chÜÖng IV

ng†n lºa ÇÃu tranh cûa Hà N¶i

     Khi bà kš giä MÏ Frances FitzGerald vi‰ng thæm Hà N¶i thì bà x‰p ông ThiŒu thu¶c cánh "c¿c h»u" cûa cÀu vòng chánh trÎ ViŒt Nam. Là m¶t giáo sÜ Çåi h†c và nhà báo, bà Çã phát hành 3 næm trܧc quy‹n " Ng†n Lºa Trên HÒ Nܧc" , m¶t quy‹n sách rÃt thú vÎ vŠ ngÜ©i ViŒt Nam và ngÜ©i Hoa Kÿ ª ViŒt Nam. Quy‹n sách Çã thành công và ÇÜ®c x‰p vào danh sách  các tài liŒu b¡t bu¶c tÃt cä các nhà ngoåi giao và gi§i quân nhân Hoa Kÿ phäi džc qua . HiŒn vÅn còn m¶t vài quy‹n ª Tòa ñåi sÙ MÏ tåi SàiGòn , trrong thÜ viŒn cûa Phòng Thông Tin, và trong phòng Tùy Viên Quân L¿c Hoa Kÿ v§i m¶t vài tác phÄm cûa Bernard Fall, cûa Sir Robert Thompson, cûa Mao, cûa Giáp v.v... Bà không cho c¶ng sän ViŒt Nam là thiên thÀn ti‰n b¶, nhÜng chÌ trích thái Ƕ, phÜÖng tiŒn và møc Çích cûa ngÜ©i MÏ ª ViŒt Nam và phân tách các xung Ƕt mâu thuÅn cao Ƕ cûa các nŠn væn hóa ñông Tây. ñÓi v§i bà, c¶ng sän ViŒt Nam cÙng r¡n thÆt nhÜng mà chính thÓng, m¥c h† ! H† ít tham nhÛng hÖn ngÜ©i MiŠn Nam, bà có š nghï cûa m¶t ngÜ©i t¿ do và cÃp ti‰n. Bà bi‰t rõ s¿ liên hŒ gi»a Hà N¶i và CPLTCHMN nhÜng bà cho là cái CPLTCHMN nÀy cÛng có phÀn nào Ƕc lÆp t¿ chû.. RÃt t¿ nhiên, bà vi‰t lên m¶t cách vô š thÙc ljn Ƕc ác: " Ng†n lºa cách mång dù mÕng mành nhÜng Çû sÙc thanh l†c xã h¶i tham nhÛng ª MiŠn Nam ViŒt Nam cÛng nhÜ s¿ vô trÆt t¿ cûa chi‰n tranh cûa ngÜ©i MÏ."

       Ông Mai væn B¶, m¶t công chÙc cao cÃp ª B¶ ngoåi giao Hà N¶i  , c¿u ñåi sÙ B¡c ViŒt ª Paris, Çã ca tøng quy‹n "Ng†n Lºa Trên HÒ Nܧc " khi duyŒt qua các phong trào và dÜ luÆn ª Hoa Kÿ. Bà trí thÙc trܪng giä tÓt bøng Hoa Kÿ nÀy k‰t luÆn r¢ng: " N‰u ViŒt Nam phäi ÇÜ®c Ƕc lÆp, thì nܧc ViŒt Nam phäi có m¶t Chánh Phû thÓng nhÃt . Bây gi© muÓn có hòa bình phäi cÀn làm cách mång." Bà FitzGerald chúc phúc cho s¿ thÓng nhÃt b¢ng cách mång." !

       Ông Mai væn B¶ nghï r¢ng quan Çi‹m cûa bà FitzGerald Çúng Ç¡n, cÀn thi‰t và trong sáng. RÃt xÙng Çáng ÇÜ®c cÃp chi‰u khán. Sau m¶t th©i gian dài ch© Ç®i, bà nhÆn ÇÜ®c chi‰u khán. Bà vi‰ng Hà N¶i vào ÇÀu tháng giêng v§i m¶t phái Çoàn trong Çó có Fred Bransman, ÇÒng chû s¿ cûa t° chÙc "Tài nguyên ª ñông DÜÖng", m¶t t° chÙc "vì hòa bình" mà  ông Çåi sÙ Graham Martin rÃt ghét.

       Ÿ Hà N¶i, ngÜ©i ta cho khách ngoåi quÓc ª khách sån ThÓng NhÃt. Khách sån nÀy giÓng nhÜ khách sån Continental ª SàiGòn, hai khách sån nÀy trܧc kia cùng m¶t chû. CÛng nh»ng phòng r¶ng rãi, ÇËp nhÜng cÛ kÏ, cÛng nh»ng chi‰c quåt máy chåy chÀm chÆm. NhÜng ª Çây không có sân thÜ®ng nhÜ ª Continental, ÇiŒn nܧc hÖi trøc tr¥c, väi träi giÜ©ng thì vá víu, và nhân viên cûa sª an ninh ª cä tÀng trŒt. H† giám sát các s¿ di chuy‹n và thÜ tØ cûa khách . Khách ÇÜ®c cho æn ÇÀy Çû l¡m nhÜng thÃy ngay là thi‰u  cà phê, bÖ và thÎt. Khách ngoåi quÓc luôn luôn ÇÜ®c chú tr†ng, coi nhÜ có Ç¥c ân, không bao gi© thi‰u thuÓc hút. M¶t hŒ thÓng tuyŒt häo, nhÜng khách coi nhÜ bÎ giam lÕng: m‡i phái Çoàn luôn luôn lúc nào cÛng có ngÜ©i bên cånh, m¶t tài x‰, m¶t nhân viên t° chÙc, thÜ©ng là công an, và m¶t thông dÎch viên, trong trÜ©ng h®p cho phái Çoàn MÏ lÀn nÀy là ông Long.   

      Bà FriztGerald thÃy Hà N¶i "không hÃp dÅn l¡m" nóng bÙc và không sáng sûa n»a.

M¥t tiŠn phÓ xá ª thû Çô B¡c ViŒt thì nÙt nÈ, hÒ v»a rÖi v« tØng mänh vøn, nh»ng ngÜ©i c«i xe Çåp không tin tܪng vào luÆt giao thông. H† chÌ t¿  tin vào tài nghŒ cûa mình nhÜ nh»ng ngÜ©i c«i xe Çåp ª MiŠn Nam. Trung tâm thành phÓ già nua cûa ngÜ©i Pháp thuª nào gi© Çây nom cÛng còn có vÈ såch .

    Dân chúng ª thû Çô B¡c ViŒt không lúc nhúc nhÜ ª SàiGòn. H† chen chúc nhau Çi m¶t cách vô trÆt t¿. Có ít xe c¶ và lính tráng trên các con ÇÜ©ng chính, Xe Çåp thì vô sÓ k‹, ngÜ©i thì Çi xe Phénix cûa Liên Xô, ngÜ©i thì xe MIR cûa Trung C¶ng, nhÜng ngÜ©i ta thích xe Peugeot hÖn. Vào sáng s§m hay bu°i chiŠu thì có nhiŠu quân xa hÖn. ñây là gi©  Çoàn k‰t cûa tÃt  cä các nܧc dân chû nhân dân: xe cam nhông, xe nܧc, xe cÀn trøc, xe jeep và xe chÌ huy Liên xô, xe Molotova, Zis, Zil, Aurochs vï Çåi... NhÜng ngÜ©i ta cÛng thÃy ÇÜ®c xe Gia Phong cûa Trung QuÓc, v§i ca pô dài và tròn, các xe Star 20, 25, 27 cûa Ba Lan và nh»ng xe Praga và Tatra cûa TiŒp Kh¡c, xe Ipha cûa ñông ñÙc, hay Hirondelle cûa B¡c Hàn. RÒi ngÜ©i ta cÛng thÃy  nh»ng chuy‰n xe ÇiŒn cÛ kÏ màu džt chuÓi hay màu xanh ÇÕ gì Çó chª ÇÀy ngÜ©i chåy ngÜ®c chiŠu v§i các xe trâu.          

     Trong nh»ng khu công th¿ cûa thû Çô cÛ, và cä khu gia cÜ bình dân ÇŠu có nh»ng hÀm  núp cá nhân, nh»ng hÓ tròn  b¢ng xi mæng, sâu chØng 2 thܧc tÃt cä ÇŠu ngÆp nܧc bùn. Ý chØng ngÜ©i ta không còn s® các oanh tåc cÖ Hoa Kÿ  trª låi n»a hay sao ? Ÿ nÖi khác thì ngÜ©i ta Çã làm såch các hÓ núp bom nÀy rÒi .Có lë ngÜ©i ta s® Hoa Kÿ låi tái leo thang oanh tåc.

N‰u không có ch‰ Ƕ phân phÓi lÜÖng th¿c th¿c phÄm, không thÃy nh»ng b¶ Ƕi có võ trang, nh»ng khÄu pháo phòng không , nh»ng hÕa tiÍn SAM l¶ thiên,, nh»ng mÄu chuyŒn vŠ chi‰n s¿... thì ª Çây ngÜ©i ta Çã quên mÃt chi‰n tranh rÒi. NgÜ©i MÏ không bao gi© oanh tåc trung tâm thû Çô Hà N¶i, m¶t vài quä bom rÖi låc vào thôi, gây tº thÜÖng m¶t nhà ngoåi giao Pháp hay m¶t trung sï cûa Ñy Ban QuÓc T‰ (CIC). Trung tâm Hà N¶i vÅn ÇÜ®c bäo vŒ. Chi‰n tranh chÌ b¡t ÇÀu ª ngoåi ô giÓng nhÜ ª SàiGòn .

       Bên b© hÒ, m¶t sÓ bån trÈ Çang uÓng bia ngoài sân cûa các quán cà phê. Trong khu thû công ª phÓ tàu cÛ không náo nhiŒt nhÜ Ch® L§n, gÀn cÀu Long Biên - tÙc cÀu Paul Doumer cÛ- , bÎ phá ,sºa Çi làm låi cä hai chøc lÀn, trên con ÇÜ©ng dÅn t§i bŒnh viŒn Båch Mai, Çâu Çâu cÛng có hŒ thÓng phóng thanh oang oang các khÄu hiŒu và tØ 6 gi© sáng là gi© tr¿c ti‰p truyŠn Çi các bu°i phát thanh cûa Çài Hà N¶i 

   Bà FitzGerald hÖi khó chÎu vŠ s¿ "úp mª". Phái Çoàn cûa bà ÇÜ®c "Ñy Ban ñoàn K‰t V§i Nhân Dân Hoa Kÿ " m©i, mà qua Çây bà chÌ gÆp toàn là viên chÙc cûa chánh quyŠn. Toàn là nghi thÙc giÓng nhau trong m¶t không khí tÓi Ü lÎch s¿ và các phái Çoàn phäi kiên nhÅn, ngÒi nghe hàng loåt thuy‰t trình không bi‰t bao gi© chÃm dÙt, nh»ng "báo cáo" loåi trä bài Mác xít. ("bao cao" nguyên væn ch» viŒt không có dÃu cûa tác giä)

     Trên m¶t cái bàn ki‹u c° cûa Pháp th©i thÆp niên 30 hay 40 gì Çó, chû nhà bày ra nào là trà, chuÓi, bánh tây, kËo và thuÓc lá Ç‹ Çãi khách. V§i nh»ng cº chÌ h‰t sÙc vÒn vä và rÃt trân tr†ng h† m©i khách, làm nhÜ kËo trà Çó là nh»ng món tÓi cÀn thi‰t, không dùng không ÇÜ®c vÆy. H† vÒn vã hÕi thæm vŠ sÙc khÕe cûa khách, cûa gia Çình và bån bè cûa khách, cÓ tåo ra m¶t bÀu không khí thân mÆt tØ ông khách ª New York ljn ông bån ª Paris hay ª Stockholm .... H† nh¡c Çi nh¡c låi ljn cä chøc lÀn r¢ng ª Hà N¶i lånh hÖn ª SàiGòn nhiŠu... rÒi tØ tØ h† cÛng lái ÇÜ®c ngÜ©i ta vào ÇŠ tài chánh trÎ, không ljn LJi chÆm chåp l¡m nhÜ con mèo thò chân vào nܧc Çá Çâu.

     CÛng có lúc toán h¶ tÓng thay Ç°i ngÜ©i. Nh© vÆy mà phái Çoàn Hoa Kÿ m§i khám phá ra ngÜ©i thông dÎch viên ª ViŒn ñông Nam Á là v® cûa tܧng Võ nguyên Giáp, t°ng trܪng QuÓc Phòng. Có ÇiŠu không may m¡n là phái Çoàn không g¥p ÇÜ®c ông tܧng nÀy.

    Theo bà FitzGerald, nhân vÆt chánh thÙc và quy‰n rÛ nhÃt có lë là ông Hoàng Tùng. Vóc ngÜ©i nhÕ thó và hoåt bát, tóc båc tr¡ng và húi cua, lúc nào cÛng có khæn quÃn trên c° và luôn luôn m¥c áo choàng, ông Tùng là chû nhiŒm t© Nhân Dân, nhÆt báo cûa Çäng. Ông là ûy viên d¿ khuy‰t Trung ÜÖng Çäng, là ÇÀu cÀu mà các nhà trí thÙc có ti‰ng tæm khi ljn Hà N¶i b¡t bu¶c phäi Çi qua. Vì ông là gåch nÓi liŠn tr¿c ti‰p v§i hŒ thÓng Çäng cÛng nhÜ chánh quyŠn, m¶t hŒ thÓng chÎu trách nhiŒm phân phÓi khách thæm vi‰ng và các nhân viên trong công tác phøc dÎch và tuyên truyŠn.

   Ông T°ng bí thÜ Lê DuÄn ti‰p các thành viên quan tr†ng cûa các Çäng c¶ng sän anh em, Thû Tܧng Phåm væn ñÒng thì ti‰p các nhà ngoåi giao, các giáo sÜ, các ông Cha, các Møc sÜ và báo chí ngoåi quÓc. Ông Hoàng Tùng thì chuyên ti‰p gi§i trí thÙc có chút ít ti‰ng tæm.

    VÈ chân thÆt, hay nói th£ng và giän dÎ cûa ông, Çôi lúc hÖi t‰u, dù gì cÛng không che dÃu ÇÜ®c s¿ trung thành tuyŒt ÇÓi cûa ông ÇÓi v§i š thÙc hŒ c¶ng sän . NgÜ©i ta có th‹ liên tܪng ông ta là m¶t khúc g‡ lim, m¶t loåi g‡ cÙng r¡n nhÃt ª rØng ViŒt Nam. Khác h£n v§i các nhân vÆt chánh thÙc ª Çây, ông Hoàng Tùng không s® nh»ng câu nói bóng gió. MuÓn nói t§i " kháng chi‰n quân" ª chi‰n khu thu¶c CPLTCHMN hay các anh b¶ Ƕi chánh quy cûa MiŠn B¡c Çang ª trong Nam, ông không tránh né, dùng ngay danh tØ "l¿c lÜ®ng giäi phóng quân" Ç‹ nói v§i quan khách Hoa Kÿ:

" Có ngÜ©i g†i h† là "quân Ƕi B¡c ViŒt", có ngÜ©i g†i h† là "viŒt c¶ng", có ngÜ©i g†i h† là "c¶ng quân"... các ông muÓn g†i h† là gì cÛng ÇÜ®c. "

   Ông không dÃu di‰m gì cä, nói th£ng r¢ng "các sÜ Çoàn B¡c ViŒt Çã cung cÃp phÀn l§n binh sï cho MiŠn Nam.

   Ông s¤n sàng k‹ låi m¶t cách thích thú vài mÄu chuyŒn vŠ ông Kissinger :

- " Ông ti‰n sï tri‰t h†c nÀy gÀn Çây låi thích chuyŒn gián ÇiŒp. Quš vÎ có bi‰t là trong th©i gian thÜÖng thuy‰t ª Paris, ông Lê ÇÙc Th† - cÓ vÃn Ç¥c biŒt cûa Phái ñoàn B¡c ViŒt-  có hÕi ngay ông Kissinger là : "ông có g¥p khó khæn nào trong viŒc xin QuÓc H¶i thông qua Çåo luÆt viŒn tr® cho ViŒt Nam Dân Chû C¶ng Hòa cûa chúng tôi hay không ?"

     Thì ông Kissinger trä l©i ngay:

-" Các ông không bi‰t Çâu,  Chánh Phû Hoa Kÿ thÜ©ng gÆp khó khæn khi xin ngân khoän nho nhÕ cho m¶t vài d¿ án cø th‹ nào Çó thí dø nhÜ vŠ an sinh xã h¶i ch£ng hån, Tuy nhiên m‡i næm QuÓc H¶i chÃp thuÆn m¶t ngân khoän l§n cho NgÛ Giác ñài. Chánh Phû có th‹ trích ra tØ ngân khoän nÀy m¶t sÓ nào Çó Ç‹ viŒn tr® cho B¡c ViŒt ÇÜ®c."

     S¿ thÆt không phäi vÆy và không Çúng nhÜ vÆy Çâu. Câu chuyŒn nÀy thÆt quá sáng tÕ: š nghï vŠ m¶t ngân khoän hàng t› mÏ kim Ç‹ tái thiét MiŠn B¡c g†i là "hàn g¡n v‰t thÜÖng chi‰n tranh" Çã ám änh nh»ng ngÜ©i có trách nhiŒm ª MiŠn B¡c. NgÜ©i cán b¶ c¶ng sän nhÜ ông Tùng hay ngÜ©i quÓc gia chÓng c¶ng nhÜ ông ThiŒu ÇŠu tܪng là T°ng TÓng Hoa Kÿ nào cÛng có th‹ "qua m¥t" ÇÜ®c QuÓc H¶i vŠ vÃn ÇŠ tiŠn båc.

    ñ‹ trä l©i cho bà FitzGerald vŠ câu hÕi : " Chi‰n tranh ViŒt Nam có vai trò gì trong "LÎch Sº" ? , ông Hoàng Tùng dã say sÜa thích thú Çi vào giäi Çáp lš thuy‰t loåi ngay :

" Cu¶c chi‰n Çã góp phÀn làm thay Ç°i cán cân l¿c lÜ®ng trên th‰ gi§i".

      NgÜ©i ta thÃy là ông Çã trä l©i nhÜ m¶t nhà thông thái, nhanh g†n và rÃt khiêm nhÜ©ng.

    Nh»ng lš thuy‰t gia c¶ng sän cûa Hà N¶i ÇŠu bi‰t và tin r¢ng cu¶c cách mång th‰ gi§i Çang ÇÜ®c ti‰n hành, mà c¶ng sän ViŒt Nam là m¶t trong nh»ng Ƕng cÖ chính y‰u, cÛng nhÜ Cuba vÆy. Nܧc VNDCCH là "Ƕi quân tiŠn phong"  cûa giai cÃp vô sän. NhÜng theo Måc tÜ Khoa thì Çåo quân tiŠn phong là Liên Xô. NgÜòi ViŒt Nam Çã nh§ rÃt rõ là khi m§i ÇÜ®c khai sanh, nܧc VIT NAM DCCH không ÇÜ®c Liên Xô nhìn nhÆn ngay Çâu.. NgÜ©i c¶ng sän VIŒT NAM cÛng không bao gi© tha thÙ cho Trung QuÓc khi nܧc nÀy giao häo v§i Hoa Kÿ nh© Nixon và Kissinger. Hà N¶i cÛng không khi nào quên Ç܆c lúc kš HiŒp Чc Geneve 1954, Liên Xô và Trung QuÓc Çã ép ngÜ©i ÇÒng chí VIT NAM nhÕ bé cûa mình phäi chÃp nhÆn vï tuy‰n 17 là biên gi§i quÓc c¶ng : C¶ng sän ª phía B¡c và QuÓc gia ª phía Nam. Lãnh Çåo B¡c ViŒt cÛng không khi nào tha thÙ cho Liên Xô khi h† chÌ phän ÇÓi lÃy lŒ lúc Hoa Kÿ phong tÕa Häi Phòng vào tháng 4/1972 hay d¶i bom B¡c ViŒt tháng 12/ 1972. Trong th©i gian khó khæn nÀy cûa cu¶c chi‰n, trong giai Çoån Çang có s¿ cæng th£ng gi»a Hà N¶i và Hoa thånh ñÓn, Liên Xô Çã có thái Ƕ quá dè d¥t .

     Báo chí B¡c ViŒt nhÆn ÇÎnh r¢ng cu¶c h†p thÜ®ng ÇÌnh gi»a hai ông Nixon và Breijev vào tháng 5/1972 là "Çi ngÜ®c v§i nguyên t¡c". Lãnh Çåo Çäng c¶ng sän VIT NAM bi‰t là Måc tÜ Khoa và B¡c Kinh Çang chÖi trò "thÜ giän" v§i Hoa Kÿ, nhÜ vÆy là coi nhÜ h† muÓn d©i cu¶c cách mång th‰ gi§i låi m¶t ngày khác rÒi "

     TÃt cä nh»ng nhÆn xét cûa ông Hoàng Tùng trên Çây tuy có vÈ nhË nhàng nhÜng nhân vÆt Hoàng Tùng muÓn cho khách ngÜ©i ngoåi quÓc thÃy: có m¶t khoäng cách gi»a Hà N¶i, B¡c Kinh và Måc tÜ Khoa, và cu¶c tranh chÃp nÀy có vÈ khá n¥ng nŠ..

     ñôi khi Hoàng Tùng l®i døng nh»ng cu¶c thäo luÆn t°ng quát nÀy Ç‹ g®i lên cho khách thÃy s¿ dÎ ÇÒng. NhÜ vÆy vŠ m¥t lš thuy‰t trong cái th‰ gi§i c¶ng sän ngÜ©i ta Ç¥t m¶t câu hÕi xét ra thÆt là cæn bän: " trên con ÇÜ©ng dÅn t§i thiên ÇÜ©ng xã h¶i chû nghïa có th‰ nào "giáo ÇiŠu, š thÙc hŒ vÜ®t lên khÕi nhu cÀu phát tri‹n kinh t‰ hay không ? "

     Nܧc ViŒt Nam chÜa phäi là m¶t nܧc kÏ nghŒ. C¶ng sän ViŒt Nam b¡t bu¶c phäi Çi theo con ÇÜ©ng cûa Trung QuÓc, có nghïa là š thÙc hŒ phäi ÇÜ®c coi nhÜ Üu tiên hÖn là phát tri‹n kÏ nghŒ. Ông Hoàng Tùng nhÃn månh : " Nh»ng ngÜ©i k‰ thØa HÒ chí Minh Çã ch†n m¶t ÇÜ©ng lÓi sát v§i c¶ng sän chính thÓng Liên Xô. ñÃt nܧc chÌ ti‰n ÇÜ®c lên xã h¶i chû nghïa khi nào nŠn kinh t‰ cûa quÓc gia Çã ª trong tình trång phát tri‹n."

     Trong væn bän cûa ông, Lê DuÅn Çã nhÃn månh vÎ trí quan tr†ng cûa s¿ phát tri‹n kÏ thuÆt (ông Tùng nhÆn xét). Tåi Hà N¶i, chû thuy‰t Mao tråch ñông ch£ng nh»ng không ÇÜ®c coi tr†ng n‰u không muÓn nói là quá lånh nhåt, xa cách, mà låi còn kèm theo các nø cÜ©i khó chÎu n»a. Tòa ñåi sÙ Trung QuÓc ª Hà N¶i có ÇÀy nh»ng quy‹n ti‹u luÆn màu ÇÕ b¢ng ti‰ng ViŒt nhÜng vì m¶t s¿ tình c© nào Çó mà không thÃy m¶t quy‹n nào ÇÜ®c thÃy xuÃt hiŒn ra ngoài.

    ñi lÀn xuÓng tØ ÇÌnh cao cûa š thÙc hŒ Çó, bà FitzGerald nêu lên câu hÕi vŠ bài toán t‰ nhÎ cûa nh»ng s¿ thay Ç°i trong n¶i b¶ Çäng c¶ng sän.

ñÓi v§i ngÜ©i c¶ng sän ViŒt Nam, cái gì m§i là quan tr†ng : HÒng hay Chuyên ?

ông Tùng trä l©i:

" ñÜ©ng lÓi cûa chúng tôi khác h£n cûa ngÜ©i Trung QuÓc, chúng tôi tin tܪng r¢ng "Phäi bi‰t làm và Làm có kÏ thuÆt" Çó m§i là Üu tiên, là quan tr†ng. Có š chí là m¶t ÇiŠu cÀn thi‰t ÇÃy, nhÜng cÛng chÜa Çû. ". Tùng låi nói ti‰p :

- " Trong n¶i b¶ Çäng CS VIT NAM cÛng Çã có nh»ng s¿ tranh luÆn, nhÜng không có s¿ dÎ biŒt vŠ š thÙc hŒ, tØ th‰ hŒ nÀy ljn th‰ hŒ khác, tØ cÃp trên xuÓng t§i cÃp dܧi. ñäng và Chánh QuyŠn gÒm có nh»ng ngÜ©i l§n tu°i tØ cu¶c chi‰n ñông DÜÖng lÀn thÙ nhÃt. H† không có Çû phÄm chÃt cÀn thi‰t Ç‹ canh tân nܧc ViŒt Nam . " Và ông låi giäi thích:

-" Chúng tôi vÃp phäi m¶t xu hܧng nào Çó, có chû trÜÖng cÙ Ç‹ cho lÎch sº cûa quá khÙ d¡t mình Çi, cÙ coi nhÜ s¿ thi‰u khä næng trong hiŒn tåi là cÀn thi‰t. Tôi Çã nói Çùa v§i ông Lê DuÅn là "n‰u chúng ta sÓng trong ch‰ Ƕ hÒi xÜa thì tôi së chÃp thuÆn ban cho rÃt nhiŠu ngÜ©i m¶t quy ch‰ quš t¶c rÒi, quš vÎ thÃy tôi muÓn nói gì ch§ ? m¶t quy ch‰ danh d¿ thôi mà !

     Trong th©i gian 19 ngày phái Çoàn Hoa Kÿ thæm vi‰ng Hà N¶i, h† Çã Çi tham quan các ÇŠn Çài, viŒn bäo tàng và các tÌnh thu¶c ÇÒng b¢ng sông HÒng. ñâu Çâu và lúc nào  ngÜ©i ta cÛng giäi thích là MiŠn B¡c cÀn phäi nâng cao sän lÜ®ng lúa gåo, than Çá, s¡t thép, ÇiŒn l¿c, xi mæng và phân hóa h†c. NgÜ©i ta Çã làm viŒc quá nhiŠu cho k‰ hoåch s¡p t§i, cho th©i gian chuy‹n ti‰p sau khi thÓng nhÃt ÇÜ®c hai MiŠn Nam B¡c. (h† Çã nói nhÜ vÆy). Các doanh gia ª MiŠn Nam së ÇÜ®c m©i, n‰u h† muÓn mua than Çá và bán gåo cho MiŠn B¡c. ViŒc thÓng nhÃt nÀy phäi còn tÓn rÃt nhiŠu th©i gian. Có th‹ 5 næm hay 10 næm không bi‰t chØng. ñâu Çâu và lúc nào phái Çoàn cÛng nghe thÃy h† nh¡c Çi nh¡c låi th©i khóa bi‹u nÀy. Ngay nhÜ Thû Tܧng Phåm væn ñÒng cÛng vÆy, Çích thân ông Çã ti‰p phái Çoàn Hoa Kÿ nÀy, rÃt ng¡n thôi, nhÜng cÛng Çû Ç‹ ông gieo vào ÇÀu h† š nghï nÀy khi ông tuyên bÓ:

- " Së có thÓng nhÃt thôi, ai cÃm ? CÙ hÕi ngay ông Gerald Ford xem ! Trܧc h‰t, phäi thi hành HiŒp ñÎnh Paris. Chúng tôi phäi có ÇÜ®c "Hòa Bình, Dân Chû và Hòa H®p QuÓc Gia" và m¶t Chánh Phû m§i ª Sài Gòn. Së có thÓng nhÃt thôi ! chØng Çó tôi là ngÜ©i së trª vŠ MiŠn Nam."

    Ông Phåm væn ñÒng là ngÜ©i sanh trܪng ª MiŠn Trung, trong tÌnh Quäng Ngãi. Næm nay ông 79 tu°i có c¥p m¡t sáng r«, ÇËp và sâu nom h‰t sÙc quy‰n rû, luôn ti‰t ra m¶t luÒng nhiŒt Ƕ có lë tØ bÎnh rét rØng. Ông có Çôi môi dày, nܧc da ông ngâm ngâm Çen và Çôi tay ông dài, ông nói ti‰ng Pháp rÃt cÙng v§i ngÜ©i ngoåi quÓc. V§i tܧng ngÜ©i cao ráo, ông thÜ©ng m¥c ÇÒ l§n, nºa dân s¿ nºa quân s¿, vùa th¿c døng vØa thÖ m¶ng cûa m¶t ông thû tܧng hay nói vŠ Diderot, vŠ Victor Hugo hay vŠ Zola, Ç‹ tán tøng h†. "H‰t Ý" là m¶t trong nh»ng tØ rÃt Ç¡c š cûa ông ta. Khi nói t§i s¿ thÓng nhÃt gi»a hai MiŠn Nam B¡c, ông làm nhÜ cÀn phäi d©i ngày Çó låi m¶t th©i Çi‹m nào Çó xa xôi hÖn, không Çoán trܧc ÇÜ®c. Ông vØa cÜ©i vØa nói v§i bà FitzGerald:

-" VŠ ngày Çó hä ? Ch¡c tôi phäi hÕi låi m¶t chiêm tinh gia m§i ÇÜ®c !"

    ThÆt là nhÎp nhàng và æn kh§p v§i nhau quá !

      Không có lúc nào mà ngÜ©i MÏ trong phái Çoàn cûa bà FitzGerald thÃy ÇÜ®c tÀm vóc cûa trÆn Çánh chi‰m tÌnh Phܧc Long, cÛng giÓng nhÜ nh»ng nhà ngoåi giao ÇÜÖng nhiŒm ngay tåi Hà N¶i !

     Trong m¶t giác thÜ, viên xº lš thÜ©ng vø Úc Châu, ông G.C. Lewis không sao rút ra ÇÜ®c m¶t k‰t luÆn nào g†i là thê thäm cûa diÍn ti‰n quân s¿ ª MiŠn Nam. GÀn Çây nhÃt ông ta Çã có nói chuyŒn v§i các ÇÒng nghiŒp Liên Xô và Ba Lan ª Hà N¶i. H† cÛng Çã quä quy‰t v§i ông r¢ng VNDCCH bây gi© chÜa d¿ tính thÓng nhÃt hoàn toàn hai MiŠn Nam B¡c vì h† coi Çó là m¶t møc tiêu dài hån, n‰u h† thÆt s¿ muÓn nhÜ vÆy .

      Ÿ MiŠn Nam Chánh Phû VNCH cûa ông ThiŒu và CPLTCHMN (GRP) có th‹ tØ tØ sát nhÆp v§i nhau dܧi m¶t hình thÙc "Liên HiŒp" Ç‹ rÒi m¶t ngày nào Çó së ÇÜÖng nhiên trª thành m¶t thành phÀn trong Liên Bang v§i MiŠn B¡c."

     Các nhà ngoåi giao Liên Xô giäi thích cho ngÜ©i Úc là CS VIT NAM Çang nghÌ xä hÖi :

" Hai nŠn kinh t‰ cûa MiŠn Nam và MiŠn B¡c quá chênh lŒch nhau Ç‹ có th‹ k‰t h®p ngay v§i nhau ÇÜ®c , dù là có th‹ h®p tác v§i nhau gi»a m¶t MiŠn Nam nông nghiŒp v§i m¶t MiŠn B¡c kÏ nghŒ.

       Vui tính, nhà ngoåi giao Úc Châu ti‰p l©i:

- "Nhìn tØ Çây, ngay bây gi© mà VNDCCH muÓn sát nhÆp công ty Honda cûa MiŠn Nam cÛng không phäi thÆt s¿ là m¶t ÇŠ nghÎ có th‹ Çi ljn thành t¿u ÇÜ®c.". Ngoài ra theo ông Lewis, các lãnh tø MiŠn B¡c còn nghi ng© vŠ änh hܪng cûa ngÜ©i MiŠn Nam ÇÓi vói ngÜ©i MiŠn B¡c".

     Nhà ngoåi giao Úc Châu chÌ lÆp låi nh»ng gì mà MiŠn B¡c Çã nói v§i các dÒng chí Liên Xô cûa h† mà thôi.

     Hai vÎ cÓ vÃn trong tòa ñåi sÙ Liên Xô, ông Trigoubemko và Markow Çã Çánh ti‰ng trong ngoåi giao Çoàn là Liên Xô Çã c¡t giäm viŒn tr® quân s¿ cho Hà N¶i trong næm 1974. Hai nhân vÆt Liên Xô nÀy giäi thích là chính ngÜ©i Trung QuÓc là nh»ng ngÜòi muÓn theo Çu°i chi‰n tranh và muÓn Çi t§i møc tiêu cuÓi cùng cûa cu¶c chi‰n. H† khuy‰n khích Hà N¶i phäi ti‰n hành m¶t cu¶c tÃn công vào MiŠn Nam. Ông Trigoubemko nói thêm r¢ng Trung QuÓc có th‹ "gªi quân Ƕi cûa h† qua tham chi‰n" giúp MiŠn B¡c. Dï nhiên ông xác nhÆn Çây chÌ là š ki‰n riêng cûa ông. Ông ܧc tính là các nhà lãnh Çåo cûa Hà N¶i  th¿c t‰ Çang mÖ Ü§c có ÇÜ®c m¶t Liên Bang ViŒt Nam hÖn là m¶t nܧc ViŒt Nam thÓng nhÃt. Ông nói t§i hai nܧc VIT NAM giÓng nhÜ hai nܧc Nam, B¡c Hàn, ñông và Tây ñÙc.. ông Ç° l‡i cho Trung QuÓc là m¶t "bá quyŠn th¿c dân m§i", m¶t bá quyŠn có änh hܪng rÃt xÃu ÇÓi v§i các chi‰n sï cách mång Cam BÓt.

     ñåi š cûa các nhà ngoåi giao Liên Xô là  :

-" Các ÇÒng chí VIŒT NAM lúc nÀy cÀn phäi tâp trung tài nguyên vào viŒc tái thi‰t ÇÃt nܧc và xây d¿ng xã h¶i chû nghïa."

     TÃt cä nh»ng ngÜ©i thu¶c Ban Lãnh Çåo Çäng CS VIŒT NAM nào có liên låc v§i Tây PhÜÖng ª Hà N¶i ÇŠu loåi trØ khä næng tÃn công cûa l¿c lÜ®ng giäi phóng ª MiŠn Nam trong næm 1975. H† cÛng không loåi trØ khä næng can thiŒp cûa oanh tåc cÖ Hoa Kÿ. Nh»ng ngÜ©i có trách nhiŒm nÀy tuyên bÓ là h† muÓn tránh phän Ùng månh cûa Hoa Kÿ:

- "Chúng tôi không muÓn làm hÕng lÍ k› niŒm 30 næm ngày lÆp quÓc cûa VIŒT NAM Dân Chû C¶ng Hòa vào tháng 9 / 1975 nÀy".

     TÃt cä nh»ng luÆn ÇiŒu và phân tách nói trên lan r¶ng ra bÃt k‹ trong trÜ©ng h®p hay hoàn cänh nào, càng ngày càng v»ng ch¡c thêm lên, cùng kh¡p ª Hà N¶i Ç‹ Çi t§i thû Çô cûa các quÓc gia Tây PhÜÖng. Nh»ng mÅu chuyŒn có tính cách "hòa hoãn" này Çã æn sâu v»ng ch¡c vào tÜ tܪng cûa cä nh»ng ngÜ©i ít nhåy cäm nhÃt.

     NgÜ©i Tây PhÜÖng vÓn không cho là quan tr†ng và ít khi tin vào nh»ng gì mà ngÜ©i Liên Xô hay B¡c ViŒt nói ra, nhÜng nh»ng Çòn loån ngôn lØa bÎp nÀy cÙ ÇÜ®c nói Çi nói låi liên tøc, låi có kèm theo chÙng tích trong gi§i ngoåi giao Çoàn, m¶t th‰ gi§i thu hËp vØa bé nhÕ vØa bÎ bÜng bít ª Hà N¶i. HÖn th‰ n»a CS VIŒT NAM Çã khôn khéo gi§i hån mÙc Ƕ ph° bi‰n vØa Çû v§i š ÇÎnh nào Çó cûa h† muÓn mà thôi : "ki‰n tåo hòa bình có l®i cho h† hÖn là ti‰p tøc theo Çu°i chi‰n tranh". Clausewitz Çã có nói; "KÈ xâm lÜ®c låi là nh»ng ngÜ©i thích có hòa bình". H† muÓn vào nhà anh mà không muÓn g¥p bÃt cÙ m¶t trª l¿c nào ! do Çó mà B¡c ViŒt s£n sàng ch© Ç®i...

     Vào ÇÀu næm 1975, h† than phiŠn là ÇÒng minh cûa h† không ti‰p tøc viŒn tr® Çúng mÙc và Çúng lúc cho h†. H† Çánh ti‰ng cho các nhà ngoåi giao Tây PhÜÖng và cä ñông PhÜÖng r¢ng các Çoàn xe ti‰p vÆn tØ Trung QuÓc thÜ©ng quá tr‹ nãi. NgÜ©i ta Ç° l‡i cho công nhân HÕa xa Trung QuÓc Çình công. Các công ÇiŒn ngoåi giao cûa Tây PhÜÖng gªi Çi tØ Hà N¶i ÇŠu cho thÃy r¢ng c¶ng sän VIŒT NAM Çang theo chánh sách bܧc Çi tØng bܧc m¶t...mà bܧc nào cÛng v»ng ch¡c.

     NhÜ vÆy là tÃt cä ÇŠu trùng h®p, B¶ Chánh TrÎ CS VIŒT NAM Ç¥t vÃn ÇŠ kinh t‰ lên hàng ÇÀu, Üu tiên hÖn vÃn ÇŠ chánh trÎ. H† chuÄn bÎ m¶t cu¶c chi‰n lâu dài, có th‹ kéo dài trong nhiŠu næm n»a.

    NhÜng ít nhÃt cÛng có 2 nhà ngoåi giao không chia xÈ phân tích nÀy, m¶t cûa Tây PhÜÖng và m¶t cûa ñông PhÜÖng.

     TØ tháng 12/74 ông Domogola cûa Ba Lan, ÇÜÖng nhiŒm ª Hà N¶i 3 næm rÒi, nghï là B¡c ViŒt Çang chuÄn bÎ mª m¶t cu¶c tÃn công vào MiŠn Nam. Ông không thÃy có m¶t giäi pháp chánh trÎ nào khä dï có khä næng thành t¿u ÇÜ®c. Không có m¶t lãnh tø ôn hòa nào có khä næng vÜÖn lên Ç‹ thay th‰ ông ThiŒu. Ông Domogola gi» liên låc ch¥t chë v§i nh»ng nhân viên dân chính cÛng nhÜ quân s¿ cûa phái Çoàn Ba Lan Çang có trách nhiŒm ª MiŠn Nam, nh»ng ngÜ©i Çang bi‰t rõ các cu¶c chuy‹n quân cûa B¡c ViŒt hÖn nh»ng ngÜ©i khác.

     NgÜ©i thÙ hai là ông Philippe Richer, m¶t ngÜ©i Çã tØng là c¿u tù binh bÎ lÜu Çày ª Buchewald, m¶t c¿u sï quan hiŒn dÎch Çã có 2 næm phøc vø trong quân Ƕi hoàng gia Lào. Ông là ÇÜÖng kiêm ñåi sÙ Pháp tåi Hà N¶i. Ông cÛng có nhÆn ÇÎnh nhÜ ông Domogola. Là m¶t nhà ngoåi giao rÃt bén nhåy, ông bi‰t rÃt rõ tØ Måc tÜ Khoa ljn Bucarest, và ông t§i Hà N¶i Çúng vào tháng giêng næm 1975 . Ông không có m¶t äo tܪng nào vŠ m†i khä næng giäi quy‰t MiŠn Nam ViŒt Nam b¢ng m¶t giäi pháp chánh trÎ.

---