chÜÖng  XXV

 

S¿ hiŒn diŒn cûa ngÜ©i Pháp ??

 

     RÒi Çây sÓ phÆn cûa c¶ng ÇÒng ngÜ©i Pháp ª MiŠn Nam ViŒt Nam së ra sao Çây ? Nh»ng ngÜ©i "bi quan" trong Çó có tôi (tác giä) nghï r¢ng tÃt cä rÒi së giÓng nhÜ nh»ng  gì Çã tØng xäy ra ª B¡c ViŒt næm 1954. Nghïa là cÛng phäi t§i kÿ hån mà cøc "bܧu" cuÓi cùng ngoåi quÓc nÀy cÛng phäi bÎ trøc xuÃt. Nh»ng ngÜ©i "låc quan" thì vÅn còn tin r¢ng rÒi cÛng có khä næng cho m¶t giäi pháp thÕa hiŒp nào Çó.

      Các s¿ viŒc xäy ra Çã chÃm dÙt ngay cu¶c tranh luÆn nÀy.

Nh»ng ngÜ©i Pháp tØng ÇÜ®c m‰n m¶ vào nh»ng ngày trܧc khi Sài Gòn bÎ thÃt thû, không có m¶t chút quyŠn  l®i Ç¥c biŒt nào sau khi B¡c ViŒt chi‰m ÇÜ®c thành phÓ. Còn trái ngÜ®c h£n låi là khác ! Nh»ng ngÜ©i ÇÀu tiên bi‰t rõ ÇÜ®c nhÜ vÆy là nh»ng nhà báo Çã bÎ kËt låi Sài Gòn . H† không bÎ ngåc nhiên gì cä khi nhÆn thÃy là h† ÇÜ®c x‰p sau h£n, sau thÆt xa các ÇÒng nghiŒp ngÜ©i Anh và ngÜ©i NhÆt ... và cä ngÜ©i MÏ, trên danh sách nh»ng ngÜ©i ÇÜ®c ra Çi. NgÜ©i Pháp ÇÜ®c x‰p vào loåi "nh»ng ngÜ©i có quÓc tÎch khác", gÀn nhÜ h† là nån nhân cûa nh»ng n‡ l¿c sau cùng cûa Chánh Phû Pháp nh¢m tìm m¶t giäi pháp chánh trÎ cho MiŠn Nam ViŒt Nam . NhÜng chÌ có khoäng 50 nhà báo thôi..., và h† Çeo theo chánh quyŠn m§i v§i s¿ tò mò liên tøc, v§i n‡i lo âu muÓn bi‰t thêm tin tÙc, và vì s¿ hoài nghi cûa h†. M¶t chi‰c phi cÖ thôi cÛng Çû Ç‹ dËp g†n h† rÒi. Khi h† Çi rÒi thì còn khoän 12.000 ngÜ©i Pháp ª låi ViŒt Nam . Trong sÓ Çó có chØng 2.500 là ngÜ©i Pháp chánh gÓc (c¶ng tác ª Çây, thÜÖng gia, nhà trÒng tÌa, vŠ hÜu, nhân công các hãng xܪng Pháp..), trên lš thuy‰t là nh»ng ngÜ©i có th‹ tùy hoàn cänh ho¥c së r©i khÕi Çây sau khi quan hŒ bình thÜ©ng ÇÜ®c tái lÆp, ho¥c së ª låi n‰u xí nghiŒp cûa h† ÇÜ®c phép tái hoåt Ƕng.

        ThÆt ra lš thuy‰t và th¿c hành không Çi Çôi v§i nhau ÇÜ®c : nhiŠu l¡m là vài træm ngÜ©i trong sÓ nÀy có th‹ ra Çi. Nh»ng ÇÜ©ng liên låc hàng không rÃt là bÃt thÜ©ng và rÃt kÿ lå. ñŠu Ç¥n thÜ©ng có thông cáo dán trên m¶t tÃm bän Çen trܧc cºa B¶ Ngoåi Giao cÛ hay trܧc sª Di trú. Hôm ÇÀu tuÀn, m¶t ûy viên chánh trÎ nào Çó Çã lÃy phÃn vi‰t lên tÃm bän Çen Çó rÃt rõ ràng nhÜ sau: " S¡p t§i së có chy‰n bay Çi Vån TÜ®ng... Ngày , gi© khªi hành së ÇÜ®c thông báo Çúng lúc." ThÃy vÆy các anh Çã có h¶ chi‰u ÇŠu lo sºa soån va li,  nhäy lên t¡c xi và chåy th£ng ra sân bay Tân sÖn NhÙt . Binh sï gi» an ninh ª Çó ÇÄy h† ra. Không có m¶t chuy‰n bay nào ÇÜ®c d¿ trù. H† låi trª vŠ thành phÓ. Låi ch© Ç®i... Vào cuÓi tuÀn m¶t anh lính gác bôi bÕ thông cáo nói trên, và sáng thÙ hai, låi cÛng anh ûy viên chánh trÎ Çó, låi vi‰t lên bän Çen nh»ng giòng thông báo cÛ v§i m¶t vÈ nghiêm tr†ng không kém tuÀn trܧc .... cho ljn khi cuÓi cùng có m¶t chuy‰n bay cÃt cánh. ChuyŒn nÀy có nhiŠu lš do không giÓng nhau. Các chuy‰n bay con thoi cûa Lào Çã ngØng bay vì chánh quyŠn c¶ng sän ª Sài Gòn lúc bán vé thì thu vào ÇÒng Çô la MÏ, mà muÓn trä cho hãng Hàng Không Lào b¢ng tiŠn ÇÒng cûa ViŒt Nam, m¶t loåi tiŠn tŒ  gÀn nhÜ chÌ có m¶t giá trÎ nào Çó ª Sài Gòn mà thôi. Ngoài ra các chuyên viên cûa MiŠn Nam ViŒt Nam (truyŠn tin, ra Ça, ÇiŒn tº, kÏ sÜ thông tin liên låc v.v..) ÇŠu Çã ra Çi v§i ngÜ©i MÏ và chánh quyŠn c¶ng sän không có lÃy m¶t ngÜ©i Ç‹ thay th‰ vào Çó.

Có m¶t sÓ trª ngåi khác, m¶t phÀn døng cø cûa Hàng Không Pháp (Air France) tÓi cÀn thi‰t cho công tác ÇiŠu hành khi phi cÖ Ç‰n và Çi (máy ÇiŒn toán, máy truyŠn tin, t°ng Çài ÇiŒn thoåi, kho døng cø thay th‰, xe ÇÄy và kéo phi cÖ, xe nâng hàng và ti‰p t‰ xæng nh§t v.v..) Çã mÃt h‰t không còn m¶t dÃu v‰t nào cä. Kho hàng gªi Çi gÒm cä 8 tÃn hàng quš giá ( trong Çó có 3 tÃn ng†c thåch quš cûa m¶t ngÜ©i buôn ÇÒ c° giàu có) Çã không cánh mà  bay mÃt. Không bi‰t ngÜ©i nào Çã cܧp såch. Ban Giám ñÓc Hàng Không "Air France" cûa Pháp ª Ba Lê Çã dŠ nghÎ v§i chánh quyŠn c¶ng sän Ç‹ cho h† ÇÜa sang nh»ng toán chuyên viên và m¶t sÓ døng cø thay th‰. H† nghï r¢ng nhÜ th‰ là h† có th‹ tái tøc ÇÜ®c các chuy‰n bay vào tuÀn lÍ ÇÀu cûa tháng 7.  Ban Quân Quän Sài Gòn Çã không nói là "không", mà cho bi‰t nhÆn xét cûa cách mång là hãng Hàng Không "Air France" cûa Pháp trong nhiŠu næm qua Çã không tÕ thiŒn chí trong viŒc tái thi‰t lÆp låi ÇÜ©ng bay gi»a Ba Lê và Hà N¶i.. Ngoài s¿ nguy hi‹m mà ÇÜ©ng bay nói trên ÇÜ®c mª låi trong lúc Hoa Kÿ Çang d¶i bom B¡c ViŒt , ÇÜ©ng bay nÀy cÛng không có l©i. Dù muÓn dù không thì cä 3 hãng Hàng Không "Air France" và U.T.A cûa Pháp Çã không có m¶t hoåt Ƕng nào tØ khi Sài Gòn bÎ c¶ng sän chi‰m cÙ. Mà dÜ©ng nhÜ là h† không th‹ tìm låi m¶t ÇÜ©ng bay nào cä. Hàng Không Dân s¿ ÇÜ®c Hà N¶i tr¿c ti‰p quän lš. M¥c dÀu Çã cÓ nài nÌ nhiŠu lÀn, Çåi diŒn cûa hãng "Air France" cÛng không ÇÜ®c phép ljn phi trÜ©ng Ç‹ xem xét các cÖ sª cûa hãng Ç‹ thi‰t lÆp m¶t bän ki‹m kê chính xác vŠ các phÜÖng tiŒn và vÆt døng Çã bÎ bÎ mÃt h‰t.

      Và nhÜ th‰ là viŒc tái lÆp các ÇÜ©ng bay ljn Sài Gòn coi nhÜ bÎ Çình hoãn vô hån ÇÎnh. ChÌ có m¶t chuy‰n bay duy nhÃt là phi cÖ cûa Liên HiŒp QuÓc. NhÜ th‰ thì nh»ng ngÜ©i Pháp nào ÇÜ®c bäo Çäm là có quyŠn ra Çi.. trong m¶t th©i hån nào Çó, thì chÌ có kiên nhÅn n¢m ch©. Vä låi, nh»ng ngÜ©i Pháp bÃt cÙ gÓc gác th‰ nào, ngÜ©i Pháp chính cÓng hay là ngÜ©i  có quÓc tÎch Pháp cÛng vÆy, ÇŠu không ch© Ç®i ÇÜ®c gì © Lãnh S¿ Quán hay ñåi SÙ Quán cûa mình. ñåi sÙ Pháp, ông M. Mérillon không còn thÃy ª Çâu n»a cä, và ông cÛng không có ti‰p ai h‰t. Tòa Çåi sÙ Pháp có ÇÀy Çû tiŠn båc, lÜÖng th¿c, nܧc uÓng .. không thi‰u món chi, nên Çã  Çóng kín  cºa rào. Và ñåi sÙ, mà b°n phÆn ÇÀu tiên lë ra là phäi Çi thæm nh»ng ngÜ©i Pháp vÓn Çang ª trong cänh khÓn quÅn, Ç‹ an ûi h†, Ç‹ cho h† yên tâm, v»ng lòng, Ç‹ giúp h† vÜ®t qua ÇÜ®c tình th‰ hay giäi quy‰t nh»ng bài toán khó khæn mà h† Çang g¥p phäi, Ç‹ bênh v¿c quyŠn l®i cûa ngÜ©i Pháp ÇÓi v§i chánh quyŠn m§i.. nhÜng ông không bao gi© bܧc ra khÕi nhà. Ông ta chÌ có khuyên ngÜ©i Pháp không nên treo c© Pháp quá nhiŠu , vì theo ông, dù là chÌ treo tåm nhÜng s¿ kiŒn treo quá nhiŠu c© tam tài có th‹ ÇÜ®c coi là m¶t s¿ "khêu khích".

         Tuy nhiên, ngÜ©i Pháp Çã g¥p rÃt nhiŠu khó khæn...

Nh»ng ngÜ©i có biŒt th¿ v§i ÇÀy Çû tiŒn nghi ho¥c nhà thÜ©ng thôi mà ª khu v¿c ngoåi ô.. thì cÛng bÎ Çu°i Çi h‰t. Lš do : không bäo Çäm ÇÜ®c an ninh ÇÀy Çû.

         TÃt cä các ngân hàng ÇŠu bÎ Çóng cºa, các chÜÖng møc bÎ khóa låi h‰t, các xí nghiŒp phäi ngÜng hoåt Ƕng, các ÇÒn ÇiŠn cao su và cÖ sª kÏ nghŒ cûa h† ÇŠu không xº døng ÇÜ®c vì Çã bÎ hÜ håi n¥ng nŠ,  các bãi ÇÆu xe bÎ "trÜng døng".. Ai cÛng thi‰u tiŠn. Các công chÙc chÜa ÇÜ®c lãnh lÜÖng tØ ngày 1 tháng 5, chÌ ÇÜ®c nhÆn m¶t sÓ tiŠn Ùng trܧc nào Çó thôi cûa lÜÖng mình.

 

           Các ông chû xí nghiŒp nhÕ , dù Çã ngÜng h‰t m†i hoåt Ƕng tØ ngày có bi‰n cÓ c¶ng sän , vÅn phäi ti‰p tøc trä lÜÖng cho nhân viên dù h† không làm viŒc. Các hãng xܪng l§n thì bÎ "ûy ban nhân dân xí nghiŒp" Çòi hÕi phäi bÒi thÜ©ng tiŠn phø cÃp nghÌ viŒc. M‡i lÀn mà nh»ng chû nhân ngÜ©i Pháp muÓn nói chuyŒn dàn x‰p thì låi không thÃy có m¶t ngÜ©i nào có Çû thÄm quyŠn. Các nhà trÒng tÌa còn kËt ª Cao Nguyên Trung PhÀn mà muÓn xuÓng Sài Gòn  ÇŠu phäi n¶p ÇÖn xin phép v§i ông ûy viên quân s¿ cûa tÌnh. Nh»ng nhà trÒng tÌa ª vùng Bäo L¶c Çã bÎ b¡t và tài sän cûa h† bÎ tåm gi». Nh»ng nhà truyŠn giáo trong nܧc không bÎ phiŠn nhiÍu gì nhÜng bÎ quän thúc và Çang lo së bÎ trøc xuÃt.

         Khách sån Continental thì v¡ng hoe tØ lúc các nhà báo ra Çi h‰t .TÀng trŒt cûa Trung tâm Væn Hóa bÎ ûy ban cûa khu v¿c chi‰m Çóng.. BŒnh viŒn Grall phäi thay lá c© Pháp b¢ng lá c© HÒng ThÆp T¿ và c© cûa Chánh Phû Lâm Th©i. ThÖ tØ tØ bên Pháp gªi sang ÇÜ®c Hà N¶i chuy‹n ti‰p phäi ljn rÃt trÍ, mÃy tuÀn lÍ sau m§i nhÆn ÇÜ®c .T© báo "Tin TÙc ViÍn ñông" m¶t t© nhÆt báo duy nhÃt b¢ng ti‰ng Pháp, tÜ©ng thuÆt vŠ tình hình tài chánh, ghi låi tin tÙc cûa thông tÃn xã A.F.P . và thÜ©ng mô tä Ç©i sÓng ª Ba Lê ... Çã bÎ Çình bän nhÜ tÃt cä các t© báo cÛ cûa chánh quyŠn MiŠn Nam.

    

   N‡i lo âu cûa ngÜ©i Pháp Çã trª thành n‡i bi quan, vì ai cÛng phäi hoàn toàn t¿ lo cho mình. Sau m¶t loåt s¿ viŒc không hay xäy ra nhÜ :

- viŒc Çóng cºa hãng Citroen, và Giám ñÓc Çã bÎ giam gi» vì không th‹ trä lÜÖng ÇÜ®c cho nhân viên,

- nhÜ viŒc b¡t ông Giám ñÓc hãng Michelin phäi "n¶p phåt", vì bÎ toán nhân viên có mang võ khí Çe d†a , v§i s¿ có m¥t cûa các Çåi diŒn cûa ûy ban quân s¿ hành chánh , ông bÎ b¡t bu¶c phäi n¶p m¶t khoän "bÒi thÜ©ng nghÌ viŒc rÃt l§n" cho tÃt cä nhân viên ngÜ©i ViŒt Nam ª các væn phòng và các ÇÒn ÇiŠn cao su cûa hãng.

- nhÜ khách sån Continental Çã bÎ trÜng døng Ç‹ cho các cán b¶ B¡c ViŒt Çi công tác vào ª: sï quan cao cÃp, chuyên viên k‰ toán vào thanh l†c các chÜÖng møc ngân hàng và thanh tra hoåt Ƕng cûa tÃt cä các xí nghiŒp ngoåi quÓc.

- nhÜ "Câu låc b¶ th‹ thao" mÃt h£n quy ch‰ cûa m¶t câu låc b¶ tÜ nhân.Trܧc h‰t là m¶t ti‹u Çoàn quân B¡c ViŒt  vào chi‰m Çóng, và tØ Çó ÇÜ®c mª cºa cho nhân dân xº døng.

- nhÜ "ga ra Charner", sau khi bÎ m¶t cu¶c ki‹m kê vÆt døng tÌ mÌ cho ljn tÆn nh»ng con bù lon, công ty nÀy Çã  nhÆn ÇÜ®c m¶t "lŒnh cÃm bán" dù Çó là phø tùng thay th‰ nhÕ.

- Có m¶t sÓ nhân viên ngÜ©i Pháp ª nh»ng ÇÒn ÇiŠn cao su còn ª låi làm viŒc ª các nhiŒm sª n¢m trong vùng Çã ÇÜ®c c¶ng sän ki‹m soát. Có nh»ng ngÜ©i khác thì Çã trª låi nhiŒm sª sau khi Sài Gòn bÎ thÃt thû. NhÜnng tÃt cä hai loåi ngÜ©i Pháp nÀy cuÓi cùng ÇŠu phäi chuÄn bÎ Ç‹ r©i khÕi nh»ng nÖi nÀy.

- N°i gian truân Çã ljn v§i nhân viên cûa ÇÒn ÇiŠn S.I.P.H thì låi rÃt Ç¥c biŒt. Ngày 7 tháng 5, m¶t tuÀn lÍ sau khi Sài Gòn bÎ thÃt thû, nh»ng cán b¶ trÒng tÌa thu¶c ÇÒn ÇiŠn S.I.P.H trª lên nh»ng vùng mà h† Çang khai thác n¢m ª gÀn Xuân L¶c. B¶ Ƕi chánh quy B¡c ViŒt Çã chi‰m Çóng tåi Çây rÒi. Nh»ng binh sï trú Çóng trong nh»ng dãy nhà thu¶c Phòng Nghiên CÙu KÏ ThuÆt cûa ÇÒn ÇiŠn Çã dùng các hÒ sÖ lÜu tr» Ç‹ ÇÓt lºa nÃu cÖm. Giám ÇÓc ÇÒn ÇiŠn ngÜ©i Pháp (nói thông thåo ti‰ng ViŒt) Çã báo Ƕng v§i m¶t ûy viên chánh trÎ B¡c ViŒt r¢ng:

- " Các anh "b¶ Ƕi cûa ông Çã làm m¶t viŒc ngu xuÄn tày tr©i. Các hÒ sÖ mà h† xé nát h‰t Ç‹ ÇÓt Çi có m¶t giá trÎ không lÜ©ng ÇÜ®c .ñó là k‰t quä cûa 50 næm làm viŒc, tìm tòi, nghiên cÙu và th¿c nghiŒm vŠ viŒc trÒng tÌa cây cao su. Không phäi tôi phän ÇÓi vì Ç‹ bäo vŒ quyŠn l®i cûa sª tôi, mà bªi vì n‰u sau nÀy ngÜ©i ViŒt Nam muÓn ti‰p tøc sän xuÃt cao su cho ÇÃt nܧc mình và muÓn nâng cao næng suÃt và sän lÜ®ng cao su, thì nh»ng hÒ sÖ nÀy có m¶t giá trÎ hàng ÇÀu cho ÇÃt nܧc. Tôi xin lÜu š v§i ông là không có gì thay th‰ ÇÜ®c cho các hÒ sÖ nÀy."

Ông ûy viên nÀy Çã quª trách binh sï cûa mình và cho lŒnh h† không ÇÜ®c Çøng t§i nh»ng tÆp hÒ sÖ nÀy n»a. NhÜng tØ ngày hôm sau Çó, các chú "b¶ Ƕi" låi ti‰p tøc dùng các tÆp hÒ sÖ quš giá Çó Ç‹ nÃu cÖm n»a , và chÌ trong vài ngày sau h† thiêu hûy h‰t tÃt cä k‰t quä cûa công tác nghiên cÙu khoa h†c trong nºa th‰ k› Çã ÇÜ®c cÆp nhÆt hóa rÃt là công phu và cÄn thÆn.

VŠ phÀn mình, ngÜ©i Pháp Çã khai tri‹n trª låi m†i công viŒc trong ÇÒn ÇiŠn. ViŒc cåo mû cao su Çã trª låi nhÎp Ƕ bình thÜ©ng. NhÜng ngày 21 tháng 5, tÃt cä các công nhân ngÜ©i ViŒt, ÇÜ®c Ñy Ban cûa ñÒn diŠn hܧng dÅn Çã n°i lên bi‹u tình tÆp th‹ và ép các nhà trÒng tÌa ngÜ©i Pháp phäi r©i ngay khÕi ÇÒn ÇiŠn, không cho h† kÎp thu d†n các vÆt døng cá nhân cûa h† n»a.

       ñó là tình hình cûa c¶ng ÇÒng ngÜ©i Pháp khi ñåi SÙ M. Mérillon ÇÜ®c "g†i vŠ" Ba Lê, hÒi ÇÀu tháng 6. M¶t thông cáo báo chí cûa T°ng ThÓng Phû tØ Ba Lê Çã xác nhÆn:

- "Trái h£n v§i nh»ng gì mà m¶t vài thông tÃn báo chí Çã d¿ Çoán tØ trܧc , s¿ ra Çi cûa ñåi sÙ Mérillon không phäi do CPLTCHMN b¡t bu¶c"

 Quä nhiên ÇiŠu nÀy rõ ràng là rÃt Çúng v§i s¿ thÆt cÛng giÓng nhÜ cái CPLTCHMN không bao gi© có m¥t ª Sài Gòn vÆy !

         

       Thói quen n°i bÆt nhÃt cûa các nhà ngoåi giao là hay "chÖi ch»",  là chuy‹n Ç°i nh»ng ÇiŠu "læng nhøc" ra thành nh»ng s¿ "hi‹u lÀm" NhÜng s¿ kiŒn là s¿ kiŒn, không th‹ nào bi‰n th‹ nó m¶t cách dÍ dàng ÇÜ®c . Ông Çåi sÙ Jean Marie Mérillon Çã r©i khÕi nܧc ViŒt Nam mà không bao gi© ÇÜ®c tܧng TrÀn væn Trà ti‰p ki‰n. Tܧng Trà là chánh quyŠn duy nhÃt  tåi Sài Gòn . NgÜ©i ta nói là ông Mérillon Çã g¥p m¶t sÓ "cán b¶ cách mång ", trong khi ngÜ©i dÒng nhiŒm B¡c ViŒt cûa ông ª Ba Lê låi danh d¿ ÇÜ®c ÇiŒn Élysée ti‰p ki‰n. M¶t ngày trܧc khi ông r©i khÕi MiŠn Nam ViŒt Nam , ông ÇÜ®c g†i t§i B¶ Ngoåi Giao. Ông Ç‹ g¥p 3 nhân vÆt vô danh vì ÇÙng trܧc m¥t ông h† không thèm xÜng danh tánh, cÃp bÆc cûa h†. H† "cám Ön" ông vŠ hoåt Ƕng cûa ông và thông báo cho ông bi‰t là së có "m¶t ngÜ©i nào Çó thu¶c ban nghi lÍ" së Ç®i ông ª phi trÜ©ng Ç‹ giúp ông khÕi bÎ phiŠn phÙc vŠ thû tøc khai báo v§i Công An và Quan Thu‰. ñúng gi©, có m¶t công chÙc cÛng vô danh Çã Ç®i ông ñåi SÙ Pháp Ç‹ ÇÜa ông ljn tÆn phi cÖ và cho ông ÇÜ®c Üu tiên lên phi cÖ trܧc nh»ng hành khách khác. ñó cÛng là m¶t niŠm an ûi cho m¶t chút t¿ ái mÕng mành cho m¶t ngÜ©i ñåi diŒn cûa m¶t quÓc gia Çã tØng Çóng góp "quá nhiŠu cho nŠn hòa bình" ! Tuy nhiên ÇÙc tánh bình dân cûa ông ñåi sÙ Jean Marie Mérillon Çã Ç¥c biŒt bÎ hå quá thÃp so v§i nh»ng ngÜ©i Pháp ª Sài Gòn .

 Có m¶t sÓ ngÜ©i Çã nói ;

- " Ông ñåi sÙ Çã th¿c hiŒn m¶t ti‰t møc l§n : Ông Çã thúc hÓi cho ông ThiŒu s§m r©i khÕi chÙc vø, và sau Çó cä ông già HÜÖng n»a Ç‹ ÇÜa cho ÇÜ®c tܧng DÜÖng væn Minh lên. Ông Çã tܪng r¢ng nhÜ vÆy là Çã Çem låi hòa bình và m¶t s¿ hòa h®p. NhÜng ông ta chÌ thành công trong viŒc nhanh chóng làm tan rã nŠn chánh trÎ cûa MiŠn Nam và ÇÜa MiŠn Nam ljn m¶t s¿ ÇÀu hàng không ÇiŠu kiŒn mà thôi. Trܧc ngày mÃt thû Çô, ngÜ©i ta chÌ thÃy có m¶t mình ông ñåi SÙ Pháp. NhÜng sau Çó thì ông Çã bi‰n thành m¶t lu°ng gió... Và gi© Çây ông ra Çi, Ç‹ låi sau lÜng ông trên mÜ©i ngàn con tin ngÜ©i Pháp.....

     ThÆt vÆy, nܧc Pháp có quyŠn hy v†ng m¶t ân huŒ nào Çó trong thái Ƕ ÇÓi xº - Ç‹ tܪng thܪng nh»ng n‡ l¿c cûa mình -  NhÜng trái låi nܧc Pháp chÌ nhÆn ÇÜ®c nh»ng ÇiŠu Ùc hi‰p và læng nhøc !

      NgÜ®c låi, nh»ng ñåi diŒn cûa Hà N¶i và cûa CPLTCHMN ª Ba Lê (có m¥t thÜ©ng hÖn ª thû Çô Pháp hÖn là ª thû Çô MiŠn Nam) låi ÇÜ®c hܪng m¶t s¿ t¿ do phát bi‹u và t¿ do Çi låi trong toàn lãnh th° nܧc Pháp. VÃn ÇŠ an ninh cûa h† ÇÜ®c hoàn toàn bäo Çäm. H† ÇÜ®c có nh»ng Çoàn h¶ tÓng chánh thÙc. Báo chí và Çài phát thanh Çã giúp h† ph° bi‰n nh»ng bän tuyên bÓ và thông cáo báo chí. H† låi ÇÜ®c bênh v¿c luÆn cÙ và quan Çi‹m cûa h† trên Çài truyŠn hình. Chánh Phû Pháp không hŠ gây cho h† bÃt cÙ m¶t khó khæn hay phiŠn toái nào.

Phäi chæng Çó là m¶t ÇiŠu không h®p lš khi phäi Çòi hÕi Ç‹ ÇÖn giän có ÇÜ®c m¶t s¿ ÇÓi xº tÜÖng Ùng ?             

        S¿ ra Çi cûa ñåi SÙ Pháp Jean-Marie Mérillon khi ông chÌ thÆt s¿ là m¶t nhân viên thØa hành trung thành v§i ÇÜ©ng lÓi chánh trÎ lŒch låc tØ B¶ Ngoåi Giao cûa ông ta , Çã không giúp cäi thiŒn ÇÜ®c bao nhiêu nh»ng mÓi giao häo gi»a "chánh quyŠn cách mång" và các công dân ngÜ©i Pháp cûa chúng tôi.

 

     Trong Çêm 16 rång 17 tháng 6, bŒnh biŒn Grall bÎ các "b¶ Ƕi" v§i súng Óng ÇÀy Çû, vây kín. Các binh sï B¡c ViŒt và các sï quan an ninh tràn vào løc soát kh¡p nÖi : các phòng m°, các tû thuÓc, phòng cûa các bác sï và cûa nh»ng ngÜ©i bŒnh. H† Çã nói là h† muÓn "bi‰t ch¡c ch¡n là không có m¶t vÛ khí nào ÇÜ®c cÃt dÃu trong bŒnh viŒn và không có m¶t ngÜ©i nào ª phòng bÎnh nhân bÎ coi là trong tình trång bÃt h®p lŒ.

      ñ‰n sáng ngày 17 / 6 t© "Sài Gòn Giäi Phóng loan báo là k‹ tØ nay chÌ có m¶t ngân hàng duy nhÃt ª ViŒt Nam .TÃt cä các ngân hàng khác, cûa quÓc gia, cûa tÜ nhân hay cûa ngoåi quÓc ÇŠu phäi Çem n¶p h‰t s° sách, chÜÖng møc, và bän k‰t toán cho ngân hàng quÓc gia m§i cûa ViŒt Nam. Các biŒt th¿ cûa nhân viên ngoåi quÓc ÇŠu bÎ sung công. Các thanh tra phäi vào tåm trú ª các cÜ xá thu¶c 3 ngân hàng: Ngân Hàng Á Châu cûa Pháp, (tên ÇÎa phÜÖng là Ngân Hàng ñông DÜÖng) , Ngân Hàng ThÜÖng Måi Pháp và Ngân Hàng B.N.P. Các ông giám ÇÓc cûa ba ngân hàng nÀy thäo m¶t bän tuyên bÓ chung gªi cho Ban Quân Quän, có Çoån k‰t nhÜ sau :

- " Trong hoàn cänh hiŒn tåi, chúng tôi không th‹ nghï t§i bÃt cÙ m¶t hình thÙc h®p tác kÏ thuÆt nào và chúng tôi chÌ có m¶t nguyŒn v†ng: ÇÜ®c trª vŠ Pháp càng s§m càng tÓt."

Các hãng "Chargeurs Réunis" và "Messageries Maritimes" tØng phø trách hÀu h‰t dÎch vø chuyên chª hàng hóa b¢ng ÇÜ©ng bi‹n ljn Âu Châu Çã nhÆn ÇÜ®c lŒnh phäi ngØng hoåt Ƕng Ç‹ bi‰n thành m¶t công ty quÓc doanh Ƕc quyŠn cûa Nhà Nܧc .

Ba ngày sau khi ông Giám ñÓc hãng thuÓc lá ñông DÜÖng trª vŠ Pháp thì hãng thuÓc lá nÀy bÎ chi‰m gi» ngay. Hãng thuÓc lá Bastos và hãng bia và nܧc ng†t nܧc Çá ñông DÜÖng (Brasseries-Glacières d'Indochine) chÌ sän xuÃt 30 % næng suÃt vì Çã g¥p nhiŠu khó khæn v§i các "ûy ban cûa xí nghiŒp"..

- Vì gia Çình Çã vŠ Pháp tØ tháng 4 nên các giáo sÜ sÓng xa gia Çình, (các trÜ©ng h†c ÇŠu bÎ Çóng cºa).; các bác sï quân y mãn kh‰ ܧc, các nhân viên xí nghiŒp Çang ngØng hoåt Ƕng, các thÜÖng gia không có khách (tiŒm tùng bÎ Çóng cºa, các khách sån bÎ trÜng døng) ... tÃt cä nh»ng ngÜ©i nÀy sÓng thu hËp nhÜ m¶t xã h¶i bÎ Çóng kín trong s¿ tuyŒt v†ng và buÒn nän..Trong khi ch© Ç®i các ÇÜ©ng hàng không có th‹ ÇÜ®c cho mª låi, h† không có viŒc gì làm, nên chåy Çi chåy låi thæm nom nhau Ç‹ gi‰t thì gi©, rÒi mang h‰t nh»ng gì h† còn låi nhÜ rÜ®u và thÙc æn ra æn nhÆu cho h‰t. NhÜng s¿ b¿c d†c cûa các anh "b¶ Ƕi" thÜ©ng gây ra nh»ng chuyŒn r¡c rÓi b¿c mình cho nh»ng ngÜ©i Pháp nÀy (nhÜ xét cæn cܧc liên tøc, vi‰ng nhà bÃt thÀn và thÜ©ng xuyên, không cho di chuy‹n) vì h† cho là nh»ng ngÜ©i ngoåi quÓc nÀy khinh thÜ©ng h† khi lái xe hay khi ngÒi tán gÅu trên sân thÜ®ng , nên bÃt cÙ m¶t vi phåm nhÕ nào h† cÛng có th‹ bÎ ÇÜa t§i công an Ç‹ ÇÜ®c nghe nh»ng l©i giáo huÃn h¢ng gi©... hoåc nghe thuy‰t vŠ s¿ cÀn thi‰t phäi thay Ç°i "tánh phän Ƕng" cûa mình. 

- TÃt cä nh»ng ÇÒn ÇiŠn cao su l§n Ç¥t dܧi quyŠn chÌ Çåo cûa m¶t "ûy ban cao su" hiŒn nay do nhân viên ViŒt Nam quän lš, phÓi h®p v§i chánh quyŠn ÇÎa phÜÖng. M¶t sÓ nhà trÒng tÌa phäi trª vŠ Sài Gòn và h† tuyên bÓ là lúc nào cÛng s¤n sàng gi» m¶t vai trò cÓ vÃn kÏ thuÆt , n‰u ch‰ Ƕ m§i Çòi hÕi. NhÜng chánh quyŠn c¶ng sän Çã cho h† bi‰t là h† "chÌ mong h®p tác v§i nh»ng ngÜ©i chÜa bao gii© làm viŒc ª ViŒt Nam trܧc ngày chi‰n th¡ng cûa cách mång". H† Çã chÌ rõ ràng cho thÃy ví dø nhÜ "nh»ng linh møc, nh»ng chuyên viên hay nh»ng nhà ngoåi giao" Çã tØng có nh»ng quan hŒ v§i chánh quyŠn bù nhìn cûa ông ThiŒu trܧc khi ông nÀy ra Çi."    

 

         Nh»ng ngÜ©i ViŒt Nam có quÓc tÎch Pháp ti‰p tøc vây quanh væn phòng Di trú và tòa Lãnh S¿ Pháp (Sài Gòn gi© Çây Çã xuÓng hàng thành phÓ cÃp vùng nên chÌ ÇÜ®c phép có m¶t Çåi diŒn Lãnh s¿, các tòa Çåi sÙ ÇŠu ª Hà N¶i). Không m¶t ngÜ©i nào ÇÜ®c phép hÒi hÜÖng vì là "công dân da vàng". Ba Lê vÅn không th‹ làm gì ÇÜ®c trong lúc nÀy. Và các công chÙc trong lãnh s¿ quán chÌ bi‰t nói là s¿ di tän cûa tÃt cä ngÜ©i Pháp" nói chung có th‹ Çòi hÕi  2 tháng ho¥c 2 næm". Nh»ng ÇÒng bào Pháp nào Çã ra Çi ÇÜ®c sau m¶t th©i gian ch© Ç®i khá lâu ÇŠu phäi giao chìa khóa nhà và chìa khóa xe cûa h† cho chánh quyŠn m§i Ç‹ h† "quän lš giùm". H† chÌ ÇÜ®c quyŠn mang theo "quÀn áo và giÃy t© cá nhân" mà thôi. H† không ÇÜ®c rút tiŠn tØ chÜÖng møc ngân hàng cûa h†. H† không ÇÜ®c phép nh© m¶t thân nhân hay môt bån thân nào coi sóc giùm cæn phòng , biŒt th¿ hay xe c¶ cûa h†. Các tài sän nÀy không phäi bÎ cÜ«ng Çoåt mà chÌ bÎ di lš thôi Ç‹ giao låi cho nhân dân quän lš trong khi ch© Ç®i bÎ sung công...  Và ch© thû tøc bÒi thÜ©ng.

      Trong ng¡n hån, dù sao thì s¿ có m¥t m¶t træm næm cûa ngÜ©i Pháp ª ViŒt Nam cÛng Çã ÇÜ®c bôi xóa Çi m¶t cách quá nhanh chóng. Sau ba mÜÖi næm cách mång và tranh ÇÃu, không phäi chÌ Ç‹ dùng tên cûa bao nhiêu nh»ng vÎ anh hùng mà kÈ chi‰n th¡ng không bao gi© thi‰u, Ç‹ thay th‰ vào tên ÇÜ©ng nhÜ tên cûa ông Pasteur ch£ng hån.

                                                                     *

                                                                  *     *

     Trong tuÀn lÍ thÙ ba cûa tháng 7, m¶t ngÜ©i Pháp tØ Sài Gòn vŠ nܧc Çã trao cho tôi m¶t bÙc thÖ cûa m¶t ông bån ViŒt Nam  cûa tôi, giáo sÜ T.. .mà ông Çã vi‰t tØ lâu không gªi ÇÜ®c . BÙc thÖ vi‰t :

- " Anh Pierre thân m‰n,

    Có quá nhiŠu bi‰n cÓ Çã xäy ra tØ sau lÀn chúng ta g¥p nhau chÌ m§i vào khoäng cuÓi tháng 4 Çây thôi nhÜng tôi có cäm tܪng là chuyŒn Çã xäy ra cä træm næm trܧc và trong m¶t th‰ gi§i khác không b¢ng. ñÙa con trai l§n cûa tôi, th¢ng Viên. là trung úy ª sÜ Çoàn 18 b¶ binh, Çã bÎ tº thÜÖng trên ÇÜ©ng Long Thành ngày 29 tháng 4. Nó ÇÜ®c 24 tu°i.

 NhÜng ba ÇÙa khác thì låi ÇÜ®c Çoàn ngÛ hóa vào nh»ng h¶i Çoàn m§i. Chúng nó Çi vë bi‹u ng» trên tÜ©ng, và Çi ki‹m kê nh»ng ngÜ©i dân tœ nån. N°i buÒn cûa chúng tôi không th‹ diÍn tä ra b¢ng ch» ÇÜ®c. Tôi Çã cÓ g¡ng gån l†c nh»ng tÜ tܪng cûa tôi vì tôi có quá nhiŠu ÇiŠu phäi nói v§i anh.. NhÜng trܧc h‰t tôi cÓ g¡ng cho anh bi‰t qua m¶t sÓ tin tÙc hay hay.

     Tinh thÀn cûa quân Ƕi MiŠn B¡c cä ª Sài Gòn và ª ñÒng B¢ng sông Cºu Long, không có quá tÓt nhÜ ngÜ©i ta Çã tܪng Çâu. H† Çào ngÛ quá nhiŠu . ñài phát thanh c¶ng sän  và các bän thông cáo dán ª trên tÜ©ng thÜ©ng xuyên cänh giác dân chúng không ÇÜ®c chÙa chÃp nh»ng binh sï Çào ngÛ n‰u không së bÎ "nghiêm trÎ". Lúc h† vào Sài Gòn, các "b¶ Ƕi và cán b¶ có rÃt nhiŠu tiŠn ÇÒng (cûa MiŠn Nam) mà h† Çã thu nh¥t ÇÜ®c trong các cÖ quan cûa chánh quyŠn  ª các thành phÓ mà h† vØa chi‰m ÇÜ®c. PhÀn Çông Çã dùng tiŠn nÀy Ç‹ mua ÇÒng hÒ t¿ Ƕng, quËt máy và rÃt nhiŠu món khác mà h† chÜa tØng thÃy bi‰t qua bao gi©. H‰t tiŠn rÒi h† trª låi tình trång thÆt s¿ nhÜ trܧc, nghïa là không sáng sûa gì cä. ñ‹ gi» tinh thÀn h†, cÃp chÌ huy Çã tæng gÃp Çôi phø cÃp gåo cho h†. NhÜng lÜÖng thì không tæng: 1200 $ h¢ng tháng.ChÌ vØa Çû mua 4 bao thuÓc lá. Có m¶t sÓ binh sï Çã bΠǶng viên nhiŠu næm rÒi rÃt là bÃt mãn vì không ÇÜ®c phép trª låi gia Çình. Theo ܧc tính cûa h† thì h† nghï r¢ng h† còn së bÎ lÜu gi» låi ª MiŠn Nam tØ hai næm t§i hai næm rÜ«i n»a.. NhiŠu ÇÖn vÎ tác chi‰n vØa ÇÜ®c thông báo là h† së qua m¶t khóa huÃn luyŒn Ç¥c biŒt trong th©i gian 18 tháng Ç‹ ÇÜ®c chuy‹n thành "l¿c lÜ®ng gìn gi» an ninh và trÆt t¿".  

       Trên phÜÖng diŒn kinh t‰, chánh quyŠn c¶ng sän chÜa có m¶t biŒn pháp nào thuy‰t phøc h‰t. M¶t Ƕi ngÛ ÇÜ®c g†i là chuyên viên tài chánh (Çúng hÖn phäi g†i h† là nhân viên k‰ toán ) Çã tØ Hà N¶i vào Çây v§i nh»ng thùng "bàn toán" cûa Tàu (trong lúc tÃt cä ngân hàng và các công ty xí nghiŒp së ÇÜ®c h† ki‹m soát Çã và Çang xº døng máy ÇiŒn toán). Các "ông chuyên viên" nÀy thÜ©ng nh¡c Çi nh¡c låi v§i nh»ng ai muÓn nghe là Üu tiên hàng ÇÀu cûa h† là phäi " ÇÆp tan b¶ máy kinh t‰ bù nhìn". Theo h† thì Ç©i sÓng cûa ngÜ©i dân ª thº Çô Sài Gòn quá dÍ dàng là nh© viŒn tr® cûa Hoa Kÿ . HÀu h‰t dân chúng Sài Gòn chÌ là nh»ng con "kš sinh trùng" sÓng æn bám vào mÜu mô thû Çoån và s¿ ÇÀu cÖ. TÃt cä nh»ng tích tr» trong ngân hàng së bΠ tÎch thu h‰t.

       TiŠn lÜÖng cûa tÃt cä nh»ng công chÙc và chuyên viên ÇÜ®c gi» låi trong nhiŒm vø cûa h† së ÇÜ®c trä phân nºa b¢ng gåo và phân nºa b¢ng tiŠn. LÜÖng thÃp nhÃt ÇÜ®c 10.000 ÇÒng (khoän 120 quan Pháp) và phø cÃp gåo: 10 kí lô cho m‡i ngÜ©i l§n và 5 kí lô cho trÈ con. LÜÖng cao nhÃt không ÇÜ®c quá 25.000 ÇÒng (tÜÖng ÇÜÖng 250 quan Pháp). Các cán b¶ ÇÎa phÜÖng cûa M¥t TrÆn khuyên nh»ng nhà buôn nên mua vàng và hàng väi hÖn là tích tr» tiŠn m¥t. Có nhiŠu cu¶c chuÄn bÎ cho thÃy s¡p sºa có Ç°i tiŠn cÛ lÃy tiŠn m§i. Chánh quyŠn së hành Ƕng bÃt thÀn, không báo trܧc, và th©i gian Ç°i tiŠn chÌ trong vòng 24 ti‰ng ÇÒng hÒ. TiŠn m§i Çã ÇÜ®c in rÒi (1)

     ñ©i sÓng Çã Ç°i thay khác h‰t. Không ai còn tìm Çâu ÇÜ®c m¶t gi†t xæng. TÃt cä ÇŠu phäi Çi xe Çåp ( hãng L'U.C.I.A cûa ngÜ©i Pháp Çã g¥t ÇÜ®c m¶t mÈ to vì Çã bán h‰t sÓ xe Çåp còn tÒn kho). Chánh quyŠn cÛng có cho mª låi vài tråm xæng, nhÜng chÌ dành cho xe bušt và xe vÆn täi công c¶ng. Cho ljn nh»ng ngày ÇÀu tháng 6, các ch® còn ÇÜ®c ti‰p t‰ khá ÇÀy Çû và giá cä còn ÇÜ®c bình thÜ©ng. TrØ ra cá, càng ngày càng ít Çi và càng ngày càng m¡c. CÛng vì không có Çû xæng, 90 % tàu Çánh cá không th‹ ra khÖi ÇÜ®c . Vào tháng 6, gåo Çã b¡t ÇÀu khan hi‰m. Các ch® không nhÆn ÇÜ®c gåo. Có kêu than cÛng vô ích thôi. Mà n‰u nhÜ ch® có ÇÀy Çû nhÜ trܧc kia ... thì chúng tôi cÛng không còn tiŠn.

     Nh»ng bån bè tØ MiŠn Trung vào Çã nói v§i tôi là hÀu h‰t tÃt cä vùng ngoài Çó Çã bÎ c¶ng sän ki‹m soát khá ch¥t chÈ, ljn Ƕ chÌ có lá c© ÇÕ sao vàng cûa Hà N¶i ÇÜ®c treo ª các quÆn lœ cûa tÌnh. Cu¶c thanh trØng thÆt là khûng khi‰p. TÃt cà nh»ng sï quan trình diŒn Çi h†c tÆp Çã ÇÜ®c ÇÜa Çi các tråi lao Ƕng kh° sai ª tÆn trên núi rØng. H† phäi mª nh»ng con ÇÜ©ng xuyên qua rØng rÆm, Ç‹ chª nh»ng mäng g° to và nh»ng täng Çá n¥ng. Vì khí hÆu ª Çó quá kh¡c nghiŒt và không ÇÜ®c trong lành, låi thi‰u thuÓc men, m¥c không Çû Ãm, æn không Çû no.. nên h† ch‰t rÃt nhiŠu .PhÀn l§n các Cänh Sát Çã bÎ hành quy‰t. Con gái hay nh»ng bà v® góa  cûa các quân nhân, cûa nh»ng ngÜ©i tÜ bän và cûa nh»ng công chÙc cao cÃp , bÎ gä ép cho các thÜÖng ph‰ binh B¡c ViŒt Ç‹ vØa làm bån vØa làm y tá cho h†.

Trái låi, ª Vùng ñÒng B¢ng và ª Sài Gòn tình trång mÃt an ninh và vô trÆt t¿ càng ngày càng l§n. Tr¶m, cܧp, và ám sát ngày càng nhiŠu . Báo chí và Çài phát thanh c¶ng sän 

quy trách cho binh sï cûa "ch‰ Ƕ bù nhìn cÛ Çã dùng vÛ khí cûa h† Ç‹ hành Ƕng phá rÓi trÎ an" . ChuyŒn Çó còn phäi ch© xem, vì tØ ngày chÃm dÙt chi‰n trÆn, các c¿u quân nhân cûa quân Ƕi chúng tôi sÓng vÃt vܪng không có m¶t l®i tÙc nào cä. H† Çâu còn lãnh lÜÖng, không có quyŠn lãnh m¶t h¶t gåo và dï nhiên là thÃt nghiŒp. NhÜng không phäi chÌ có nh»ng anh c¿u quân nhân mà thôi. Còn có nh»ng anh "chiêu hÒi", nh»ng anh ViŒt C¶ng Çã trª vŠ v©i quân Ƕi VNCH. Có khoän 200.000 ngÜ©i . C¶ng sän B¡c ViŒt Çã cho lŒnh h† phäi trª vŠ v§i nh»ng ÇÖn vÎ cÛ cûa h† trܧc kia. Khi‰p s® vì phäi rÖi trª låi vào tay cûa nh»ng ngÜ©i mà h† Çã chÓi bÕ và Çã chÓng låi trܧc kia nên h† lÄn trÓn và sÓng gÀn nhÜ ngoài pháp luÆt.

        C¶ng sän cÛng Çã phåm nhiŠu l‡i lÀm không giäi thích ÇÜ®c .Trong tuÀn lÍ ÇÀu cûa tháng 5, h† Çã mª cºa các khám và Çã thä ra tÃt cä t¶i phåm, k‹ cä nh»ng ngÜ©i m¡c bŒnh tâm thÀn ª bŒnh viŒn Ch® Quán.TÃt cä nh»ng t¶i phåm ÇŠu không phäi  là tù nhân chánh trÎ , mà có cä ngàn ngÜ©i trong sÓ ÇÜ®c thä ra là nh»ng t¶i phåm hình s¿, phåm t¶i gi‰t ngÜ©i và tr¶m cܧp chuyên nghiŒp. Nh»ng bŒnh nhân tâm thÀn ª Ch® Quán phÀn Çông là nh»ng ngÜ©i Çiên rÃt d» d¢n, rÃt nguy hi‹m  cho xã h¶i . ChuyŒn thä h‰t nh»ng tôi phåm bÃt lÜÖng và nh»ng ngÜ©i Çiên chÌ làm cho tình hình trª nên trÀm tr†ng thêm mà thôi.

       Ÿ trung tâm Sài Gòn thì s¿ ki‹m soát có phÀn khá hÖn, nhÜng trong tÃt cä nh»ng khu v¿c Çông dân và ª ngoåi ô, thì ban Çêm thÜ©ng có nh»ng s¿ Çøng chåm. ngÜ©i ta thÜ©ng nghe ti‰ng súng n°. Trong nh»ng khu v¡ng vÈ ª Phú NhuÆn và Tân sÖn Hòa, có nh»ng vø tr¶m, nh»ng vø ném l¿u Çån, và ám sát có khi xäy ra cä ban ngày.

       Chúng tôi ÇÜ®c bi‰t là hiŒn nay có nh»ng chi‰n khu ª nhiŠu nÖi trong vùng ñÒng B¢ng, cÛng nhÜ trong rØng và vùng ÇÀm lÀy ª MiŠn ñông cûa Sài Gòn . Có m¶t sÓ binh sï Thûy Quân Løc Chi‰n , biŒt Ƕng quân và lính Dù còn ÇÀy dû trang bÎ, di chuyÍn gÀn nhÜ kh¡p nÖi và phøc kích. Ÿ MiŠn Tây thì Hòa Häo n°i dÆy chÓng ÇÓi công khai. H† tÃn công các Çoàn xe c¶ng sän , b¡n phá các trung tâm Çô thÎ, và phá hoåi các ÇÜ©ng dây liên låc . Ÿ Cao nguyên, có hàng chøc ngàn ÇÒng bào ThÜ®ng ÇÓt bÕ làng rút vào rØng sâu. VŠ nh»ng chuyŒn nhÜ th‰ chúng tôi bi‰t nhiŠu chi ti‰t chính xác, nhÜng n‰u vi‰t ra Çây thì quá dài. Bån cûa anh là Paul Ph. bi‰t rành các chuyŒn nÀy. Ch¡c không bao lâu n»a anh ta së vŠ Ba Lê, vì anh là công dân Pháp. Anh ta có liên låc ÇÜ®c nhiŠu nÖi, và Çã Çi låi khá t¿ do.

       Tôi thích nói cho anh vài chi ti‰t vŠ nh»ng ngÜ©i công giáo. Nh»ng trÆn Çánh cuÓi cùng, ÇÅm máu nhÙt và khÓc liŒt nhÙt không phäi do các ÇÖn vÎ chánh quy cûa MiŠn Nam ViŒt Nam  mà là do nh»ng anh dân vŒ công giáo ª HÓ Nai. Có nhiŠu em chÌ m§i vØa 15 tu°i ÇÀu, do các linh møc chÌ huy, cÀm thánh giá và lá c© vàng tr¡ng cûa ñÙc Thánh Cha, Çã chi‰n ÇÃu d» nhÜ c†p . H† Çã phá hûy ÇÜ®c  8 chi‰n xa T. 54 chÌ b¢ng l¿u Çån và các chai xæng "mô lô tÓp (molotov) và ÇÓt cháy nhiŠu xe vÆn täi chª ÇÀy lính B¡c ViŒt . TrÆn chi‰n Çã kéo dài trong 2 ngày và hai Çêm.. Lúc trܧc, khi quân Ƕi chánh quy MiŠn Nam Çóng ª HÓ Nai rút Çi, l¿c lÜ®ng dân vŒ ª Çây Çã gi» låi ÇÜ®c mÃy khÄu pháo binh và Çã xº døng. Linh hÒn cûa trÆn chi‰n là cha S»u ngÜ©i mà anh Çã tØng bi‰t rõ. Ông Çã bÎ tº thÜÖng. Các em dân vŒ Çã Çem ÇÜ®c ông vào nhà và ª Çó chi‰n ÇÃu luôn mÃy gi©. Nh»ng ngÜ©i sÓng sót, hÀu h‰t ÇŠu bÎ thÜÖng, Çã bÎ c¶ng sän Çem ra xº b¡n h‰t...

       Ÿ Sài Gòn , ngÜ©i  công giáo trên nguyên t¡c không có gì lo l¡ng h‰t. Các nhà th© ÇŠu mª cºa và các linh møc ÇÜ®c phép làm lÍ. Các nhà th© ÇŠu ÇÀy nghËt tín ÇÒ. NhÜng cÛng vÅn có nhiŠu chuyŒn r¡c rÓi Çã xäy ra :        

- Chuyên thÙ nhÃt nh¢m vào ñÙc Ông Le Maitre Çåi diŒn cûa Tòa Thánh Vatican. Các tín ÇÒ ti‰n b¶ (cánh tä) Çã tràn ngÆp vào Tòa ñåi diŒn  cûa Tòa Thánh. H† lôi ñÙc Ông và thÖ kš cûa ông ra ngoài ÇÜ©ng, ª Çó h† Çang h†p m‰t tinh Ç‹ tÓ kh°. ñÙc Ông bÎ h† lên án là Çã h‡ tr® cho hành Ƕng cûa Chánh Phû bù nhìn cûa ông ThiŒu. H† xô ÇÄy và la ó l§n ti‰ng v§i Ông. Nh»ng ngÜ©i trong m‰t tình Çã hå lá c© cûa Tòa Thánh Vatican xuÓng và thay vào Çó lá c© cûa CPLTCHMN. Cänh Sát Çã ljn can thiŒp b¢ng cách b¡n chÌ thiên vài phát súng. ñÙc Ông ÇÜ®c giäi tÕa và ÇÜ®c dÅn lên phòng cûa ông . NhÜng sau Çó Ban Quân Quän Çã trao cho ông m¶t quy‰t ÇÎnh trøc xuÃt, v§i lš do :" s¿ hiŒn diŒn cûa Ông së làm xáo tr¶n trÆt t¿ công c¶ng"  Và ñÙc Ông Çã r©i khÕi nܧc ViŒt Nam

-  M¶t chuyŒn r¡c rÓi khác, quan tr†ng hÖn nhiŠu, ÇÜ®c xäy ra vào Çêm mÒng 4 tháng 6, ª khu TrÜÖng minh Giäng mà nhÜ anh Çã bi‰t Çó là m¶t ÇÎa bàn cûa nh»ng ngÜ©i công giáo cÙng ÇÀu, khó chÎu nhÃt. Ngày 3 tháng 6, có vài træm tín ÇÒ cánh tä Çã  bi‹u tình Çòi ñÙc Cha ThuÆn phäi tØ chÙc. ñÙc Giám Møc NgyÍn væn ThuÆn vÓn là cháu cûa T°ng ThÓng DiŒm và là Giám møc cûa ÇÎa phÆn Nha Trang, mà Vatican vØa m§i b° nhiŒm ông vào nhiŒm vø Phø Tá ñÙc T°ng Giám Møc ñÎa phÆn Sài Gòn .ñÙc Cha ThuÆn là ngÜ©i ÇÜ®c m†i ngÜ©i  giáo dân thÜÖng m‰n và kính tr†ng, k‹ cä nh»ng ngÜ©i không phäi là tín ÇÒ cÛng vÆy. Hàng ngàn tín ÇÒ công giáo thu¶c giáo khu Fatimah Çã t° chÙc m¶t cu¶c xuÓng ÇÜ©ng  chÓng-bi‹u tình và hô to nh»ng khÄu hiŒu chÓng c¶ng sän . Vì Çã quá gi© thi‰t quân luÆt, nên m¶t Ƕi tuÀn tiÍu cûa "b¶ Ƕi" Çã ljn cánh cáo h† phäi giäi tán. Các giáo dân Çã gi¿t chuông inh Õi ª các nhà th©. ñám bi‹u tình Çã giäi gi§i mÃy anh "b¶ Ƕi" và Çã Çánh ÇÆp h†. Quân Ƕi Çã ljn can thiŒp và có b¡n vào Çám Çông. Có 2 ngÜ©i ch‰t và 6 ngÜ©i bÎ thÜÖng. Ngày hôm sau ngÜ©i ta tìm thÃy xác cûa 3 chú "b¶ Ƕi" bÎ c¡t c° và ÇÜ®c treo ª thành cÀu. Còn ÇÙc cha ThuÆn thì bÎ b¡t bu¶c phäi r©i khÕi Tòa Giám Møc và vŠ sÓng Än cÜ ª Nhà Dòng l§n. Ÿ MiŠn Trung và các tÌnh ª MiŠn Nam, tÃt cä cÖ sª tôn giáo (trÜ©ng h†c, n» tu viŒn, cÖ sª y t‰ l§n nhÕ...) ÇŠu bÎ sung công và xº døng làm tråi lính.

       Trong khu v¿c cûa tôi, tØ 5 ngày nay nh»ng s¿ khám xét càng ngày càng tæng và lÜÖng th¿c càng ngày càng khan hi‰m.. Là m¶t giáo sÜ vŠ LuÆt, tôi không còn có viŒc làm n»a. NhÜ th‰ là không có l®i tÙc. Tuy vÆy mà tôi cÛng phäi tham gia vào các"bu°i h†p tÆp cûa các luÆt gia" Ç‹ t¿ "cäi tåo" mình  NgÜ©i ta chÌ bàn cãi vŠ chánh trÎ . M†i ngÜ©i ÇŠu tranh Çua nhau tܪng tÜ®ng Ç‹ sáng ch‰ ra nh»ng khÄu hiŒu m§i mÈ theo chìu hܧng " Pháp luÆt dính liŠn v§i chánh trÎ , Çó là m¶t công cø ÇÃu tranh, m¶t phÜÖng tiŒn Ç‹ Çåt t§i møc tiêu cách mång " . ñó là m¶t khÄu hiŒu quá ngu xuÄn, nhÜng khi ngÜ©i ta lÆp Çi lÆp låi nhiŠu lÀn và vi‰t Çi chép låi chØng ngàn lÀn, ngÜ©i ta không còn nh§ rõ tåi sao ngÜ©i ta Çã b¡t ÇÀu phäi h†c LuÆt . Thà là tôi chÎu khó Çi cuÓc ÇÃt, xuÓng hàng cho các xe vÆn täi hay cÜa cûi. Có th‹ ngÜ©i ta së ÇÜa tôi Çi m¶t tråi lao Ƕng.

Tôi là m¶t tín ÇÒ Thiên Chúa giáo nhÜ anh Pierre Çã bi‰t Çó. NhÜng có Çôi lúc tôi thÃy ñÙc Chúa Tr©i ª xa ViŒt Nam quá ! Và tôi có cäm tܪng r¢ng chúng tôi còn phäi ª lâu l¡m trong th‰ gii§i c¶ng sän ." 

                                                                    *

                                                                *        *

ñÀu tháng 8. sau 3 tháng thÜÖng lÜ®ng ÇÀy gay go và thÃt v†ng, cuÓi cùng nܧc Pháp cÛng mª ÇÜ®c m¶t cÀu không vÆn v§i Sài Gòn, Ç‹ di tän trong th©i gian hÖn m¶t tháng, 1600 công dân Pháp.

Còn nh»ng ngÜ©i khác thì sao ?

                                          *********************************

Chú thích :

(1).- TiŠn m§i Çã ÇÜ®c th¿c s¿ lÜu hành trong tuÀn lÍ thÙ hai cûa tháng : TiŠn ÇÒng (n¥ng) trÎ giá 500 ÇÒng tiŠn cÛ cûa MiŠn Nam hay là 3 quan Pháp. NhÜng m‡i ngÜ©i chÌ Ç°i ÇÜ®c có 200 ÇÒng (tiŠn m§i), tÃt cä ngÜ©i ViŒt Nam và ngÜ©i ngoåi quÓc ÇŠu ÇÜ®c lŒnh phäi Çem n¶p cho Ngân Hàng  QuÓc Gia sÓ tiŠn còn låi mà h† Çang có..

                                        *************************************

 (xin xem ti‰p chÜÖng 26 :" Nh»ng ngày mai chua chát cûa m¶t cu¶c "giäi phóng"

---