นาค

นาค

นาคในภาษาสันสกฤตแปลว่า งู เป็นสิ่งมีชีวิตที่คนจินตนาการว่าเป็นงูขนาดใหญ่ มีหงอนอยู่บนหัว มีพิษร้ายแรงและอยู่ในสภาพกึ่งเทพกึ่ง! เรื่องราวเกี่ยวกับพญานาค มีปรากฏทั้งในนิทาน ตำนาน ชาดก คัมภีร์ วรรณกรรมต่างๆ ในคัมภีร์สันสกฤต พบทั้งใน มหากาพย์ และปุราณะ โดยเฉพาะในมหาภารตะอันเป็นมหากาพย์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของ อินเดีย ความเกี่ยวข้องระหว่างนาคกับน้ำปรากฏอยู่ในวรรณคดีบาลีที่กล่าวว่านาคมีที่อยู่ อาศัย ใต้บาดาล และในมหาสมุทร และเรื่องราวของนาคหรือพญานาคที่นำไปสู่ การลอย กระทงบูชาประทีป ก็ปรากฏอยู่ในปุณโณวาทสูตร ความเชื่อที่ว่าพญานาคเป็นกึ่งเทพ กึ่ง! ที่มีอานุภาพอาศัยอยู่ในน้ำ และมีความเกี่ยวข้องกับมนุษย์ พบเห็นได้ในวัฒนธรรม ของกลุ่มชนที่มีวิถีชีวิตผูกพันอยู่กับน้ำทั้งไทย ลาว เขมร พม่า และจีน
คติของชาวจีนให้ความสำคัญกับมังกรซึ่งก็คือสัญลักษณ์ของน้ำเช่นเดียวกับนาค ด้วยความเชื่อว่าน้ำเป็นสิ่งที่ให้กำเนิดแก่ประเทศและราชวงศ์ ดังนั้นมังกรจึงเป็น สัญลักษณ์ของพระมหากษัตริย์ด้วย
คติทางฮินดูนั้นพญานาคเป็น เจ้าบาดาล เป็นบัลลังก์ ของพระนารายณ์ เป็นสังวาล
ของพระศิวะ
ส่วนคติทางพุทธนั้นปรากฏในชาดก และในไตรภูมิพระร่วง ที่แสดงให้เห็นความ สัมพันธ์ ระหว่างมนุษย์กับนาค สำหรับคนพื้นบ้านทั่วไปนั้นนาคกับน้ำก็เป็นของคู่กัน พญานาคเป็นสัญลักษณ์แห่งธาตุน้ำ และยังเป็นตัวกำหนดปริมาณน้ำในแต่ละปี ว่าน้ำจะ มากหรือน้อยเพียงใดขึ้นอยู่กับจำนวนของนาคให้น้ำ กล่าวคือ ปีใดจำนวนที่นาคให้น้ำ มีน้อย เช่น ตัวเดียว ปีนั้นน้ำจะอุดมสมบูรณ์เหลือกิน เหลือใช้ แต่ถ้าปีใดจำนวนนาค ที่ให้น้ำนั้นมาก ปีนั้นฝนจะแล้ง เนื่องจากนาคเหล่านั้นกลืนน้ำเข้าไปในท้อง จนน้ำแห้ง หายไป หมด
ความสำคัญของนาค หรือพญานาคต่อมนุษย์ เห็นชัดเจนมากในชาวภาคเหนือ และ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยเฉพาะผู้คนที่อยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำโขง มีความเชื่อเรื่องของ พญานาคมาเนิ่นนาน มีตำนานที่กล่าวถึงความเป็นมาของสถานที่สำคัญ ๆ อันเป็นผล จากการกระทำของ พญานาค เช่น แม่น้ำโขง, แม่น้ำมูล แม่น้ำชี แม่น้ำน่าน แม่น้ำงึม หนองบัวบาน ภูกำพร้า ซึ่งเป็นที่ประดิษฐาน ของพระธาตุพนม เป็นต้น
แม้เวลาจะผ่านไปแต่ความเชื่อว่าพญานาคยังมีตัวตนก็ยังคงอยู่ เห็นได้จาก ปรากฏการณ์บั้งไฟพญานาค ที่เป็นลูกไฟพุ่งขึ้นจากแม่น้ำโขงสู่ท้องฟ้า ไม่มีเสียง ไม่มีควัน มีแต่ลำแสงที่เมื่อพุ่งสู่ อากาศแล้วก็หายไป แม้จะมีความพยายามหาเหตุผล ในทางวิทยาศาสตร์มาพิสูจน์ แต่ก็ยังไม่มีคำตอบ ที่ชัดเจนมากนัก ไม่ว่าจะเป็นเช่นไร นาคหรือพญานาคก็ยังคงเป็นสัญลักษณ์แห่งน้ำ แห่งความร่มเย็น ความดีงาม และความ อุดมสมบูรณ์ตลอดไป

พญานาค

พญานาค เป็น!น้ำตามนิยายที่มีฤทธิ์อำนาจมาก ตามตำนานกล่าวว่า พญานาคเป็น โอรสของพระกัศยปเทพบิดร และนางกัทรุ เป็นมารดา นี่ว่าตามนิยายอินเดีย เรื่องของ นาคหรือพญานาค (คือสัตวที่มีตัวยาวเหมือนงู มีหงอน) มีเรื่องรวม อยู่ในนิยายนิทานเก่า ๆ ของไทยมากมายหลายเรื่อง อย่างเช่นเรื่องนางมโนราห์ ก็มี พระยาจิตรชมภูนาคราช ซึ่งอยู่ในเมืองอุดรปัญจาล์และทำให้ เมืองนี้อุดมสมบูรณ์ ฝนฟ้าตกต้องตามฤดูกาล พระยาจิตรชมภู นี้มีเมืองอยู่ในน้ำใต้แผ่นดิน มีนาคสาว ๆ ห้อมล้อมมากมาย และมีอาวุธสำคัญอยู่อย่างหนึ่งคือบ่วงบาศ ซึ่งครุฑกลัวมาก และ ต่อมาพรานบุญได้มาขอเอาไปจับนางมโนราห์ ตามปกติแล้ว นาคจะเป็นอาหารของครุฑ แต่ถ้านาคตัวไหนนับถือพุทธศาสนา ก็จะปลอดภัยจากปากครุฑ นี่ว่าตามตำนานข้างฝ่ายพุทธ ในตำนานพระพุทธศาสนา มีเรื่องเกี่ยวกับพญานาคหลายเรื่อง เช่น มา กำบังฝนให้พระพุทธองค์ ซึ่งเราเรียก พระพุทธรูปปางนี้ว่า พระปางนาคปรก