Instituut voor Islamitische
Studies en Publicaties

Deze site tot uw startpagina maken? Klik hier!

OP WEG NAAR EEN ISLAMITISCH MILIEUBELEID

Door IVISEP gepubliceerd in De Ware Tijd van 19 april 2003

Op 20 april is het weer Aardedag, een dag waarop velen ter wereld zich zullen bezinnen over het milieu. In dit artikel zullen wij de islamitische visie op de zorg voor het milieu aan de lezer presenteren.

De islam beschouwt de mens als een vertegenwoordiger van God op aarde^[1]. Dit brengt voor de mens vele verantwoordelijkheden met zich mee. Het is een test in toerekenbaarheid^[2] en kan worden gevolgd door beloning of straf^[3]. Van de mens wordt dus niet verwacht dat hij verderf op aarde teweegbrengt; ook niet in het milieu.

De Koran stelt, dat aan de kosmische balans eens een eind zal komen^[4]. Deze tijdelijkheid herinnert de mens aan het Hiernamaals en beweegt hem ertoe zich positief en constructief te gedragen.

Aanbidding en milieuzorg

De belangrijkste taak van de mens is om God te aanbidden^[5]. Dit omvat, ruim gezien, alle taken, die de mens vervult voor de zaak van God. In het gedrag dient steeds een middenweg te worden gevonden tussen twee extremen. In dit geval zijn deze extremen een totale onverschilligheid ten opzichte van het milieu enerzijds, en anderzijds het aanbidden van de natuur. De islamitische middenweg betekent niet, dat iedere component van de natuur gespaard moet worden, maar het houdt in, dat er verantwoord gebruik moet worden gemaakt van de natuur. Denk bijv. aan verantwoorde houtkap, dat gepaard moet gaan met herbeplanting van bos.

Wisselwerking tussen gedrag en natuur

Volgens de Koran is er een verband tussen het menselijk gedrag en de conditie van de natuur. Goed gedrag brengt positieve resultaten teweeg^[6] en afdwalen van het rechte pad kan een negatief effect hebben op het milieu^[7], zoals bij de vloed ten tijde van Noach. Deze vloed vernietigde alles binnen die gemeenschap, behalve de ark en zijn passagiers^[8].

Bescherming van het milieu

- De mens: Volgens de islam is ieder menselijk leven heilig^[9]. Zelfs in het geval van moordenaars, die volgens de islam maximaal de doodstraf kunnen krijgen, adviseert de Koran om executie achterwege te laten^[10]. Evenzo is ook zelfmoord verboden^[11]. Gezien deze heiligheid van het leven, zijn alle soorten van massavernietigingswapens onacceptabel. Alle chemische, biologische en nucleaire wapens dienen wereldwijd verboden te worden, zonder uitzondering.

De islam staat geen discriminatie toe op basis van kleur, sekse e.d. Deze verschillen zijn tekenen van God^[12] en moeten worden gerespecteerd, zoals wij soortgelijke verschillen in het planten- en dierenrijk respecteren^[13]. Het enige onderscheid dat de islam maakt tussen mensen, is gebaseerd op morele waarden^[14].

- Dieren: De islam gebiedt de moslims om dieren goed te behandelen. Dieren mogen alleen om gegronde redenen worden gedood, zoals voor voedsel, of indien er gevaar dreigt voor de gezondheid. Ook verbiedt de islam het gebruik van dieren als schietschijf, zoals dat in de sport wel eens gebeurt. En dieren mogen ook niet tegen elkaar worden opgezet, wat vaak wordt gedaan in de goksfeer; denk bijvoorbeeld aan stierengevechten.

Vermeld kan worden dat iedere vorm van doden in de Heilige Moskee te Mekka in beginsel verboden is; zelfs het omhakken van bomen^[15]. Deze moskee kan dus terecht worden beschouwd als het eerste natuurreservaat ter wereld.

- Planten: De islam verbiedt het ongecontroleerd omhakken van bomen en planten. De mensen worden juist aangemoedigd om het plantenrijk te beschermen en dit zoveel mogelijk te vermeerderen. Om deze reden dient landbouwgrond niet voor lange tijd ongebruikt te worden gelaten; ook is het omhakken van bomen ter ere van bijv. kerstfeest en nieuwjaar afkeurenswaardig.

- Land: Vele overleveringen van de Profeet Mohammed geven aan, dat het land dient te worden beschermd tegen vervuiling. Zo staat er vermeld, dat God van goedheid, reinheid en edelmoedigheid houdt. In het bijzonder heeft de Profeet o.a. verboden te urineren op de weg van mensen, in de schaduw (waar mensen rusten) en in water (dat door mensen wordt gebruikt). Heden ten dage betekent dit, dat elke vorm van verontreiniging dient te worden vermeden. Een voorbeeld zijn chemische stoffen (pesticide, insecticide, enz.), die bij overmatig gebruik het grondwater vervuilen en zodoende de menselijke gezondheid kunnen aantasten.

- Water: Water is volgens de Koran een gift van God^[16]. In het woestijngebied waar de Profeet Mohammed leefde, was water synoniem aan leven. De overleveringen van de Profeet bevatten dan ook vele richtlijnen, die ten doel hebben water te beschermen tegen vervuiling en het niet te verspillen.

- Lucht: Het beschermen van de lucht tegen vervuiling en stank kan worden afgeleid uit overleveringen van de Profeet Mohammed. Zo staat er vermeld dat mensen, die uien of knoflook hebben gegeten, niet in de buurt van een moskee dienen te komen (vanwege hun slechte adem). In overeenstemming hiermee kan worden gesteld dat alles, wat onwelkome geurtjes zou kunnen veroorzaken, vermeden moet worden, zoals roken en overmatig drankgebruik.

- Geluidsoverlast: De islam leert, dat overmatig lawaai vermeden dient te worden^[17]. De islamitische wetgeving staat geen luide stemmen toe in moskeeën, zelfs geen overmatig luide recitatie van de Koran. Een ieder heeft het recht de gebeden in de moskee te vervullen, zonder te worden gestoord. In overeenstemming hiermee dienen alle vormen van geluidsoverlast te worden vermeden. Het is reeds bewezen, dat langdurig blootstaan aan overmatig lawaai gehoorbeschadigingen kan teweegbrengen.

Conclusie en aanbeveling

Dit artikel is een bescheiden poging om aan te tonen, dat de islamitische visie op de wereld alomvattend is en zeker een oplossing kan bieden voor de nieuwe uitdagingen, waarmee de mensheid geconfronteerd wordt. We kunnen het ons niet veroorloven om te denken, dat milieuzaken los staan van de religie. Gezien de effecten van vervuiling, overexploitatie, ontbossing, waterschaarste e.d. in sommige delen van de wereld en wateroverlast en zware stormen in andere gebieden, zou het wellicht goed zijn als de gehele wereldgemeenschap enige wijsheid zou putten uit de islamitische religieuze bronnen, om zodoende op een verantwoorde wijze met het milieu om te kunnen gaan.

Voetnoten (Koranverzen):

[1] 2:30; [2] 6:165; [3] 10:14; [4] 13:2; [5] 51:56; [6] 7:96 e.a.; [7] 17:68-69 e.a.; [8] 11:44; [9] 5:35; [10] 17:33; [11] 4:29; [12] 30:22; [13] 35:27-28; [14] 49:13; [15] 5:98; [16] 21:30; [17] 31:19

Instituut voor Islamitische Studies en Publicaties

Uit een artikel van Prof. Mustafa Abu-Sway, vakgroep filosofie van de Al-Quds Universiteit, Jeruzalem

Een uitgebreide versie van dit artikel staat in "De Dageraad" van april 2003.