Sol

 

Engkwentro sa San Simon

 

NABASA MO NA siguro sa dyaryo ang nangyaring engkwentro ng mga kasama sa mga kaaway noong Marso 14 [1978] sa San Pedro, San Simon, Pampanga. Lima ang kasamang namatay. Bale ganito ‘yon.

Bandang alas tres ng hapon ay may nagpaabot na masa sa mga kasama na may hapon daw.  Dumungaw ang isang kasama at nakita niya ang maraming hapon.  Sabi niya, “Hapon!” Anim ang mga kasama noon, tig-tatlo sa isang bahay.  Ang tukoy ng mga hapon ay ang post nina Ka Dare, Lee at Baby; di nila alam na sa isang bahay na naroon naman ang tatlo pang kasama—Ka Jake at dalawa pa.  Hinagisan ng mga hapon ng bato ang post nina Ka Jake at sinabing “Labas ang sibilyan!”; ang ginawa ng mga kasama ay pinalakas ang radyo.  Pumanhik ang hapon (sarhento) at binira ng kasama.  Napatay ang sarhento pero natamaan si Ka Jake sa binti at balikat.  Nakuha pa rin ni Ka Jake ang M-16 ng sarhento at nagkomand siya sa dalawa; pinagpatong nila ang mesa at silya bilang panangga.  Ang mga kasama naman sa kabilang bahay ay nagpaputok agad pagdinig ng unang paputok ng mga kasama.  Maya-maya ay binomba na sila (2 bahay). Mas marupok ang post nina Ka Dare kaya tagos na tagos ang M-79.

Bandang alas 4.h. ay di na sumasagot putok ang mga kasama sa isang bahay.  Samantala sa post nina Ka Jake ay sa baba tumatagos ang M-79 (may silong).  Sinamantala ng tatlong kasama ang pagdilim para makalabas ng bahay.  Ang ginawa nila ay pinagkaisahang papagdugtung-dugtungin ang kumot para gamitin nila pagbaba (masyadong mataas ang bahay at maliit ang bintana).  Kung tatalon sila ay mararamdaman ng kaaway.  Mahusay silang nakababa at inantabayanan si Ka Jake.  Gapang ang ginawa nila.  Nang maramdaman sila ng kaaway ay pinaputukan sila.  Galit na galit ang isang kasama at sumigaw na, “Mga hayop kayo!  Bayaran lang naman kayo!”  Nagkomand si Ka Jake na huwag nang sumigaw dahil mararamdaman sila.  Nagkomand din siya na  huwag nang gasinong magpaputok dahil madali silang mauubusan ng bala.  Mahusay ang koordinasyon nilang tatlo.  Nakuha nilang makagapang nang  malayu-layo rin.  Nagpunta sila sa bahay ng isang masa at nagpahinga doon.  Nanghihina na si Ka Jake noon dahil sa dami ng dugong nawala.  Gumawa ang dalawang kasama ng pambitbit sana sa kasama pero nagpapaiwan na si Ka Jake, di na raw niya kaya.  Sabi niya, “Umatras na kayo, iwan n’yo na ako; magiging pampabigat lamang ako sa inyo.  Paano kung wala man lang matira sa atin, eh di wala nang babanat sa demonyo.”  Ayaw talagang iwan ng dalawa ang kasama pero dahil nga sa katayuan niya ay iniwan muna siya at inayos ang pagkatago.  Sabi ng dalawa, “Bukas nang umagang-umaga ay ipapakuha ka namin sa masa.” Umatras na ang dalawa at pinadala na ni Ka Jake ang M-16 niya; iniwan na lang ang garand ng isa na nag-stick.  Sinamantala ng dalawa ang pagkakataon habang may mga kasamang nagpapaputok sa banda ng mga hapon (nambulabog ang ibang mga kasama para makatulong sa mga kasama na maalis ang konsentrasyon ng hapon sa pook ng kubkob).

Naghanap ng bangka ang dalawang kasama para sana sikapin ring maitawid si Ka Jake pero binabantayan ng hapon ang bangka.  Ang isa sa dalawa ay hindi marunong lumangoy kaya gumawa ng balsa (saha ng saging) ang kasama para gamiting ng kasamang di marunong lumangoy.  Tatlo ang baril nilang dala: dalawang M-16 at M-2.  Dahil nabibigatan ang kasama ay inilaglag na lang nila sa ilog ang baril at tinandaan na lang kung saan inihulog (malulunod sila kung dadalhin hanggang makatawid.  Nakahalata at naramdaman sila ng hapon kaya pinaulanan sila ng punglo—ang damit nga pala nila ay inalis at ipinatong sa balsa (‘yon ang binaril ng hapon). Para maalis ang konsentrasyon ng hapon sa kasamang nasa balsa ay sumisid ang isang kasama at siya naman ang pinagbabaril.  Dahil sa pressure ng bala sa tubig ay inanod ang nasa balsa sa kabilang pampang.  Nakaligtas ang dalawang kasama.  Ang husay ng koordinasyon at determinasyon ng mga kasama.

Mula alas tres ng hapon ay panay ang paputok ng mga hapon sa lugar ng kubkob.  Naghouse to house kinabukasan ang mga hapon at nakita nila si Ka Jake (buhay pa siya). Pinaulanan siya ng punglo hanggang mamatay.

Si Ka Bora naman na nasa labas ng kubkob (nakakwarantine sa baryo) ay tumawid sa  ilog sa Sta. Cruz.  Nakilala siya ng CHDF at binaril nang walang laban (wala siyang baril) hanggang mamatay siya.

Kanina ay inilibing si Ka Baby (Marso 17). May bandila natin (ng P) ang nakapatong sa kabaong niya; habang nakaburol ay nagpatugtog ng kaset ng rebolusyonaryong awitin.  Ang buong baryo at kalapit na baryo ay nakilibing.  Namumula ang tanawin.  Pula ang suot ng karamihan at ang nakaitim lang ay ilang sa pamilya niya.  Ang daan ay may nakatusok na bandera na may pula’t itim.  Inusong lang ang kabaong niya.  Ang mga nag-usong ay pulos nakapula.  Habang inililibing ay nagpatugtog ng kaset ng rebong awitin.  May pulang istrimers na may lagay na “Makibaka! Huwag Matakot!” at iba pang islogan…