Melatonine
Is een hormoon dat vnl. afgescheiden wordt door de epifyse of pijnappelklier in het midden van de hersenen. Geactiveerd onder invloed van duisternis en onderdrukt onder invloed van licht. De afscheiding volgens een 24-uurs ritme en stijgt en daalt doorheen het etmaal.
Melatonine wordt gesynthetiseerd door het aminozuur tryptofaan dat vervolgens wordt omgezet in serotonine.
Speelt een rol bij:
Werking:
In onze ogen bevindt zich cryptochroom, een lichtactieve stof, dat het beste blauw licht (UV) kan zien.
“Als licht in onze ogen valt wordt dit niet alleen aan ons kijkcentrum in de hersenen doorgestuurd, maar ook aan een klokcentrum, dat in heel oude delen van de hersenen gelokaliseerd is.
De daglichtinformatie wordt
doorgegeven aan het klokcentrum en hier start een ingewikkeld samenspel van
alle hormonen. Bovenaan de reactie staat het melatonine. Melatonine is een
neurohormoon of neurotransmitter, dus een informatiedrager in de zenuwcellen in
de hersenen. Het melatonine is de stof, die het binnenste van ons regelmatig
met de buitenwereld vergelijkt met de (cryptochroom-)ogen. Ons circadiaan ritme
loopt op 23 tot 25 uur. Via lichtinformatie van buiten houdt het melatonine ons
steeds weer op 24 uur synchroon.
Melatonine wordt in donkere periodes (meestal in de nacht) geproduceerd. De
hoeveelheid daalt overdag geleidelijk. Is de concentratie van melatonine zo ver
gedaald dat het een kritieke laagstand bereikt, dan worden wij moe en
ongeconcentreerd. Krijgen we dan geen slaap, dan treden storingen op die zich
uiten in hoofdpijn, verhoogde agressie of depressie of gewoon negatieve
emoties.
Melatonine wordt gemaakt van een andere neurotransmitter, het serotonine, dat weer wordt gemaakt van het aminozuur tryptofaan. Een goed functioneren van ons dagnachtritme kan dus door onvoldoende of eenzijdige voeding verstoord worden.
Melatonine en serotinine hebben invloed op het hongergevoel, op de seksuele activiteit, het goed of slecht voelen, op de lichaamstemperatuur en op onze agressiepeil; ze regelen dus zo’n beetje ons hele welzijn.
De grootste verstoring van ons
biologische ritme is de manier waarop wij leven. Dag en nacht fel licht in de
steden, werken in de nacht en verre reizen zetten onze bioklok regelmatig op
nul.
Veel mensen reizen regelmatig naar verre landen en kennen dus het effect van de
tijdverschuiving. Het duurt even, en we leven zoals vanzelfsprekend in het
dagnachtritme van de meest verre landen. Een groter probleem hierbij
ondervinden beroepsmatige reizigers zoals piloten en ander vliegtuigpersoneel,
maar ook veelvliegers. Deze mensen hebben afhankelijk van hun persoonlijke
conditie meer of minder problemen met de permanente omschakeling van hun
biologische ritme en de verstoring van hun melatoninehuishouding.
Net zo erge last kunnen mensen hebben die in ploegendiensten werken. Bijzonder onaangenaam is het als het dagpatroon snel achter elkaar gewisseld wordt en er niet voldoende tijd is om te wennen.
Vliegt men dagelijks rond de wereld dan kan dit op den duur tot zware klachten leiden, zoals depressie, migraine, massieve slaap- en concentratiestoornissen (en ook tot een overmatige alcoholbehoefte!). Allemaal heel vervelend voor een piloot, en vooral voor de passagiers. “
(http://www.highlife.nl/frame_ned.html?mainframe=hesi_ned.htm)
Hoe de melatonineproductie verbeteren:
· Melatonine komt ook voor in voedingsmiddelen: bananen, komkommer, bieten, tomaten, kropsla, algen
· Voedingsmiddelen rijk aan tryptofaan, vitamine B3 en B6 vergroten de productie van melatonine: melk, vlees, vis, kwark,
· Uiteraard is het verblijven in open lucht bevorderlijk voor de melatonineproductie door de blootstelling aan licht daar dit de serotonineproductie verhoogt en hoe meer serotonine, hoe meer dit kan omgezet worden in melatonine: wandelen en sporten in openlucht, lunchen en picnic in openlucht tijdens pauzes
· Ook van belang is tijdens de nacht zo weinig mogelijk blootstelling aan licht, door gordijnen die zo veel mogelijk licht tegenhouden (zgn. verduisteringsstof).
· Bij winterdepressie kan er sprake zijn van een tekort aan melatonine. Hiervoor kan blootstelling aan intensief licht nuttig zijn met een speciale lamp. Zie de tekst over depressie op de site.
· Cafeďne is nadelig voor de melatonineproductie, drink geen koffie of cola ’s avonds.
· Zie verder ook de adviezen ivm slaap op de desbetreffende tekst op de site.
· In geval van jetlag bestaat er discussie over het al dan niet innemen van melatonine. Volgens sommige onderzoekingen helpt dit, volgens andere niet.
· Eiwitrijke voeding is nadelig om vele redenen, i.c. omdat het aanbod aan concurrende aminozuren te groot is, waardoor tryptofaan moeilijker door de bloed-hersenbarričre kan dringen om aldus omgezet te worden in serotonine.
Voedingsaanvullingen:
Op advies van arts of apotheker.
Suppletie met serotonine is niet mogelijk omdat dit in de maag wordt afgebroken en verloren gaat en omdat het de bloed-hersenbarričre niet kan passeren.
Dit is wel het geval met tryptofaan (vb L-tryptofaan van Energetica Natura, Orthica of Vitafytea)., in te nemen op nuchtere maag. Kan echter astma of lupus verergeren; geen auto of machines besturen na inname. Niet innemen bij gebruik van SSRI’s en MAO-remmers.
Melatonine in tabletten of capsules kan men niet in België krijgen, wel in Nederland, op voorschrift van een arts.
Geraadpleegde literatuur:
http://www.highlife.nl/frame_ned.html?mainframe=hesi_ned.htm
Reader’s Digest, Hersenen en centraal zenuwstelsel, Uitgeversmaatschappij The Reader’s Digest BV, Amsterdam/Brussel, 2007
Dit artikel werd met de meeste zorg samengesteld. Niettemin is het nooit geheel uitgesloten dat informatie door tijdsverloop, recent wetenschappelijk onderzoek of andere oorzaken onjuist, onvolledig of achterhaald is. De auteur kan niet aansprakelijk gesteld worden voor enige directe of indirecte gevolgen voortvloeiend uit de gegevens. Dit artikel is niet bedoeld als vervanging voor een medische diagnose en medische zorg door een arts. De lezer wordt uitdrukkelijk geadviseerd zijn arts te raadplegen bij enigerlei klachten of symptomen.
Suggesties, commentaar en reacties zijn steeds welkom op het vermelde e-mailadres.