminal ileumdan kolona geçiş görüntüsü
baskılı şekilde alınır ve geçiş zamanı kaydedilir. (Normalde 2-6
saatte baryum normalde terminal ileuma gelir ve çekumdan kolona geçer.)
4. Standart Baryumlu Kolon Grafisi:
Bifazik bir inceleme yöntemidir.
Önce Baryumlu sonra hava ile çift kontrastlı
grafiler elde olunur.
Baryum rektal yoldan verilirken önce iki femur
başı üstüste gelecek şekilde yan rektum grafisi alınır (dijitale).
Sonra dijital PA rektum grafisi
Rektosigmoid bileşke grafisi alınır (Tümü yatarak)
Yatarak bileşke açılacak şekilde hasta dönderilir,
sığdırılabildiği kadar büyük sigmoid segmenti katlantılar açılarak, dijitale
görüntü alınır.
Sonra hasta sağ yanına çevrilir. Katlantılar
açılacak şekilde splenik fleksura ve
Sol yana döndürülerek te hepatik fleksura alınır.
(Fleksuralar açılmaz ise baskı yapılarak açılması sağlanır.)
Sonra Baryumun termina ileuma geçmesine çalışılr.
Sonra üstüste transvers kolon ve fleksuraları
geçmeyecek şekilde 35x35 kasete spot üst kolon grafisi alınır.
Gerekirse birde spot alt kolon grafisi alınır.
Hasta tuvalete gönderilir 15.dk oturarak tüm
baryumu boşaltması istenir.
Gelince ayakta spot post evakuasyon grafisi
alınır.
Sonra hasta yatırılır. Rektal yoldan hava verilmeye
başlanır. Femur başları üstüste gelecek şekilde spot ve dijitale yan rektum,
rektosigmoid bileşke açılacak şekilde rektosigmoid grafi
35x35 alt havalı spot grafi
sonra hasta yatarken dijitale çekum
Hasta ayağa kaldırılır üst havalı spot ve her
iki fleksuralar açılarak dijitale grafiler alınır.
Hasta tüm işlemlerden sonra tuvalete gönderilir.
5.SİSTOGRAFİ:
Sistografi ve sistouretrografi. Voiding Sistoüretrografi.
Vezikoüreteral reflüyü saptamak için kullanılr.
Hasta sondası takılır. Sıkışana kadar serum
seti ile sondaya infüzyonla ilaç verilir.
PA mesane görüntüsü alınır.
Ureterovesikal bileşkeler görülecek şekilde
sağ ve sola oblik grafiler alınır.
Sonra geriye reflü varmı diye böbrek lojları
ile ureterler grafisi alınır.
Sonra hasta ayağa kaldırılır ve boş kavanoza
ayakta sonda çekilerek işetilir.
Erkek çocuksa ayakta oblik durur. Uretra ve
ureterlerin başlangıcı görülecek şekilde voiding grafi çekilir.
İşerken reflü olursa böbrekler tekrar çekilir.
İyice işer ve boşaltınca boş PA mesane grafisi
alınır.
ANJİYOGRAFİ (Dijital Substraksion
Anjiografi)
Anjiyografi vücut damarlarının görüntülenmesi
demektir. Damar içine röntgen ışınlarını diğer dokulara göre daha fazla
emen ve kontrast madde olarak tanımlanan ilaç verilerek, DSA denilen röntgen
cihazları yardımıyla gerçekleştirilir. Anjiografi işlemleri için hızlı
film değiştiricileri kullanılır. Anjiyografi sayesinde organları besleyen
damarlar görüntülenerek damar hastalıkları veya bu damarlardan beslenen
organlara ait tanı koydurucu bilgiler edinilir. Teşhis amaçlarının yanında
tedavi amaçlı da kullanılabilir. Anjiyoplasti bunun klasik bir örneğidir.
Bu sayede cerrahi tedavi gerektiren birçok hastalık, cerrahi ve genel anestezinin
riskleri olmaksızın tedavi imkanı bulmaktadır.
Hazırlık:
Anjiyografi işlemi öncesi gece yarısından sonra
sabah alınması zorunlu ilaçlar dışında birşey yenilip içilmemelidir. Eğer
kanı sulandırıcı ilaç kullanıyorsa (aspirin, warfarin gibi) işlem öncesi
ilgili hekime danışılmalıdır. İşlem öncesi hastanın böbrek fonksyonlarının
bilinmesi de önemlidir. Ayrıca kasık tüy temizliği işlem öncesi yapılmış
olmalıdır.
İşlem:
Anjiyografi öncesi hastaya özel önlük giydirilir
ve hasta anjiyografi masasına yatırılır.Tercihan sağ kasıktan cilt temizliğini
takiben lokal anestezi sonrası özel kateter yardımıyla damar içine girilerek
kontrast madde verilip damarlar görüntülenir. Bu sırada lokal anestezi
yapıldığı için hasta işlemi hissetmez.
Anjiyografik işlemler:
Tanıya yönelik:
Kol ve bacak damarlarının görüntülenmesi
Karın içi organ damarlarının görüntülenmesi
Beyin damarlarının görüntülenmesi
Akciğer damarlarının görüntülenmesi
Kalp damarlarının görüntülenmesi
Tedaviye yönelik :
Anjiyoplasti: Dar veya tam tıkalı damarların
tekrar açılması için yapılır. Bacak damarlarındaki tıkanmalar, tansiyon
yükselmesine neden olan böbrek damarı tıkanıklıkları bu yolla radyologlar
tarafından tedavi edilebilirler. İşlemlerde genel anestezi uygulanmaması
önemli bir avantajdır.
Anjiyo embolizasyonlar: Anormal damar yumaklarının,
damarlarda oluşan baloncukların ya da anormal kanlanma gösteren kanser
dokularının damarlarının tıkanması işlemidir. Radyologlar tarafından yapılan
bu işlemlerle de, ancak cerrahi tedavisi olan hastalıklar lokal anestezi
ve anjiografi yöntemiyle tedavi edilebilmektedir.
TIPS (Transjuguler intrahepatik porto-kaval
şant):Son dönem karaciğer hastalığında mide varis kanamasının tedavisinde
kullanılan boyun damarından yanlızca bir kateter ile girilerek damarlar
arası kan geçişini sağlayan ameliyata alternatif bir yöntem..
İnferior vena kava filtresi yerleştirilmesi:
Bacak damarlarından ana toplar damar (inferior vena kava) yoluyla akciğerlerinde
sık sık pıhtı tıkanması olan hastalarda, ana toplar damar içine kasıktan
kateter
yardımıyla girilerek pıhtı geçişini engelleyici
filtre yerleştirilmesi işlemidir.
İşlem sonrası:
İşlem sonrası kateter takılan bölgenin temizliği
ve pansumanını takiben hastalar ortalama 2-4 saat yatarak takibe alınırlar
ve eve gönderilmeden önce bilgilendirilerek kontrollere çağırılırlar.
Komplikasyonlar:
Başlıcaları kontrast madde allerjisi, lokal
anestezik madde allerjisi ve kanamadır. Kullanılan kontrast madde miktarı
modern anjiografi cihazlarıyla en aza indirgenmiştir. Allerji olup olmadığı
önceden hastayla konuşularak belirlenebilir. Ancak bazı durumlarda ilk
kez allerji oluşabilir. Oran oldukça düşüktür. Böyle bir durumda gerekli
ekipmanlar anjiografi bölümünde hazır bulundurulur. Kanama için önceden
kan testleri yapılır. Anormallik varsa işlem yapılmaz. Mutlaka yapılması
gerekliyse gerekli tedbirler alınarak işleme başlanır. işlem sonrasında
kanama ihtimaline karşı hastalar belirli süre gözlem altında tutulur.
MAMMOGRAFİ VE DİJİTAL
MAMMOGRAFİ
Mammografi meme yumuşak dokularının dokusunun
röntgen ışınlarıyla görüntülenmesidir. Genel
amaçlı radyoloji tüplerinde değişiklikler yapılmayı,
bunun sonucunda hastanın daha az radyasyon alması sağlanmıştır. Mammografi
tüplerinde anod materyali molibdendir. Pencerede ise berilyum vardır. Mammografi
tüplerinde kullanılan ortalama voltaj 20-35 KV olup, klasik röntgen tüplerinden
düşüktür. Düşük kilovolt ile karakteristik X ışını vermesi nedeniyle mammografi
cihazlarında Molibden foküsler kullanılır. Kullanılan cihaza bağlı
olarak otururken veya yatarken memenin değişik yönlerden görüntüleri alınır.
Çekim esnasında memenin komprese edilmesine bağlı rahatsızlık hissi oluşabilir.
Mamografi belli yaştan sonra tarama testi olarak, memede bir kitle ele
geldiğinde, meme başında akıntı görüldüğünde, meme başının çekintiye uğramasında,
meme derisindeki değişikliklerde, meme biopsisinde lokalizasyon amacıyla
kullanılabilir. Kadınların 70 yaşına kadar %13'nde meme kanseri çıkma riski
bulunmaktadır. Meme kanseri erken teşhis edilirse büyük oranda (%80-90
arası) tedavi edilebilir. Bu nedenle mamografinin meme kanserinin erken
teşhisinde bir tarama testi olarak önemi büyüktür. Amerikan Kanser Derneği
40-49 yaşları arasında 2 yılda bir, 50 yaşın üzerinde her yıl mamografi
çekilmesini önermektedir.
ULTRASONOGRAFİ (USG) (US-Ultrasonografi)
(B/W Gri skala siyah beyaz USG)
Ultrason, insan kulağının işitemiyeceği kadar
yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak iç organları görüntüleyen bir
tanı yöntemidir. Ultrasonda radyasyon kullanılmaz. Bu nedenle gebelerde
ve bebeklerde rahatlıkla kullanılabilir. Cihazdan gönderilen ses dalgaları,
hasta vücudundan yansıdıktan sonra gene aynı cihaz tarafından algılanır.
Yansıma farklılıkları organdan organa değişir. Bu nedenle farklı yansımaların
olduğu yapılar, farklı görüntüler verirler. Normal yapılar içindeki bir
ur ya da kist, ses demetlerini farklı yansıttığı için farklı yapıda gözlenir
ve tanı konulur. Görüntü oluşturulması sırasında "prob" hasta vücudunda
gezdirilirkrn, altında kalan bölümün kesit görüntüleri, hareketli organlar
gibi ekranda kayar. Bu esnada radyolog tanı koyar. Elde edilen görüntülerin
tanıda çok fazla bir katkısı yoktur. US işlemi, ihtisas eğitimleri
süresince yaklaşık 1-3 yıl ultrasonografi eğitimini alan radyologlarca
yapılır.
Ultrason hangi amaçlarla (endikasyonlar)
yapılır ?
Ultrason çoğunlukla karaciğer, safra kesesi,
pankreas, dalak, böbrekler, mesane, yumurtalıklar ve rahim gibi karın içi
organların görüntülenmesi için kullanılır. Ultrason çekilmesi için başvuran
hastaların en sık şikayeti karın ağrısıdır. Karaciğer ve dalak gibi karın
içi organların büyümesi, safra kesesi ve böbrek taşları, apandisit, yumurtalık
kistleri ve karın içindeki tümörler ultrason ile teşhis edilebilen hastalıklardan
bazılarıdır.
Ultrason çekilmesi için hazırlık gerekir mi
?
Karın içindeki organların ultrasonu için hastanın
aç karna olması gerekir. Ayrıca mesane, yumurtalıklar ve rahimin incelenmesi
içn hasta idrarına sıkışık olmalıdır. Bunun dışında başka bir hazırlık
gerekmez.
Ultrason nasıl çekilir ?
Hasta sırtüstü yatar. Cilt üzerine jel sürülür.
"Prob ya da transdüser " adı verilen cihaz ile karın içindeki organlar
cilt üzerinden incelenir. İncelenecek bölgenin özelliğine göre konveks,
lineer, sektörel, endokaviter değişik şekil ve boyutlarda ultrasonografi
probları vardır.
Yan etkileri nelerdir?
Bugüne kadar gebelikte ve diğer incelemelerde
gösterilebilen bir yan etkisi yoktur.
DOPPLER ULTRASONOGRAFİ
(COLOR-RENKLİ DOPPLER ULTRASONOGRAFİ)
Doppler Ultrasonografi yöntemi ile bir organın
veya damarının kan akımını inceleyebiliriz. Kan akımının miktarı, akımı
engelleyen yapı varlığı, akımın normal yönde olup olmadığı değerlendirilebilir.
Akan kan, kırmızı ya da mavi renk şeklinde gözle görülebilir. Akan kanın
miktarı ile ilgili ölçümler yapılabilir. Bu esnada cihazdan kalp atışlarına
benzer sesler duyulur. Cihazın çalışma prensibi, sesin hareket eden yapılardan
yansırken frekans değişikliği göstermesidir. Doppler incelemeleri, normal
ultrasonografi cihazları ile yapılır. Ancak bunlarda farklı bilgisayar
donanımı mevcuttur.
Doppler Ultrasonografi incelemesi, Doppler
ultrason cihazına bağlı bir prob yardımıyla ve incelenecek organ ya da
damar üzerine jel sürülerek gerçekleştirilir. Jeller, probun hava ile temasını
önler ve gönderilen sesin daha derin dokulara ulşmasını sağlar.
Doppler Ultrasonografi incelemesi ile :
Kol ve bacak damarları,
Karaciğeri besleyen damarlar
Böbreği besleyen damarlar
Boyun damarları
Gebelerde, anneye ve fetuse ait damarlar
Erkeklerde testisleri besleyen damarlar
Gözü besleyen damarlar;
Vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan bir
kitlenen damarlanması
incelenebilir.
İnceleme öncesinde önemli bir hazırlık gerekmemektedir.
Ancak karın içindeki bir organ (karaciğer, böbrek v.b.) incelenecek ise
hastanın aç olması, oluşabilecek gazı engelleyerek incelemenin daha kaliteli
gerçekleşmesini sağlar. Bu nedenle karın bölgesindeki damarların incelenmesi
için 1 aya kadar çocuklarda emzirme süresi kadar, 5 yaşına kadar çocuklarda
4 saatlik, 10 yaşına kadar olanlarda 6 saatlik ve büyüklerde 12 saat açlık
gereklidir. Bu süre içerisinde sigara dahil hiç bir şey yenilip içilmez.
Karın bölgesi incelemeleri dışında önceden bir hazırlık gerekmemektedir.
İnceleme sırasında gözlük, saat, metal eşya gibi cisimlerin çıkartılması
gerekmez. Ancak incelenecek bölgenin, probla temas alanının sağlanması
için açıkta olması gerekir. Bu nedenle hasta masaya
yattığı sırada, o bölgedeki giysiler soyundurulur.
İnceleme sırasında, karın bölgesinin iyi incelenmesi için hastadan nefesini
tutması istenir. Bunun için derin nefes aldıktan sonra olabildiğince hareketsiz
kalıp, nefesi vermemek gerekir. Bu süre kişiye göre değişmekle birlikte
ortalama 15-50 saniyedir. Doppler Ultrasonografi incelemesi, tıpkı Ultrasonografi
incelemesinde olduğu gibi radyasyon içermeyen bir tanı yöntemidir. Yanlızca
ultrason enerjisi (yüksek frekanslı ses) kullanılır. Ultrason enerjisi,
vücuttaki dokularla etkileşir. Bu etkileşim, dokuların ısısını artırmak
şeklindedir. Isı artımı 1.5ºC olabilir. Özellikle anne karnındaki fetüslerde
ısı artımının 41ºC'yi geçmesi zararlıdır. Ancak, tanı amacıyla kullanılan
sınırlarda bu kadar yüksek ısı artımı oluşmaz. Oluşmasına neden olabilecek
inceleme şekillerine karşı radyologlar zaten eğitim almaktadır. Gebelikte
uygulanan Doppler incelemelerinin, çocuk doğduktan sonraki davranış ve
okul başarısına olumsuz etkisi gösterilememiş, kansere neden olduğu konusunda
bir bulgu bugüne kadar ortaya çıkmamıştır.
İnceleme sırasında damar içine ilaç verilmemektedir.
Ancak, son yıllarda özellikle karın içindeki gaza bağlı veya herhangi bir
nedenle net izlenemeyen damarların incelenmesinde; damarları daha ayrıntılı
ortaya çıkaran ve herhangi bir yan etkisi olmayan ilaçlar da kullanılmaya
başlanmıştır. Bunlara "ultrason kontrast maddesi" adı verilmektedir.
Prob
Kan akımı ölçülmek istenen organ ya da damar
üstüne yerleştirilen ve doppler ultrason cihazına bir kablo ile bağlı bölüm
Kol ve bacak damarları
Atar ve toplar damarlardaki kireçlenme plaklarına
bağlı oluşan darlık, pıhtı oluşumları ve toplar damarlarda yetmezlik (varisler)
olup olmadığının saptanmasını sağlar. "Üst/alt ekstremite arteriyel ve/veya
venöz Doppler" incelemesi adını alır.
Karaciğeri besleyen damarlar
Siroz v.b. hastalıklarda karaciğeri besleyen
damarlarda meydana gelen değişiklikleri incelemek için kullanılır. "Portal
Doppler" adını alır.
Böbreği besleyen damarlar
Diabet, hipertansiyon vb hastalıklarda böbreği
besleyen damarların ne düzeyde etkilendiğini saptamak için kullanılır.
"Renal Doppler" adını alır.
Boyun damarları
Boyunda, beyine giden ana atar damar ile dallarında
kireçlenme plaklarına bağlı oluşan darlıkları ya da beynin arka kesimini
besleyen damarların akım miktarını saptamak için kullanılır. "Karotis ve
vertebral sistem Doppler" adını alır.
Gebelerde, anneye ve fetuse ait damarlar
Son adet tarihine göre gelişme geriliği şüphesi
olan fetüslerde, hipertansiyonu olan gebelerde kan akımının hızı ve özelliği
incelenerek olası anomaliler saptanır. "Obstetrik ve jinekolojik Doppler"
adını alır.
Erkeklerde testisleri besleyen damarlar
Testisleri besleyen damarlarda meydana gelen
düzensiz genişlemeler damarlardaki yetmezliğe bağlıdır ve erkeklerde kısırlığın
önemli bir sebebidir. Bu damarlara yönelik yapılan incelemede toplar damarlardaki
olası yetmezlik (varisler) saptanabilir. "Skrotal ya da testis Doppleri"
adını alır.
Gözü besleyen damarlar
Diabet, hipertansiyon vb hastalıklarda göz
damarlarında meydana gelen değişikleri saptar. "Göz Doppleri" adını alır.
Vücudun herhangi bir bölgesinde oluşan bir kitlenen damarlanması Bir kitleyi
(uru) besleyen damarların olup olmaması o kitlenin iyi huylu ya da kötü
huylu olduğunu saptamada önemli bir kriterdir. Kitlenin çok kanlanması
bu kitlenin habis özellik taşıdığının bir göstergesidir.
"Kitleye ya da kitle lezyonuna yönelik Doppler"
şeklinde adlandırılır.
BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ
1.Bilgisayarlı Tomografi Nedir?
2.İnceleme rahatsızlık verici mi? Herhangi
bir tehlikesi var mı?
3.İncelemeye hazırlık için yapılması gerekenler
nelerdir?
4.İnceleme sırasında neler olur?
5.Bir bilgisayarlı tomografi incelemesi ne
kadar sürer?
6.İnceleme bitiminde yapılması gerekenler nelerdir?
7.İncelemeler nasıl değerlendirilir
1. Bilgisayarlı Tomografi (BT) Nedir?
Bilgisayarlı tomografi x-ışını kullanılarak
vücudun incelenen bölgesinin kesitsel görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik
teşhis yöntemidir. İnceleme sırasında hasta bilgisayarlı tomografi cihazının
masasında hareket etmeksizin yatar. Masa manuel ya da uzaktan kumanda ile
cihazın ''gantry'' adı verilen açıklığına sokulur. Cihaz bir bilgisayara
bağlıdır. X-ışını kaynağı incelenecek hasta etrafında 360 derecelik bir
dönüş hareketi gerçekleştirirken oyuk ya da ''gantry'' boyunca dizilmiş
dedektörler tarafından x-ışını demetinin vücudu geçen kısmı saptanarak
elde edilen veriler bir bilgisayar tarafından işlenir. Sonuçta dokuların
birbiri ardısıra kesitsel görüntüleri oluşturulur. Bigisayarlı tomografi
cihazlarında kolimasyon ile radyasyon demeti istenilen boyut ya da kesit
kalınlıklarında sınırlanır. Bilgisayarlı tomografide absorbsiyon ölçümü
yapılan en küçük hacim voksel, iki boyutlu en küçük hacim ise pixeldir.
Oluşturulan görüntüler bilgisayar ekranından izlenebilir. Ayrıca görüntüler
filme aktarılabileceği gibi gerektiğinde tekrar bilgisayar ekranına getirmek
üzere optik diskte depolanabilir. Bilgisayarlı tomografi diğer x-ışın incelemelerine
göre bazı avantajlara sahiptir. Özellikle organların, yumuşak doku ve kemiklerin
şekil ve yerleşimini oldukça net gösterir.Ayrıca BT incelemeleri doktorlara
basit bir kist (İçinde sıvı veya yarı sıvı madde bulunan etrafı çevrili
kese şeklinde oluşum) ve solid tümör (bir kısım hücrelerin süratle çoğalması
nedeniyle oluşan doku kitlesi, ur.) ayırıcı tanısında yardımcı olarak hastalıkların
daha iyi değerlendirilmesini sağlar. Daha önemlisi, BT direkt grafilerden
çok daha ayrıntılı görüntüler oluşturarak kanserlerin yayılımının değerlendirilmesinde
yardımcı olur. Kanser yayılımı hakkında elde edilecek bilgiler doktorları
kansere yönelik uygulanacak tedavi konusunda yönlendirerek kemoterapi,
radyoterapi, cerrahi tedavi veya bunların belirli kombinasyonlarının kullanılıp
kullanılmayacağıyla ilgili karar vermelerinde yardımcı olur. Böylece sağlam
dokular, bir çok faydaları olmakla birlikte ciddi yan etkileri olabilecek
tedavi yöntemlerinin gereksiz müdahalelerinden korunmuş olur. BT, direkt
grafilerle gösterilemeyen vücudun beyin gibi birçok kesiminin değerlendirilebilmesini
mümkün kılmıştır. Ayrıca diğer görüntüleme yöntemlerinden daha erken ve
doğru şekilde birçok hastalığın teşhisini sağlamıştır. Hastalıklar erken
teşhis edildiğinde daha iyi tedavi edildiklerinden, BT bu üstün
özellikleriyle doktorların birçok hayat kurtarmasına
yardımcı olmuştur.
2. İnceleme rahatsızlık verici mi? Herhangi
bir tehlikesi var mı?
İncelemenin kendisi tamamen ağrısızdır. İnceleme
sırasında hastadan BT cihazının masasında hiç hareket etmeksizin yatması
istenir. Yapılacak incelemenin türüne bağlı olarak hastaya kol damarlarından
kontrast madde enjekte edilebileceği gibi kontrast madde içmesi de istenebilir.
İncelemenin bu kısmı hasta için biraz rahatsızlık
verici olabilir. Kontrast maddeler iyot içerdiği için bazı kişilerde allerjik
reaksiyonlara neden olabilir. Hastanın inceleme öncesinde teknisyen ya
da radyoloğa bu tür maddelere karşı daha önce allerjik bir reaksiyon gösterip
göstermediğini ve eğer varsa başka maddelere karşı allerjisini bildirmesi
gerekir. Hastaya daha önceden yapılmış bir BT incelemesinde, İVP olarak
adlandırılan böbrek incelemesinde veya kalp ve damarların anjiografi olarak
da adlandırılan kateterizasyonunda kontrast madde verilmiş olabilir. BT
cihazları X ışınlarını kullanır.Hastanın güvenliği için en iyi şekilde
dizayn edilmiş olup inceleme sırasında maruz kalınan radyasyon miktarı
gerekli en az düzeyde olacak şekilde imal edilmiştir. X ışınları anne karnında
gelişmekte olan fetusa zarar verebileceğinden inceleme hazırlığına başlamadan
evvel hasta hamilelik şüphesi varsa bu konuda doktora veya teknisyene bilgi
vermelidir.
3. İncelemeye hazırlık için yapılması gerekenler
nelerdir?
İncelemenin Yapılacağı Gün:
İnceleme gününde randevu saatinden 4 saat önce
başlamak üzere katı gıda yenmemelidir. Bununla birlikte kahve, çay, fazla
katı olmayan çorbalar ve meyve suyu çok fazla olmamak kaydıyla içilebilir.
Katı gıda alımının sınırlanması birçok tıbbi işlem öncesinde hastanın güvenliği
için alınan bir önlemdir.
İncelemenin Yapılacağı Oda:
Hastaneye randevu saatinden en az 15 dakika
önce gelmelidir. Bu hastanedeki kayıt işlemlerinin yapılabilmesi için gerekli
zamanı sağlayacaktır. Eğer abdomen (karın) ya da pelvis bölgesinin (leğen
kemiği bölgesi) BT incelemesi yapılacaksa randevu saatinden 1 saat 15 dakika
önce hastaneye gelinmelidir. Hastadan, bağırsakları daha net göstererek
radyoloğun filmleri daha iyi değerlendirmesini sağlıyacak bir sıvı olan
oral kontrast madde içmesi istenir. Hastada düşünülen ön tanılara ve yapılması
istenen incelemeye bağlı olarak randevu saatinden çok daha önce de kontrast
madde içmesi istenebilir. BT teknisyeni hastaya kendini tanıtarak işlem
hakkında bilgi verir ve hastanın muhtemel sorularını yanıtlayarak rahatlamasına
yardımcı olur. İncelenecek beden bölgesine
bağlı olarak vücuttaki metal objelerin çıkarılması
istenebilir. Daha sonra hastaya önlük giydirilir. 4.İnceleme sırasında
neler olur?
Teknisyen hastayı incelemenin yapılacağı odaya
götürerek yapılacak incelemeye göre hastanın sırt üstü veya yüz üstü masaya
yatmasını sağlar.Hastanın rahat etmesi önemlidir, çünkü inceleme süresince
hastanın hareket etmemesi gerekir. BT incelemeleri hastaların tıbbi problemlerine
ve incelenecek vücut kısmına göre farklılıklar gösterir. Hastalığın teşhisi
için incelemenin nasıl yapılması gerektiğine radyolog karar verir.
Örneğin eğer batın bölgesi incelenecekse göğüs
alt kısmından pelvis üst kısmına kadar kadar olan kesim taranacaktır. Böyle
bir inceleme süresince sizden görüntülerin bulanık çıkmaması için belli
aralıklarla nefesinizi tutmanız istenecektir . Makina işlem süresince bazı
sesler çıkarır. Hastanın üstünde yattığı masa her bir görüntü oluştuktan
sonra bir miktar hareket edecektir. Ayrıca teknisyen ya da makina tarafından
nefes tutup vermeyle ilgili hastaya sinyal verilecektir. Kimi incelemelerde
işlem öncesinde veya sırasında doktor veya teknisyen tarafından kontrast
madde enjeksiyonu yapılabilir. Bu radyoloğun görüntüleri daha iyi değerlendirmesini
sağlıyacaktır. Eğer işlem sırasında veya enjeksiyon sonrasında hasta bir
rahatsızlık hissederse bunu teknisyene veya doktora bildirmelidir. Tüm
BT personeli hastalara en iyi hizmeti verecek şekilde eğitilmiş olup bu
konuda gerekli sertifikalara sahiptirler.
5. Bir bilgisayarlı tomografi incelemesi ne
kadar sürer?
İncelemeler hastalarının klinik bulguları göz
önüne alınarak her bir hasta için ayrı ayrı planlanır. Bundan dolayı yapılan
BT incelemesi daha önce yaptırmış olduğunuz bir BT incelemesinden farklıysa
ya da inceleme sonunda ek görüntüler alma ihtiyacı duyulmuşsa endişelenmemek
gerekir.
Başlangıcından bitimine kadar çekim süresi
ortalama 15 dakikadır.
6. İnceleme bitiminde yapılması gerekenler
nelerdir?
Radyolog incelemesi yapılan kişinin hastalığıyla
ilgili bir sonuca varmasını sağlayacak yeterli bilgiyi elde ettikten sonra
inceleme sona erdirilir ve hasta evine gidebilir. İncelemeden sonra herhangi
bir
kısıtlama olmaksızın normal günlük aktivitelerine
devam edebilir.
7. İncelemeler nasıl değerlendirilir?
İncelemeler vücudun hangi kısmıyla ilgiliyse
o konuda uzmanlaşmış radyolog doktorlar tarafından değerlendirilir ve daha
sonra yazılı bir rapora dönüştürülerek hastaya teslim edilir. Eğer başka
sorularınız varsa incelemenizi yapacak olan doktorlar ve teknisyenlerden
gerekli bilgileri alabilirsiniz. İncelemenin nasıl yapıldığı konusunda
gerekli bilgileri vererek size yardımcı olmaktan büyük
mutluluk duyacaklardır.
MANYETİK REZONANS GÖRÜNTÜLEME
(MRG) (MR)
Nedir?
Yeni görüntüleme teknolojileri arasında en
etkileyici olanlardan biri manyetik rezonans görüntüleme ya da kısaca MRG
veya MR'dir. MRG ağrısız, allerjiye yol açacak ilaç verilme zorunluluğu
olmayan ve x-ışını gibi zararlı olabilecek araçlar kullanmayan bir tanı
tekniğidir. Hasta güçlü bir elektromanyet içeren bir silindirin içinde
yatarken, vücuttaki hidrojen atomlarının enerji salmasına yol açan radyo
dalgaları gönderilerek işlem gerçekleştirilir. Mıknatıs etkisi ile hareket
eden binlerce atoma ait bilgi bir bilgisayara gönderilir ve incelenen alanın
oldukça kaliteli bir resmi elde edilir. Radyolog doktorlar bu görüntüleri
değerlendirilerek hastalık hakkında bilgi edinirler. Manyetik rezonans
görüntüleme yönteminde hasta radyasyon almaz.
Ne kadar sürer?
MRG incelemesi 20 ile 60 dakika arasında bir
sürede tamamlanır. Sürenin değişkenliği incelenecek olan alanın yerine
ve hastalık hakkında toplanması gereken bilgi miktarına bağlıdır.
Nasıl Yapılır? Hangi amaçlarla yapılır?
MRG ile kemiklerin içi görülebildiğinden derin
yerleri incelemek mümkündür. Kafatasının içine bakıp beyin tümörü aramak,
sinir kılıflarını inceleyip multiple skleroz bulgularını araştırmak, beyin
kanaması ve eklem rahatsızlıklarını değerlendirmek gibi karışık ve zor
işlemler gerçekleştirilebilir. Ayrıca kaslar, bağlar, kan damarları, kalp,
karaciğer ve böbrek gibi organlar hastalık yönünden taranabilir. Ayrıca
MRG beyin yapısını da değerlendirebildiğinden dolayı, ruhsal bozuklukların
incelenmesinde de kullanılabilir. Elde edilen görüntüleri değerlendiren
bir radyolog doktor bilgisayar aracılığıyla ek bazı işlemler yaparak daha
detaylı ve farklı bilgiler elde edilebilir. MRG ile insan vücudu bir elmayı
dilimler gibi incelenebilir. MRG'nin tanıya yardımcı olan özellikleri yanında
ek olarak işlem için hastanın hastanede kalma zorunluluğunun olmaması,
hastanın rahatsızlık duymaması ve radyolog doktorun sonuçları klinisyenlere
hemen bildirebilmesi gibi yararları da vardır. MRG çağımızda beyin
ve omurilik hastalıkları ve patolojilerinin görüntülenmesinde en değerli
görüntüleme yöntemidir.
Hangi durumlarda yapılmaz?
Bu üstün görüntüleme teknolojisinin kullanılamayacağı
hastalar da vardır ki bunların başında vücudunda metal protez bulunanlar
gelir çünkü MRG'nin mıknatısı bu metalleri yerinden oynatabilir. Bu gibi
hastalar arasında kalp pili olanlar, beyin ameliyatı ile beyin damarlarına
klips takılmış kişiler, metal kalp kapakçıkları olanlar ve iç kulak protezi
olanlar yer alır. Eğer doktorunuz sizden MRG tetkiki isterse onu bu tür
metallerin varlığından haberdar etmeyi unutmayın.
GİRİŞİMSEL RADYOLOJİ
Girişimsel radyoloji işlemleri, radyolog doktor,
radyoloji teknisyeni ve hemşireden oluşan ekip tarafından gerçekleştirilir.
Bu sayede birçok alanda hastalar, genel anestezi ve cerrahi riskine girmeksizin
tanı ve tedavi olanağı bulmuştur.Girişimsel radyoloji bölümünce gerçekleştirilen
işlemler, tanı ve tedaviye yöneliktir. Tüm radyolojik girişimsel işlemler,
ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, floroskopi gibi görüntüleme metodları
eşliğinde gerçekleştirilir
Hazırlık:
Genel olarak tüm radyolojik girişimsel işlemler
için, işlemin bir gün öncesindeki gece yarısından sonra, alınması zorunlu
ilaçlar dışında bir şey yenilip içilmemelidir. Eğer bir hastalık sebebiyle
devamlı ilaç kullanımı (aspirin, warfarin gibi antitrombotik ilaçlar) gerekiyorsa
işlemden önce ilgili hekime danışılmalıdır. Ayrıca kalp hastalığı ve yüksek
tansiyonu olanların radyoloğu uyarması gerekir. İşlemden önce bazı kan
tahlilleri istenir. Bunlar, işlem sırasında oluşabilecek yan etkilere karşı
tedbir almak amacıyla yapılır. İşlem için gerekli bazı iğne ve yardımcı
cihazlar da önceden reçeteye yazılarak, hastadan getirmesi istenir. Bazı
girişimsel işlemlerde iltihap gelişmesi ihtimaline karşı antibiyotik kullanılabilir.
Bu ya işlemden bir süre önce ya da işlem sırasındad
olur. Hangi yöntemin uygulanacağı önceden hastaya bildirilir ve reçeteye
yazılır.
İşlem:
Radyolojik girişimsel işlemlerde; tansiyon
ölçümü, damar yolu açılması, hastanın solunum ve dolaşım sistemlerinin
takibi yapılır. Radyolog önceden elde edilmiş görüntüler üzerinde gerçekleştireceği
işlemi planlar. Girişimsel işlem yapılacak bölge, temizliği takiben lokal
anestetik maddeler ile uyuşturulur. Bu sırada hastanın bilinci açıktır
ancak ağrı hissetmez.
Riskler: İncelemede başlıca riskler kanama
gelişmesi ve lokal anestezik maddeye karşı allerji oluşmasıdır. Kanama
riski için önceden kan tahlili yapılır. Kanama açısından riskli olanlara
işlem yapılmaz veya mutlaka yapılması gerekiyorsa önceden bazı tedbirler
alınır. Kan tahlilleri normal olan kişilerde kanama çok nadiren gelişir.
İşlem sonrasında hastanın kontrol altında tutulmasının en belli başlı nedeni
budur. Bu gözlem sırasında kanama gelişecek olursa radyologlar tarafından
tedbir alınır.
Allerji ihtimaline karşı önceden hastanın bazı
maddelere allerjisi olup olmadığı sorgulanır. Buna rağmen allerji gelişmesi
durumunda, girişimsel radyoloji bölümünde hazır bulunan bazı ilaçlar ve
oksijen ile hasta tedavi edilir.
Girişimsel işlemler:
Biyopsiler: Prostat, karaciğer, pankreas, akciğer,
böbrek gibi organlardan veya bunların dışındaki tümöral oluşumlardan ultrason
veya tomografi gibi olanaklar yardımıyla kesin tanıya ulaşılabilmesi parça
alınması işlemidir. Parçalar uzun bir iğnenin istenen dokuya yerleştirilmesiyle
alınır. Parça alımı ya 1-2 cm uzunluğunda ince doku şeklinde, ya da hücreler
şeklindedir. İlkine "tru-cut" biyopsi, ikincisine "ince iğne aspirasyon
biyopsisi" adı verilir. Alınan parçalar patoloji doktoru tarafından değerlendirilir.
Değerlendirme süresi alınan parçaya ve dokuya göre 1 saat ile 5 gün arasındadır.
Sıvı drenajları:Görüntüleme eşliğinde özel iğneler ile cilt geçilerek,
kist, apse gibi sıvı birikimlerinin boşaltılması ve buralara kateter yerleştirerek
sürekli boşalmalarının sağlanması işlemidir. Bu yöntemle böbrek kistleri,
kist hidatik gibi bir zamanlar ancak cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilen
hastalıklar, kolaylıkla otadan kaldırılabilir. Perkütan nefrostomiler:
Böbrek ve idrar yollarının taş, kitle ve benzeri nedenlerle ani tıkanması
durumlarında böbrek fonksiyonların korumak amacıyla ciltten böbreğe kateter
yerleştirerek idrar akımının devamlılığının sağlanmasıdır.
Biliyer drenaj: Floroskopi eşliğinde ciltten
ve karaciğerden geçilerek, iğne yardımıyla safra yollarına girilir. Buradaki
tıkanıklıklar (özellikle ameliyata uygun olmayan kanser hastalarında) safra
yollarını genişleterek ve safra akımının devamını sağlayacak tel örgüden
yapılmış metal boru şeklinde stentler yerleştirerek açılır.
Ablasyon işlemleri: İstenmeyen dokuları ortadan
kaldırmak amacıyla uygulanan işlemlerdir. Görüntüleme eşliğinde kist veya
tümör içine ilaç verilmesi sonucu zaman içinde bu bölgedeki hedeflenen
hücreler ölecek ve normal vücut dokusu ile yer değiştireceklerdir. Karaciğer,
prostat ve
troid tümörlerinin tedavisinde sıklıkla kullanılmaktadır.
İşlem sonrası:
Ortalama işlem süresi yaklaşık 30-90 dakika
arasındadır. İşlem sonrası hastalar yaklaşık 2-4 saat hastanede takip edilirler.
Bu süre içinde hasta hareketsiz olarak yatar. Nadiren hastalar işlem sonrası
geceyi hastanede geçirirler. Bu yapılan işlemin şekline, işlemden sonra
komplikasyon çıkıp çıkmamasına bağlıdır. Hastalar eve gönderilmeden önce
bilgilendirilir ve kontrollere çağırılırlar.
RADYOLOJİK VE ULTRASONOGRAFİK İNCELEMELER
RADYOLOJİK VE
ULTRASONOGRAFİK İNCELEMELER
TÜM DİREKT RADYOLOJİK
İNCELEMELER
Normal Tek Yönlü
Film
Caldwell Grafi:
Özellikle ethmoid ve frontal sinüsleri göstermek için çekilir.
Schüller Grafi:
Mastoid hücrelerin havalanmasını gösteren grafidir.
Atlantoaksiyel
eklemi en iyi göstermek için ağız açık pozisyonda ön arka grafi çekilir.
Rhese grafisi:
Optik forameni en iyi gösteren standart grafidir.
Karpal tünel
için el-bilek bölgesinin grafisi çekilir.
Yan dekübitis
grafiler: Küçük pnömotoraks kavitelerini gösterebilmek için çekilir. İnfra
pulmoner sıvılarda horizontal ışınla yan dekübitis grafiler çekilir.
Normal İki Yönlü
Film
Normal Üç Yönlü
Film
Normal Dört
Yönlü Film
Normal Tek Başına
Çekilen Spot Film
Sella Tursika
en iyi lateral pozisyonda izlenir.
Normal Asıl
Filme Ek Olarak Çekilen Spot Film
Normal Spot
(Skopi) İle İnceleme (ek olarak yapılan)
GASTROİNTESTİNAL
SİSTEM KONTRASTLI İNCELEMELERİ
Defekografi
Fistülografi
Faringografi
Faringo-Ösofagografi
Ösofagografi
Ösofagus-Mide-Duodenum(ÖMD)
Ösofagus-Mide-Duodenum(ÖMD)Çift
Kontrast
Mide-Duodenum
Mide-Duodenum
Çift Kontrast
İnce-Barsak
Pasaj
Enteroklizisle
İnce Barsak Tetkiki
Mide Duodenum
+ İnce Barsak Tetkiki
ÖMD + İnce Barsak
Tetkiki
Kolon
Kolon Çift Kontrast
: Özellikle polipler için çekilir.
Oral Kolesistografi
: Oral kolesistografi ile safra kesesi incelenir.
IV Kolesisto-Kolanjiografi
IV Drip İnf
Kolanjiografi
T-Tüp Kolanjiografi
Sialografi:
Tükrük bezlerinin kontrastlı radyolojik incelemesidir, radyoopak madde
stenon kanalından kanalın iç çapına uygun branül veya kanülle az miktarda
verilir.
Parotid Sialografi
(Tek Taraf)
Submandibuler
Sialografi(Tek Taraf)
Poş Grafisi
ÜRO-GENİTAL
SİSTEM KONTRASTLI İNCELEMELER
IV Pyelografi(IVP)
IV Pyelografi(IVP)
+ Postvoiding
IV Pyelografi(IVP)
( Kısa Zamanlı) Dakikalık İVP özellikle hipertansiyon için çekilir.
IV Pyelografi(IVP)Dakikalık
+ Postvoiding
Retrograd, Assendan
Pyelografi
Sistografi Retrograd
Sistografi(Dolu,
Miksiyonda, Boş)
Voiding Sisto-Üretrografi
Retrograd Üretrografi
Üretro-Sistografi,
Retrograd-Assendan
Histero-Salpingografi
RADYOLOJİK GİRİŞİMLER
Perkütan Vasküler
Embolizasyon Girişimleri
İnce İğne Aspirasyon
Biopsisi (Herhangi Bir Görüntüleme Yöntemi Eşliğinde)
Ösefagus Dilatasyonu
Perkütan Abse
Drenajı
Perkütan Bilier
Drenaj
Perkütan Biler
Stent Konması
Perkütan Gastrostomi
Perkütan Nefrolitotomi(Tek
Taraf)
Perkütan Nefrostomi(Tek
Taraf)
Perkütan Renal
Kist Ponksiyonu
Perkütan Safra
Kesesi Drenajı
Perkütan Sistostomi
Perkütan Sisto-Üretrografi
Perkütan Transhepatik
Kolanjiografi : PTK incelemesinde Chiba iğneleri ile safra yollarına
girilerek radyoopak ilaç verilir ve safra yolları görüntülenir. İşlem Skopi,
US veya BT kılavuzluğunda yapılır.
Perkütan Koledok
Dilatasyonu
Perkütan Transluminal
Anjioplasti
Perkütan İntravasküler
Stent Konması
Periferik Aterektomi
Periferik Laser
Anjioplasti
Perkütan Üreteral
Stent Konması
Perkütan Üreter
Stenoz Dilatasyonu
ÖZEL RADYOLOJİK
İNCELEMELER
Pelvimetri(Ölçümleri
ile birlikte)
Dakriyosistografi
Bronkografi
70
Üç Yönlü Telekardiyografi(Baryumlu)
Floroskopik
Muayene
Artrografi
Mamografi (Bilateral)
: Meme hastalıkları görüntülenir. Kanserlerin erken tanısında kullanılır
Mamografi (Unilateral)
ANJİOGRAFİK İNCELEMELER
Aortografi arkus
Aortografi Torakal
Aortografi Abdominal
Aortografi Pelvik(Bilateral
İliak)
Çolyak Arteriografi
ve Arteriel Portografi
Selektif Renal
Arteriografi(Tek Taraf)
İnferior Mesenterik
Arteriografi
Superior Mesenterik
Arteriografi
Pelvik Arteriografi
Üst Ekstremite
Arteriografi(Tek Taraflı Brankial)
Alt Ekstremite
arteriografi(Tek Taraflı Femoro-Popliteal)
Bilateral Alt
Ekstremite Arteriografisi
Transplant Renal
Arteriografi
Pulmoner Arteriografi
Nonselektif
Serebral Arteriografi
Selektif Serebral
Arteriografi(4 Sistem)
Selektif Karotid
Arteriografi(Tek Taraf)
Selektif Karotid
Arteriografi Bilateral
Selektif Vertebral
Arteriografi
Spinal Arteriografi
Orbital Venografi
Intraarterial
D.S.A.(Herbiri)
Alt Ekstremite
Venografi(Tek Taraf)
Bilateral Alt
Ekstremite Venografisi
Üst Ekstremite
Venografi(Tek Taraf)
Bilateral Üst
Ekstremite Venografi
Hepatik Venografi
ve Wedge Venografi
Sürrenal Venografi(Tek
Taraf)
İki Taraflı
Sürrenal Venografi
İnferior Vena
Kavografi
Süperior Vena
Kavografi
Renal Venografi
ve Renal Ven Kan Örneklemesi
Splenoportografi
BİLGİSAYARLI
TOMOGRAFİ İNCELEMELERİ
Üst Abdomen
BT
Pelvis BT
Tüm Abdomen
BT
Dinamik BT (Herhangi
Bir Bölge)
Boyun BT
Nazofarinks
BT
Larinks BT
Temporomandibuler
Eklem BT(Tek Taraf)
Servikal Disk
Aralığı BT(3 Disk Aralığı)
Torakal Disk
Aralığı BT(3 Disk Aralığı)
Lumbosakral
Disk Aralığı BT(3 Disk Aralığı)
Sakro-Ilıak
Eklem BT(Karşılaştırmalı)
Kalça Eklemi
BT(Karşılaştırmalı)
Diz BT(Tek Taraf)
Ayak BT(Tek
Taraf)
BT Eşliğinde
Girişimsel Tetkik
Beyin BT(Aksiyel
veya Koronal veya Sagital)
Hipofiz BT
Orbita BT
Temporal Kemik
BT(Bilateral Karşılaştırmalı)
Paranasal Sinusler
BT(Aksiyal ve Koronal)
Sisterno BT
(Ventriküller)
Sisterno BT
(Paranasal Sinüsler-Rinore)
Sisterno BT(Temporal
Kemik-Akustik Kan)
Toraks BT
Myelo-BT (Servikal)
Myelo-BT(Torakal)
Myelo-BT(Lumbo-Sakral)
MANYETİK REZONANS
GÖRÜNTÜLEME İNCELEMELERİ
Üst Abdomen
MR
Pelvis MR
Tüm Abdomen
MR
Boyun MR
Nazofarink MR
Larinks MR
Temporo-Mandibuler
Eklem MR(Tek Taraf)
Kinematik Temporomandibuler
Eklem MR(Bilateral)
Meme MR(Bilateral)
Meme (Tek)
Prostat MR(Transrektal
Coil ile)(Coil Hariç)
MR-Angiografi(Her
hangi bir bölge)
Kalp MR(Kardiyak
Sine-MR)
Sakro-İliak
Eklem MR(Karşılaştırmalı)
Kalça Eklemi
MR(Karşılaştırmalı)
Omuz MR(Tek
Taraf)
Dirsek MR(Tek
taraf)
El-El Bilek
MR(Tek Taraf)
Diz MR(Tek Taraf)
Ayak MR(Tek
Taraf)
Beyin MR
Hipofiz MR
Orbita MR
Temporal Kemik
MR(Bilateral Karşılaştırmalı)
Paranasal Sinüsler
MR
Toraks MR
Servikal Vertebral
Kolon MR
Kinematik Servikal
Vertebral Kolon MR
Torakal Vertebral
Kolon MR
Lumbo-Sakral
Vertebral Kolon MR
ULTRASONOGRAFİ
TETKİKLERİ
Follikülometri
(Trans Abdominal Follikülometri)
Follikülometri
(Trans Vajinal Follikülometri)
Üst Abdomen
US
Pelvik US
Tüm Abdomen
US
Parotiz Bezi
US (Bilateral)
Submandibuler
Bez US
Omuz Eklemi
US
Kalça Eklemi
US
Meme US (Bilateral)
Tiroid US
Toraks US
Skrotal US
Transrektal
US
Transvaginal
US
Transfontanel
US
Obstetrik US
RENKLİ DOPPLER
İNCELEMELERİ
Renkli-Doppler
US Karotis(Bilateral)
Renkli-Doppler
US Meme (Bilateral)
Renkli-Doppler
US Abdominal
Renkli-Doppler
US Pelvik
Renkli-Doppler
US Skrotal
Renkli-Doppler
US Penis
Renkli-Doppler
US Ekstremite (Tek Taraf)
Bilateral Vertebral
Arter Renkli Doppler İncelemesi
Alt Extremite
Venleri Renkli Doppler İncekemesi (tek
extremite)
Alt Extremite
Arterleri Renkli Doppler İncelemesi (tek
extremite)
Üst Extremite
Venleri Renkli Doppler İncelemesi (tek
extremite)
Üst Extremite
arterleri Renkli Doppler İncelemesi (tek extremite)
Portal Ven Sistemi
Renkli Doppler İncelemesi
Renal Renkli
Doppler İnceleme
Obstetrik Renkli
Doppler İnceleme
Dinamik Ultrasonografi
Veziko Üreteral
Reflüx Araştırması
Fötal Ekokardiografi
Fötal Biometri
ve Biofizik Skorlama
Abdominal Aorta
Renkli Doppler İncelemesi
Troid Renkli
Doppler İncelemesi
Kitle Lezyonu
Renkli Doppler İncelemesi
|