Yz Hüsnü Köktürk TB6BHK
Bu yazı 1940 yıllarında ilk üretilen FT-241-A ve FT243 kristalleri hakkında bilgilerin tamamen kaybolmaması için kaleme alınmıştır. Konuyu anlatan yabancı internet linklerinin süratle ortadan kalktığını görüyorum. Birzamanlar hurdalıklarımızda bol miktarda ve ucuza bulunabilen bu ve diğer tarihi kristalleri artık bulamıyoruz. Geri kalan mevcutlar hatta ikinci eller tanesi 19$ gibi fiatlarla Amrikan firmalarında satışa sunulmuş, tamamen tükenmesini bekliyorlar. İlk amatörlerimiz genelde tek lambalı 10w ve civar güçlerde bir güç osilatoru üretirler ve osilasyon için bir adet FT243 kristal kullanılırdı. Bunu çoğu kere bir PA katı takip etmezdi. O zamanlar gök iletişimi kırılmalar, yansımalar anormal güçlüydü, iletişim çok elverişliydi, QRP cihazlar orijinalden farksız çalışabilirlerdi.
Birçok elektronik parça gibi kristaller de bir evrim geçirdi. İlk kristallerin üretildiği yıllarda plastik veya benzer ürünler keşfedilmiş değillerdi. Kristal kabları bakalit veya benzer birşeylerden yapılırdı.
İlk imal edilen kristalleri çok beğenir takdir ederim. Kristal iki maden levha arasına konan bir kuvars kayası dilimidir.
Bu basit kaya dilimi değişmez, kaymaz osilasyon üreterek elektroniğin en mühim unsurlarından birisi olmuştur. Yani tabii bir kaya dilimi bakın ne iş görebiliyormuş.
İlk kristaller iri ebatlıydı. kristal diliminin kalınlığı bir iki mm kadar olabilirdi. En ve boy 4..5 cm ye kadar çıkabilirdi. FT243 ün ebatları yaklaşık 25mm 20mm 10mm yani 10-20-25mm idi. FT-241-A daha hacımlı 10-25-27mm kadardı, ancak daha narin idi ve içinde yay yoktu.. Şimdi anlıyorum ki oldukça iri kristaller yapmak her zaman mümkünmüş. http://www.geocities.ws/husnu66tr/resimler/FT-241-A.jpg
Kristal yalıtım maddesi dielektriği kuvars kaya dilimi olan bir kondansatöre benzer. FT243 FT-243 de olduğu gibi maden levhalar kristale iyi temas etsin diyebir yay ile bastırılır, kristal kutusu lastik contalarla dış etkenlerden korunur, ve kutu 3 veya 4 vida ile sıkıştırılırdı.. Böyle iri bir kristalin osilasyon gücü elbette yüksek olmalıydı.
İşte bir yerlere sürterek inceltilip frekansı yükseltilen kristaller bunlardı. Haliyle kristal üzerine basılan bir parmak kristali kirletir, kirlenen kristal .... tetraklorür benzeri ilaçlarla temizlenirdi. Böyle iptidai şekilde sürtme metodu kristal kalitesini düşürür kanısındayım.
Aşağıdaki link kristal sürtme videosu https://youtu.be/SnQ39HPOlG8
FT-241 kristalininin üzerinde 20--28..MHz yazsa da bunlar sadece 400...600KC kristalleridir. Birileri bunun ya 54 üncü ya da 72 nci harmoniğini kullanmayı düşünmüş, kanal aralıkları 1.8KC { 27.3 MC CHANNEL 273 27.3:/72=379 KC] {26.7 MC CHANNEL 67 26.7:54=494.4 KC}
Açıkçası kanal numara adedi 273 gibi üç haneli ise 72 ye bölünecek, 67 gibi iki haneli ise 54 e bölünecek
http://www.geocities.ws/husnu66tr/resimler/FT243.jpg
FT243 kristallerinin içini görmek isterseniz aşağıdaki video linkine tıklamalısınız
https://www.youtube.com/watch?v=yYGwfVnGAdg
ANA SAYFA--MAIN PAGE
Copyright © Hüsnü Köktürk TB6BHK homemade VXO 3 tr 0.5 watt verici beacon