เมื่อราว 60 ปีมาแล้ว ในช่วงสงครามโลก ประเทศไทยขาดแคลนยาและเวชภัณฑ์ จำเป็นอย่างมาก ศาสตราจารย์นายแพทย์อวย เกตุสิงห์ ได้พยายามศึกษาค้นคว้าตำรายาไทย เพื่อหาว่าพืชสมุนไพรตัวใดที่อาจนำมาใช้แทนยาแผนปัจจุบันได้

ในราวปี พ.ศ.2485 คุณหมออวยได้พบว่า สมุนไพรหลายชนิดมีฤทธิ์ต่อประสาทส่วนกลาง โดยเฉพาะขี้เหล็กตำรับยาไทยหลายเล่มระบุสรรพคุณตรงกันในด้านคลายเครียด บรรเทาอาการจิตฟุ้งซ่าน ขี้เหล็กเป็นอาหารพื้นบ้านชาวไทยมานานหลายร้อยปีแล้ว ความปลอดภัยอยู่ในระดับที่มั่นใจได้

ฮู เร!

สัตว์ทดลองที่ได้กินหรือฉีดสารสะกัดจากใบขี้เหล็ก จะมีอาการซึม เคลื่อนไหวช้าลง ชอบอยู่เฉยๆ ซุกหน้าแต่ไม่ถึงกับหลับ

คุณหมออุไร ได้ทดลองใช้สารสะกัดขี้เหล็กกับผู้ป่วยที่มีปัญหานอนไม่หลับ 8 คน พบว่า ขี้เหล็กช่วยให้หลับได้ดีตลอดคืน จึงสรุปว่าขี้เหล็กมีฤทธิ์เป็นยาสงบระงับ (Sedative) ได้

ในเมืองนอก คณะผู้วิจัยในมหาวิทยาลัยนอตติงแฮม ประเทศอังกฤษได้ศึกษาหาว่า สารสำคัญตัวนี้คืออะไร และพบในเวลาต่อมาว่า มันคือสารพวกโครโมน (Chromone) พวกเขาตั้งชื่อมันว่า บาราคอล (Barakol) หรือแอนไฮโดรเจนบาราคอล

นานถึง 30 ปีเต็มที่ขี้เหล็กไทยถูกทอดทิ้งในวงการแพทย์ จนถึงปี 2521 เภสัชกร ชัยโย ชัยชาญทิพย์ยุทธ ซึ่งเป็นรุ่นพี่ของผู้เขียน สามารถสะกัดสารบริสุทธิ์สีเหลืองออกมาได้ ในปริมาณความเข้มข้น 0.1%

เภสัชกรชื่อดังของประเทศอีกท่านหนึ่งคือ รองศาสตราจารย์ภาวิช ทองโรจน์ แห่งคณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วิจัยพบว่าบาราคอลมีฤทธิ์สงบประสาทจริง และทดสอบหาความเป็นพิษ พบว่าบาราคอลมีพิษน้อย

มงคล โมกขสมิตร กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์พบว่า แม้ใช้ 5,000 เท่าของขนาด ในตำรายาแผนโบราณ ก็ยังไม่ก่อพิษ

นายแพทย์ดำรงศักดิ์ บุญเลิศ คณะแพทย์ศาสตร์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ศึกษาใบอ่อนขี้เหล็ก พบว่า สารบาราคอลทั้งในขนาดต่ำและสูงสามารถแสดงฤทธิ์ทำให้หนูขาวนอนหลับใน 15-20 นาที และหลับนานนับชั่วโมง

อาจารย์วัชรีวรรณ ทองสะอาด และคณะ จากมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒน์ ทดลองเปรียบเทียบสารบาราคอลจากใบขี้เหล็กกับยาคลายเครียด Diazepam หรือที่รู้จักกันดี ในนามแวเลียม พบว่ามีฤทธิ์คลายเครียดคล้ายกัน

นอกจากฤทธิ์คลายเครียด หนังสือยาสมุนไพรสำหรับงานสาธารณสุขมูลฐาน กระทรวงสาธารณสุข ปี พ.ศ. 2537 กล่าวว่า แอนทราควิโนน ในใบและดอกตูมของขี้เหล็ก ยังมีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อนๆ และช่วยแก้อาการท้องผูกได้

แหม…หลับง่าย ถ่ายคล่องอย่างนี้ หิ้วแกงขี้เหล็กกลับบ้านสักถุง ทานเป็นกับข้าวมื้อเย็น ดีไหมครับ ?