Instituut voor Islamitische
Studies en Publicaties

Deze site tot uw startpagina maken? Klik hier!

Paus Johannes Paulus II overleden

Johannes Paulus II: een uitzonderlijke paus

VATICAANSTAD - De zaterdag overleden Johannes Paulus II behoort tot de grote pausen van de kerkgeschiedenis. Geen paus heeft de afgelopen eeuwen zozeer zijn stempel op de identiteit en het gezicht van de Rooms-Katholieke Kerk gedrukt als de Pool Karol Wojtyla, die in oktober 1978 Johannes Paulus I opvolgde.

Na Petrus, die tussen de 34 en 37 jaar paus was, en Pius IX (1846-1878) was Johannes Paulus II de langstzittende paus in de kerkgeschiedenis. Hoewel de ziekte van Parkinson hem in zijn laatste jaren steeds meer parten speelde, bleef hij vastbesloten zijn roeping tot het bittere einde te volbrengen.

Hij bleef reizen, maar tijdens zijn publieke optredens kreeg de wereld steeds meer een broze, lijdende paus te zien. Tijdens zijn bezoek aan Lourdes in 2004 was hij overduidelijk een zieke onder de zieken.

Als eerste paus heeft hij in zijn ongewoon langdurig pontificaat talrijke pastorale bezoeken aan de lokale RK Kerk op alle continenten afgelegd. Een missionaire paus is hij wel genoemd. Zijn geloofsleven werd bepaald door zijn diepe verering van Maria, de moeder van Jezus Christus.

De vele encyclieken en andere pauselijke geschriften hebben de grootste kerk een duidelijk profiel gegeven, zowel in geloofszaken als op sociaal en ethisch gebied. De paus kwam onvoorwaardelijk op voor de beschermwaardigheid van het menselijk leven (pro life), waarbij hij abortus en euthanasie ten scherpste afwees. In West-Europa nam hij een "cultuur des doods" waar.

Door zijn eerste bezoek aan Polen in het jaar na zijn verkiezing tot paus en zijn steun voor de verboden vakbond Solidariteit heeft de Poolse paus onmiskenbaar bijgedragen aan de val van het communisme. Dat zijn landgenoten na de val van het communisme massaal de westerse consumptiemaatschappij met de daarbij behorende levenswijze omarmden, was een ontwikkeling die hem veel verdriet deed.

In het Westen en de Derde Wereld kwam hij vooral op voor menswaardige arbeidsomstandigheden. Zo massief als hij zich tegen het communisme heeft verzet, heeft hij het kapitalisme niet bestreden. Wel keerde hij zich vaak tegen militaire interventies, zoals de Golfoorlog van 1991 en de verdrijving door de Amerikanen en Britten van president Saddam Hussein van Irak.

Geen paus heeft zoveel gedaan om de geschonden relatie van de RK Kerk met de joodse gemeenschap te verbeteren. Geboren in Wadowice in de nabijheid van Auschwitz had hij de jodenvervolging van dichtbij meegemaakt. Zelf miste hij na de oorlog omgekomen joodse vrienden uit zijn geboorteplaats.

Als eerste paus bracht hij een bezoek aan een synagoge, waarbij hij de joden "onze oudste broeders en zusters" noemde. Tijdens zijn pausschap knoopten Israël en de Heilige Stoel diplomatieke banden aan. Ook verontschuldigde de RK Kerk zich voor de medeverantwoordelijkheid van gelovigen, maar niet van de kerk, voor eeuwenlang antisemitisme.

De paus heeft ook geijverd voor toenadering tot de islamitische wereld. In 2001 bezocht hij tijdens een bezoek aan Syrië als eerste rooms-katholiek kerkleider een moskee.

In Nederland heeft hij door de benoeming van overwegend conservatieve bisschoppen, die niet altijd van harte werden ontvangen, zijn invloed laten merken. Ruim een jaar na zijn benoeming riep hij de ruziënde Nederlandse bisschoppen naar Rome. Tijdens een bijzondere synode achter gesloten deuren moesten zij hun geschillen bijleggen. Ook moesten zij instemmen met allerlei besluiten, waarin vooral het onderscheid tussen het gewijde ambt (priesters) en leken (pastorale werk(st)ers) werd vastgelegd.

Het bezoek van de paus aan Nederland in 1985 was geen succes. De belangstelling was matig. De paus slaagde er niet in, zoals hem op veel plaatsen in de wereld wel was gelukt, 'zijn' boodschap over te brengen. De uitsluiting van progressieve gelovigen uit het programma van het pausbezoek leidde tot de oprichting van de Acht Mei Beweging, de progressieve koepelorganisatie van rk organisaties en groepen. Als ongewild neveneffect van het pausbezoek werd hierdoor de polarisatie in rk Nederland danig aangewakkerd.

Hoewel de paus oprecht naar toenadering tussen de kerken streefde, is er op oecumenisch gebied weinig vooruitgang geboekt. Het Vaticaan hield vast aan de overtuiging dat de volle geloofswaarheid alleen in de Rooms-Katholieke Kerk te vinden is. De daarmee samenhangende ambtsopvatting maakte gezamenlijke eucharistie- en avondmaalsvieringen van rooms-katholieken en protestanten volgens het Vaticaan onmogelijk.

Wel heeft de paus de orthodoxe kerken vergiffenis gevraagd voor het onrecht dat rooms-kathieken hun hadden aangedaan. Met de Lutherse Wereldfederatie gaf het Vaticaan een gemeenschappelijke verklaring over de rechtvaardigingsleer uit, waarbij de ermee samenhangende banvloeken over en weer werden opgeheven.

De toelating van de vrouw tot het ambt in de Anglicaanse Kerk bemoeilijkte de relatie met die kerk. Het opleven van de RK Kerk in de vroegere communistische landen werd door de orthodoxe kerken als zieltjeswinnerij (proselytisme) gezien. Een pausbezoek aan Moskou is dan ook nooit mogelijk gebleken.

De paus heeft progressieve theologen als de Zwitser Hans Küng de leerbevoegdheid ontnomen. De Nijmeegse theoloog Edward Schillebeeckx moest zich driemaal in het Vaticaan verdedigen voor zijn opvattingen over Jezus en het kerkelijk ambt. Tot een veroordeling is het niet gekomen.

Niet aan de linker-, maar aan de rechterkant van de RK Kerk kwam het tot een excommunicatie. De aartsconservatieve Franse aartsbisschop Marcel Lefebvre werd uit de kerk gezet nadat hij voor zijn priesterbroederschap Pius X in strijd met het kerkelijk recht bisschoppen had gewijd. Lefebvre had overigens zeer nauwe banden met extreemrechtse groepen als het Front National in Frankrijk.

Bron: De Telegraaf

Levensbeschrijving paus: http://www.cnn.com/SPECIALS/1999/pope/