ในการศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานะกองทุนหมู่บ้าน ความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจและสังคมของชุมชน และข้อเสนอแนะของคณะกรรมการกองทุนต่อการดำเนินงานกองทุนของหมู่บ้านที่ดำเนินงานตามนโยบายกองทุน ซึ่งได้เสนอผลการวิเคราะห์ข้อมูลตามลำดับ ดังนี้

1. สถานะกองทุนหมู่บ้าน ในด้าน

1.1 เงินทุนที่อนุมัติให้กู้และเงินทุนที่เบิก

1.2 ลักษณะโครงการหรือกิจกรรมที่อนุมัติและวงเงินให้กู้

1.3 ระยะเวลาเริ่มกู้และระยะเวลากำหนดชำระคืน

2. ความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจและสังคมของชุมชน ในด้าน

2.1 ข้อมูลภูมิหลังของคณะกรรมการกองทุน

2.2 ความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจชุมชน

2.3 ความเข้มแข็งทางสังคมชุมชน

3. ข้อเสนอแนะอื่นๆ ในการดำเนินงานกองทุนของคณะกรรมการกองทุน

ตารางที่ 1 จำนวน ร้อยละกองทุนหมู่บ้านจำแนกรายจังหวัดที่ทำการศึกษา

จากตารางที่ 1 พบว่า กองทุนหมู่บ้านที่ศึกษาอยู่ในจังหวัดอำนาจเจริญเป็นส่วนมาก ร้อยละ 25.0 (13 หมู่บ้าน) รองลงมาอยู่ในจังหวัดอุบลราชธานี และร้อยเอ็ด ร้อยละ 23.1 (12 หมู่บ้าน) และ 23.1 (12 หมู่บ้าน) เช่นกัน

ตารางที่ 2 จำนวน ร้อยละกองทุนหมู่บ้านจำแนกตามเงินทุนอนุมัติให้กู้และเงินทุนที่เบิก

จากตารางที่ 2 พบว่า กองทุนหมู่บ้านส่วนมากได้อนุมัติเงินให้สมาชิกกู้ในวงเงิน 1,000,000 บาท ร้อยละ 55.8 (29 หมู่บ้าน) รองลงมาอยู่ในวงเงิน 900,001-999,999 บาท และอยู่ในวงเงิน 800,001-900,000 บาท ร้อยละ 23.1 (12 หมู่บ้าน) และ 11.5 (6 หมู่บ้าน) ตามลำดับ สำหรับเงินทุนที่เบิกส่วนมากได้เบิกในวงเงิน 900,001-999,999 บาท ร้อยละ 36.5 (19 หมู่บ้าน) รองลงมาเบิกไปทั้งหมด คือ 1,000,000 บาท และในวงเงิน 800,001-900,000 บาท ร้อยละ 25.0 (13 หมู่บ้าน) และ 15.4 (8 หมู่บ้าน) ตามลำดับ

ตารางที่ 3 จำนวน ร้อยละกองทุนหมู่บ้านจำแนกตามลักษณะโครงการหรือกิจกรรมที่

อนุมัติ

จากตารางที่ 3 พบว่า ลักษณะโครงการหรือกิจกรรมที่กองทุนอนุมัติให้สมาชิกกู้เงินเป็นโครงการหรือกิจกรรมด้านเกษตรกรรมเป็นส่วนมาก คือ ร้อยละ 92.3 (48 หมู่บ้าน) รองลงมาเป็นโครงการหรือกิจกรรมด้านค้าขาย และอุตสาหกรรม ร้อยละ 67.3 (35 หมู่บ้าน) และ 50.0 (26 หมู่บ้าน) ตามลำดับ

ตารางที่ 4 จำนวน ร้อยละกองทุนหมู่บ้านจำแนกตามลักษณะโครงการหรือกิจกรรมที่

จากตารางที่ 4 พบว่า เงินอนุมัติกู้รวมจำนวนมากๆ จะเป็นโครงการหรือกิจกรรมด้านเกษตรกรรมเป็นส่วนมาก คือ ร้อยละ 43.6 ของกองทุนหมู่บ้าน (21 หมู่บ้าน) ได้อนุมัติให้กู้ในวงเงินช่วง 300,001-600,000 บาท และร้อยละ 29.2 (14 หมู่บ้าน) กู้ในวงเงินช่วง 600,001-900,000 บาท ส่วนโครงการหรือกิจกรรมด้านอื่นๆ จะกู้เงินในวงเงินน้อยกว่าและเท่ากับ 300,000 บาท เป็นส่วนมากโดยเฉพาะด้านช่าง ด้านฉุกเฉิน พบ ร้อยละ 100 ของกองทุนหมู่บ้านที่อนุมัติให้กู้ในโครงการหรือกิจกรรมเหล่านี้ (18 และ 8 หมู่บ้านตามลำดับ)

ตารางที่ 5 จำนวน ร้อยละของกรรมการกองทุน จำแนกตามจังหวัดที่ทำการศึกษา

จากตารางที่ 5 พบว่า คณะกรรมการกองทุนที่ศึกษาส่วนมากอยู่ในจังหวัดอุบลราชธานี ร้อยละ 25.5 (141 คน) รองลงมาอยู่ในจังหวัดอำนาจเจริญ และมุกดาหาร ร้อยละ 23.8 (132 คน) และ 21.3 (118 คน) ตามลำดับ

ตารางที่ 6 จำนวน ร้อยละของกรรมการกองทุนจำแนกตามข้อมูลภูมิหลัง

จากตารางที่ 6 พบว่า กรรมการกองทุนส่วนมากเป็นเพศชาย ร้อยละ 56.7 (314 คน) มีอายุอยู่ในช่วง 41-50 ปี ร้อยละ 38.4 (213 คน) รองลงมาอยู่ในช่วง 31-40 ปี ร้อยละ 30.7 (170 คน) จบการศึกษามัธยมศึกษาตอนต้นและต่ำกว่า ร้อยละ 78.2 (433 คน) รองลงมาจบมัธยมศึกษาตอนปลาย ร้อยละ 11.9 (66 คน) มีรายได้จากอาชีพหลักอยู่ในช่วง 1,501-3,000 บาท/เดือน ร้อยละ 44.8 (248 คน) รองลงมาต่ำกว่า 1,501 บาท/ต่อเดือน ร้อยละ 16.4 (91 คน) ตำแหน่งในปัจจุบันเป็นกรรมการกองทุน ร้อยละ 64.6 (358 คน) นอกนั้นเป็นกรรมการกองทุนและทำหน้าที่อื่นด้วย เช่น เป็นกลุ่มแม่บ้าน อาสาสมัครสาธารณสุข ร้อยละ 26.0 (144 คน)

ตารางที่ 7 แสดงระดับความเข้มแข้งทางเศรษฐกิจชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงาน

กองทุนในภาพรวม

จากตารางที่ 7 พบว่า หมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนมีความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจชุมชนโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง มีคะแนนเฉลี่ย 2.92 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .42และเมื่อพิจารณารายด้าน พบว่า มีความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจชุมชนทั้ง 3 ด้าน คือ ด้านการเพิ่มรายได้/ลดรายจ่าย ด้านการเพิ่มอาชีพ ด้านการสร้างงานในชุมชน อยู่ในระดับปานกลาง เช่นกันโดยมีคะแนนเฉลี่ย 2.95, 2.83 และ 2.98 มีส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .43, .66 และ .52 ตามลำดับ

ตารางที่ 8 แสดงระดับความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงาน

กองทุนในด้านการเพิ่มรายได้/ลดรายจ่าย

จากตารางที่ 8 พบว่า การเพิ่มรายได้/ลดรายจ่าย หมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนมีความเข้มแข็งในระดับปานกลางทุกกิจกรรม โดยมีคะแนนเฉลี่ยสูงสุดในกิจกรรมปัจจุบันนี้คนในหมู่บ้านมีการจับจ่ายใช้สอยมากขึ้น คือ 3.00 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .43 รองลงมา คือ กิจกรรมผู้กู้ส่วนมากมีรายได้เพิ่มขึ้นจากเดิมและการได้เงินกู้ช่วยให้ผู้กู้ลดภาระรายจ่ายเดิมของตนลงได้มีคะแนนเฉลี่ย 2.98, 2.98 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .59 และ .67 ตามลำดับ

ตารางที่ 9 แสดงระดับความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงาน

จากตารางที่ 9 พบว่า การเพิ่มอาชีพ หมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนมีความเข้มแข็งในระดับปานกลาง ในกิจกรรมผู้กู้ส่วนใหญ่ใช้เงินเพื่อสร้างงานใหม่ มีคะแนนเฉลี่ย 2.83 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .65

ตารางที่ 10 แสดงระดับความเข้มแข็งทางเศรษฐกิจชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงาน

กองทุนในด้านการสร้างงานในชุมชน

จากตารางที่ 10 พบว่า การสร้างงานในชุมชนหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุน มีระดับความเข้มแข็งปานกลาง ทั้ง 2 กิจกรรม คือ ผู้กู้ส่วนใหญ่กู้เพื่อประกอบอาชีพจริง และผู้กู้ส่วนใหญ่ใช้เงินเพื่อขยายงานเดิม ขยายอาชีพเดิม มีคะแนนเฉลี่ย 2.96 และ 2.99 มีส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .60 และ .57 ตามลำดับ

ตารางที่ 11 แสดงระดับความเข้มแข็งทางสังคมชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุน

ในภาพรวม

จากตารางที่ 11 พบว่า ระดับความเข้มแข็งทางสังคมชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนโดยรวมอยู่ในระดับสูง มีคะแนนเฉลี่ย 3.01 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .39 และเมื่อพิจารณารายด้าน พบว่า ด้านการพึ่งตนเองมีความเข้มแข็งในระดับสูง มีคะแนนเฉลี่ย 3.11 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .44 ส่วนด้านอื่นๆ มีระดับความเข้มแข็งปานกลาง

ตารางที่ 12 แสดงระดับความเข้มแข็งทางสังคมชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุน

ในด้านการบริหารจัดการกองทุน

จากตารางที่ 12 พบว่า การบริหารจัดการกองทุนหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนมีความเข้มแข็งระดับสูงในกิจกรรม กรรมการกองทุนกำหนดระบบกองทุนได้ดี กรรมการกองทุนมีความสามารถจัดการกองทุนได้ดี และการพิจารณาให้กู้คำนึงถึงความจำเป็นของผู้กู้ โดยมีคะแนนเฉลี่ย 3.09, 3.08 และ 3.05 มีส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .52, .54 และ .63 ตามลำดับ กิจกรรมนอกนั้นมีความเข้มแข็งในระดับปานกลาง

ตารางที่ 13 แสดงระดับความเข้มแข็งทางสังคมชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงาน

กองทุนในด้านการพึ่งตนเอง

จากตารางที่ 13 พบว่า การพึ่งตนเองของชุมชนหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนมีความเข้มแข็งระดับสูง ทุกกิจกรรมคือ ผู้กู้มีความสามารถพึ่งตนเองได้มากขึ้น การสะสมดอกเบี้ยจากกองทุนช่วยตั้งเป็นทุนสวัสดิการให้กับหมู่บ้านได้ในอนาคต และการให้กู้เงินช่วยให้หมู่บ้านไม่ต้องพึ่งแหล่งทุนจากภายนอก โดยมีคะแนนเฉลี่ย 3.02, 3.24 และ 3.06 มีส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .55, .59 และ .65 ตามลำดับ

ตารางที่ 14 แสดงระดับความเข้มแข็งทางสังคมชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุน

ในด้านการสร้างระบบคุณภาพ

จากตารางที่ 14 พบว่า การสร้างระบบคุณธรรมหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนในกิจกรรมกรรมการกองทุนมีความเป็นธรรมในการอนุมัติให้กู้ มีความเข้มแข็งในระดับสูง มีคะแนนเฉลี่ย 3.11 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .53 ส่วนกิจกรรมกรรมการกองทุนจะให้กู้เฉพาะคนที่สามารถคืนเงินกู้ได้เท่านั้น มีความเข้มแข็งในระดับปานกลาง มีคะแนนเฉลี่ย 2.85 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .78

ตารางที่ 15 แสดงระดับความเข้มแข็งทางสังคมชุมชนของหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุน

ในด้านการแก้ปัญหาสมาชิก

จากตารางที่ 15 พบว่า การแก้ปัญหาสมาชิกหมู่บ้านที่ดำเนินงานกองทุนในกิจกรรมการได้เงินกู้มาช่วยบรรเทาเหตุฉุกเฉินได้มีความเข้มแข็งในระดับสูงมีคะแนนเฉลี่ย 3.15 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .56 ส่วนกิจกรรมปัจจุบันคนในหมู่บ้านมีการช่วยเหลือซึ่งกันและกันมากขึ้น มีความเข้มแข็งในระดับปานกลาง มีคะแนนเฉลี่ย 2.91 ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน .61

ผลการศึกษา พบว่า คณะกรรมการกองทุนมีความคิดเห็นต่อการดำเนินงานกองทุนเกี่ยวกับการอนุมัติโครงการส่วนมากกองทุนได้อนุมัติโครงการให้กู้โดยพิจารณาลักษณะของโครงการหรือกิจกรรมสามารถดำเนินงานได้จริงหรือไม่ ประวัติผู้กู้สามารถดำเนินงานตามโครงการหรือกิจกรรมที่ขออนุมัติได้ อาศัยอยู่ในหมู่บ้านอย่างน้อย 1 ปีขึ้นไป ความจำเป็นเร่งด่วนของผู้กู้ และจะอนุมัติให้กู้เงินในวงเงินที่เหมาะสมกับโครงการที่ขอ และบางกองทุนจะต้องเป็นสมาชิกกลุ่มสัจจะที่ถือหุ้นในกองทุนจึงจะมีสิทธิกู้เงินได้ แต่มีบางกองทุนที่คณะกรรมการกองทุนให้ข้อคิดเห็นในเรื่องนี้ว่า คณะกรรมการบางกลุ่มจะอนุมัติโครงการง่ายในรายที่เป็นญาติของคณะกรรมการหรือตัวกรรมการเอง ส่วนข้อคิดเห็นอื่นๆ พบว่า คณะกรรมการกองทุนส่วนมากเห็นว่าเป็นโครงการที่ดี สามารถช่วยให้ประชาชนมีงานทำ มีรายได้เพิ่มขึ้น แก้ปัญหาความเดือดร้อนของประชาชนได้

สำหรับข้อเสนอแนะในการดำเนินงานกองทุน พบว่า คณะกรรมการกองทุนให้ข้อเสนอแนะว่างบประมาณอุดหนุนโครงการควรมากกว่านี้ และในหมู่บ้านที่มีขนาดใหญ่ควรได้มากกว่าหมู่บ้านขนาดเล็กเพราะงบประมาณที่ได้ไม่เพียงพอต่อความต้องการนำไปพัฒนาและเสริมสร้างอาชีพของประชาชน ควรขยายเวลาในการชำระคืนให้นานกว่านี้เป็น 2 หรือ 3 ปี เพราะระยะเวลาเพียง 1 ปี การลงทุนบางโครงการยังไม่เห็นผลอะไร เช่น การเลี้ยงวัว ในระยะเวลา 1 ปี วัวที่เลี้ยงยังไม่ขยายพันธ์ หรือควรให้จ่ายเฉพาะดอกเบี้ยในช่วงปีแรก ในการดำเนินงานโครงการของผู้กู้คณะกรรมการกองทุนควรมีการติดตามเป็นระยะอย่างจริงจังเพื่อให้เกิดประโยชน์ที่แท้จริงตามเป้าหมายการจัดตั้งกองทุน และคณะกรรมการระดับจังหวัดควรมีการติดตามงานของคณะกรรมการกองทุนหมู่บ้าน ข้อเสนอแนะของคณะกรรมการกองทุน พบว่า ในบางหมู่บ้านการจัดทำบัญชียังไม่เป็นปัจจุบัน และบางหมู่บ้านยังไม่สามารถอนุมัติเงินกู้ได้ ควรมีการติดตามชี้แนะจากคณะกรรมการระดับจังหวัด