AUTOR: José Dolores Medina Suárez.

Usti:  ma iuiri.

 

 

 

CUENTO:

(CASTELLANO)

 

                              “UN ARBOL LEÑADOR”

 

Cierta ocasión, un leñador que cortaba demasiados árboles y que además no usaba toda la leña, soñó algo que cambió su vida, soñó que él era un árbol:

Pájaro -¿Cómo amaneció usted señor árbol?

Arbol –Bien a Dios gracias ¿y usted señor pájaro?

Pájaro –Yo también a Dios gracias.

Arbol –Pero yo no soy un árbol, soy un leñador.

Pájaro – Un leñador no es tan grande y bello como usted, además mire sus hojas.

El miró sus hojas y dijo:

Arbol –Este... Soy un árbol.

Pájaro -¿Por qué se asusta, no le gusta ser un árbol?

Arbol –No me gusta.

Pájaro –Por qué?

Arbol –Porque no puedo caminar, tampoco tengo manos ni puedo ganar dinero y no veo a mis amigos.

Pájaro -¿Dinero es lo que usa la gente en el pueblo?

Arbol – Sí, con él puede comprar muchas cosas.

Pájaro –Ya veo que mucha gente se olvida de sus hijos para ir a trabajar y ganar más dinero.

Arbol –Es verdad... Pero quiero salir de este árbol.

Pájaro -¿Por qué? Sí de aquí puede ver todo el cerro, el pueblo, puede platicar con el viento, los árboles, con las aves... Y además aquí todos somos amigos.

Arbol –Es verdad, ser árbol es más bonito que ser gente.

Después de platicar toda la mañana, don pájaro se fue a buscar comida y don árbol se durmió. Cuando regresó don pájaro despertó aprisa a don árbol y le dijo que los leñadores estaban cerca de allí, don árbol se asustó y le dijo a don pájaro.

Arbol –Me van a matar ¿qué hago?

Pájaro –No tenga miedo amigo, usted es fuerte y además tiene muchos amigos y le vamos a ayudar.

Cuando los leñadores llegaron con don árbol también llegaron el viento y la lluvia para ayudar a don árbol. Los leñadores se fueron porque no podían cortar árboles con lluvia y viento.

Así pasaron muchos días y al señor ya le gustaba ser árbol porque comia rayos de sol y agua fresca.

El día de año nuevo don árbol estaba platicando con don pájaro:

Pájaro -¿Por qué esta triste?

Arbol –Me gusta ser árbol, pero quiero estar con mi familia.

Pájaro –Usted ya es de aquí.

Arbol –No, yo soy del pueblo, éste cuerpo no es mío.

Pájaro –Quiero ayudar, pero no se como.

Arbol –Buscarías a mi familia y le dirías que estoy aquí.

Pájaro –Yo buscaría a tu familia, pero no sé hablar como la gente.

Entonces llegaron los leñadores, don árbol pensó en su muerte, don pájaro fue a buscar al viento y a la lluvia pero no los encontró.

Cuando un leñador empezaba a mover su hacha don árbol comenzó a hablar y pedía que no lo cortarán, pero los leñadores no escuchaban nada porque no entendían el lenguaje del árbol.

En ese momento despertó el señor y dijo:

“Gracias a Dios que era un sueño, desde hoy ya no cortaré tantos árboles, cortaré los que necesite y usaré toda la madera, plantaré muchos árboles y los voy a cuidad.”

Desde entonces el leñador cuida a los árboles, porque supo que un árbol también puede sentir miedo, puede querer, que tiene una gran familia y amigos que tiene vida.

 

                                    

 


 (P'URHEPECHA)

 

                                        “MA AhATAPU IUIRI”

 

Meni jimbó ma iuiri eka p’ikusïrampti uanikua anhatapuechani ka eka noksï urasïrampti iamindu chkarini, tsanharhisti ambe ka mojtakusti chari tsipikua, tsaharhisti eka ima jindespti ma ahatapu:

Kuini –na erandiski cha tata ahatapu?

Anhatapu –sesi diosï meiamu, ka cha tata kuini?

Ku –jijtuni sesi dios “meiamu”.

Anh –joperu no jiska ma anhatapu, jiska ma iuírichka.

Ku –ma iuíri no jindesti xani k’eri ka sesi jasï enga cha. Ka exejtsï chari xukuriecha.

 

Ima exesti chaei xukuriecha ka arhisti:

Anh-i... ji jindeska anhatapu.

Ku –andi ch’erakuarhisïngi cha? Noksï anhinchasïngi cha?

Anh –noksï, jini noksï anhinchasïnga.

Ku –andi?

Anh –jimboka ji noksï ysïnga xanharani, ka noksï jatsiska jajkiechani, noksï usïnga andáni tumina ka noksï exesïnga juchiti p’ichpiriechani.

Ku –tuminamiski eka úra je k’uiripuni ireteri?

Anh –jo, usïnga piani uanikua ambe jingoni.

Ku –ji exesïnga eka uanikua k’uiripuni mirhikurhisïndiksï chitiksïuajperiecha eska nirani anchikuarhini ka andani sánderu tumina.

Anh –isïkuastichka... joperu uekasïnga uérani anhatapueri.

Ku –andi? Jo ixu anapu usïnga exeni iamindu juatani, iretani, usïnga uandonstkuarhini tarhiata jingoni, anhatapuecha, kuiniecha jingoniksï ka ixu iamindu jindeskaksï p’ichpiriecha.

Anh –isïkuastichka, jindeni anhatapueska sánderu sesi jasï jindeninha k’uiripu.

Tatsekua uandontskuarhinieri iamindu tsipa tata kuini nirasti jirinhanini akua ka tata anhatapu k’uisti. Kani junhuasti tata kuini tsi nharhisti ch’ikapini tata anhatapueni ka arhisti imani iuriechanha jarhasïrampti ixujku uératini. Tata anhatapu ch’erakuarhisti ka arhisti tata kuini:

Anh –jindeni ninakaksï uandikunini ambe usïngi ji?

Ku –no ambe jatsijtsï p’ichpiri, uinhapitsikacha ka istu jatsiskaksï uanikua p’ïchpiriecha ka niuakaksï jarhoatanini.

Kani iuiriecha niarasïramptiksï tata anhatapu jingoni istu niarasïramptiksï tarhiáta ka janíkua ka jarhoatani tata anhatapueni.

Iuiriecha nirastiksï jimboka no usïramptiksï p’ikuni anhatapuechani janíkua ka tarhiáta jingoni. Isï nitamastiksï uanikua jurhiatecha ka tateni ia anhínchasïrampti jindeni anhatapu jimboka arhasïrampti tsándecha ka itsï ambakiti.

Jurhiata jimbangi uéxurhinieri tata anhatapu jarhasïrampti uandontskuarhini tata kuini jingoni:

Ku –andijtsï mískuarhexaki?

Anh –jindeni anhínchasïnga anhatapu, joperu uekasïnga jarhani juchiti majku k’umanchikuarhu anapuecha jingoni.

Ku –cha ixu anapueska.

Anh –noksï, ji iretarhu anapueska, i anhaxurhikua nochka juchitiska.

Ku –ji uekasïnga jarhoatani, joperu no ambe mitisïnga na.

Anh –jirínhapiringijtsï majku k’umanchikuarhu anapuechani ka arhipiringi jarhskanha ixu.

Ku –ji jirinhapiringa majku k’umanchikuarhu anapuechani chari, joperu no ambe mitisïnga uandani eska k’uiripu.

 

 

Jimajkani niarastiksï iuiriecha ka tata anhatapu eratsisti chiti uarhíkua, tata kuini nirasti jirínhanini tarhiátani ka janíkuani joperu no ambe ts’ïmani exeantastiksï. Kani ma iuíri uénasïrampti manátanini chari tiámuiuírakua tata anhatapu uénastijtsï uandani, ka kurhajkuarhesïrampti noksïnha p’ikuaka, joperu iufriecha no ambe kurhásïramptiksï no ma ambe, jimboka no ambe kurhángusïramptiksï uandakuani tata anhatapueri.

Jimajkani tsínharhistijtsï tata ka arhisti:

“Diosï meiamu jindesïramptinha ma tsánharhikua, jimajkani iasï ia no ambe p’ikuaka xani anhatapuechani, p’ikuaka uetarhiakaksï ka úraaka iamindu chkarini, ikaraakaksï uanikua anhatapuechani ka niuaka erátamini anhatapuechani.”

Jimajkantku iuiri eratásïndi anhatapuechani, jimboka mitistijtsï ma anhatapunha istu usïndi p’ikuarherani chéta, usïndi uekani, jatsistinha ma k’eri majku k’umanchikuarhu anapuecha ka p’ichpiriecha, jatsistinha tsipikua.

 

                                                                     

 

 

VOLVER A LITERATURA P'URHÉPECHA

ENVIAR CORREO A: jiporheska1@starmedia.com

 

 

Hosted by www.Geocities.ws

1