เครื่องเขิน เป็นชื่อเรียกภาชนะเครื่องใช้ที่สานด้วยไม้ไผ่แล้วเคลือบด้วยรัก เขียนลาดลายประดับ ตกแต่งด้วยชวด ทองคำเปลว หรือ เงินเปลว เครื่องเขินเป็นภาชนะเครื่องใช้ที่นิยมใช้กันในภาคเหนือ โดยเฉพาะในจังหวัดเชียงใหม่ ถึงกับมีหมู่บ้านที่ผลิตเครื่องเขินด้วย ภาษาพื้นเมืองว่าบ้าน"ทำฮักทำหาง" หรือบ้านเขิน "เครื่องเขิน" นั้นเชื่อกันว่าเรียกตามชื่อของเผ่าหรือกลุ่มคนผู้ทำคือพวก "ไทยเขิน" ที่อยู่ในเชียงตุง ต่อมาได้อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานทำมาหากินอยู่ในเชียงใหม่ในสมัยพระเจ้ากาวิละ (ประมาณ พ.ศ. 2325- 2358) แล้วรวมกันตั้งเป็นหมู่บ้านซึ่งกลายเป็นหมู่บ้านหนึ่งคือ "บ้านเขิน" อยู่ในตำบลหายยา อ.เมืองเชียง ใหม่ มาจนทุกวันนี้ เครื่องเขินที่ทำกันในหมู่บ้านนี้ทำสืบต่อกันมาตามแบบอย่างของบรรพบุรุษนานนับ ร้อยปี เครื่องเขินที่ทำส่วนมากเป็นพวกภาชนะเครื่องใช้สอยที่เป็นประโยชน์มากกว่าที่จะใช้เป็นเครื่อง ประดับตกแต่ง เช่น ขันน้ำ โถแห้ง กล่องใส่ยาเส้น พานแว่นฟ้า เชี่ยนหมาก เป็นต้น
อย่างไรก็ตามการเรียกเครื่องเขินนี้ นานเสนอ นิลเดช ได้ให้ความเห็นไว้ในเรื่องกำมะลอว่า "...จะเป็นไปได้ไหมว่าการผลิตเครื่องเขินของเมืองเชียงใหม่มีมาแต่เดิมสมัยเชียงใหม่เป็นเมืองเอกราช ร่วมสมัยอยุธยา และภายหลังที่พระเจ้ากาวิละไปนำพวกชาวไทยจากเมืองเขินมาอยู่ที่เชียงใหม่ ชาวไทย เขินได้ผลิตเครื่องเขินขึ้นเป็นขันหมาก และแอบหมาก ขนาดต่างๆ ขึ้นจำหน่ายให้ชาวเชียงใหม่ใช้จน ภาชนะใดก็ตามที่สานด้วยไม้ลงรักปิดทองแต้มสีต่าง ๆ จะต้องเรียกกันว่า เขิน..." |
|
