La moderna movado de "civila malobservado" por igi politikajn/sociajn ŝanĝojn naskiĝis el pluraj fontoj literaturaj el la dek-naŭa jarcento, ĉefe laŭ la verkoj de usonano Henry Thoreau kaj ruso Lev Tolstoj. Dum la unua duono de la lasta jarcento la plej fama apostolo de tiu protest-arto sukcesis efike utili ĉi ties principojn, kune kun la moralaj instruoj de lia religio, hinduismo, por barakti sukcese kontraŭ malbonaj leĝoj en Sud-Afriko kaj poste la Brita Imperio en Barato. Mohandas Karamchand Gandhi brilegis kiel morala heroego ne nur pro sia diamo kaj principoj sed specife ĉar li ade, sukcese vivis ĉi tiujn dum lia vivo, ech ĝis lia lasta suspiro.

CITAĴOJ

Gandhi estis unika, historie, pluraspekte. Sed lia pli elstara kontribuo temas pri la transformado de principoj de rezistado ne-perforta al instrumenta sukceso por gajni liberecon, justecon kaj pacon. Tio, kio estis iam nur persona disciplino li plialtigis al teĥniko por liberigado komunuma aŭ nacia. La demarŝo de Gandhi pri kiel trakti plej larĝajn tensiojn politikajn kaj sociajn dependis de baza harmonio socia posedanta fundamentan unuiĝon inter ĉiuj popoloj kaj klasoj, tute malkonsentanta la fatalecon de perfortaj baraktoj kaj alfrontadoj. Li posedis konvinkan aplombon por tuŝi la plej altajn kaj plej noblajn flankojn de homoj kaj direkti ilin al ŝangetoj sen alvoki la potenco de la ŝtato. Li do prezentis alternativan agadon, aŭtentikan doktrinon de kunekzistado, kiu restas signifa en tutmondaj aferoj ĝis nuntempe. La socialismo de pluraj nov-evoluantaj landoj celas pli pri unuiĝo nacia ol interklasa baraktado.

Tamen, li ja subtenas la senŝtatan mondon. Li kredis pri suvereneco laŭ aŭtoritato kiu kondukas nacian komunumon per demokrata proceso, tio estas "konsento". La rilato, do, inter ŝtatoj, ankaŭ, eliris el reciproka identeco, komuna intereso kaj destino, bazaj je ĉiu homa ekzistado. Milita aŭ similaj aliancoj kaj agoj ekspansiistaj estas malelektitaj. La emfazo temas pri "rajta konduto" inter ŝtatoj.

(supraj paragrafoj fare de KAMALADEVI CHATTOPADHYAY el Mahatma Gandhi kaj unu mondo - ISBN-81-2300141-X)

Estas maleble ke oni estu internacisma sen esti naciisma. Internaciisteco nur eblas kiam naciismo iĝas fakto; tio estas, kiam popoloj en diversaj landoj sin organizis kaj kapablas agi kiel unuaro. Ne estas naciismo ke malbonas, estas la malarĝeco, egoemeco, ekluziveco kiuj estas la malbenaĵo de modernaj nacioj kiu malbonas. Ĉiu deziras profiti per la ruiniĝo de la aliaj.

Mi humile opinias ke nekunlaboro kun malbono estas tiom devo kiom kunlaboro kun bono.

La spirito de demokracio ne estas ia meĥanaĵo adaptota per abolicio de formoj. Ĝi bezonas adaptiĝo de la koro.

Regado de la popolo fare de la popolo por la popolo ne kondutiĝas laŭ la volo de unu homo, kiom ajn alta li estus.

Libereco neniam signifas permeson fari ion ajn laŭvole.

Bono veturas helikrapide. Tiuj kiuj deziras bonon fari ne estas egoemaj, ili ne hastas; ili scias ke oni bezonas longan tempon por gravedigi popolon per bono.

Civila malobservado estas la imanenta rajto de civitano. Li ja ne ĝin cedus antaŭ ol li ĉesas esti homo. Civilan malobservadon ne sekvas anarĥio. Kriminala malobservado ja kondukas al anarĥio. Ĉiu ŝtato perforte subigas kriminalan malobservadon. La ŝtato pereus, se ĝi ne faras tiel. Sed kiam ĝi subigas civilan malobservadon ĝi provas konsciencon enkarcerigi."

Kvankam nekunlaboro estas unu el la ĉefaj armoj en la armaro de satyagraha¹, oni ne forgesu ke ĝi estas, je la fino, nur rimedo por atingi konsekvence la kunlaboron de la antagonisto per vereco kaj justeco . . . Evitado de ĉiuj rilatoj kun la antagonisto, do, ne povas esti la celo de satyagrahi², sed la celo ja devas esti la transformiĝo aŭ purigado de tiuj rilatoj."

(el La vortoj de Gandhi -- citaĵoj elektitaj de Sir Richard Attenborough, ISBN 0-937858-14-5 (bindita) kaj ISBN 0-55704-290-X (papera)

¹ Sanskrita vorto signifanta "verecoforto", uzita fare de Gandhi por priskribi la premion por igi reformojn socian kaj politikan, per milda, pasiva rezistado -- satya = vereco kaj agraha = persistado.

² Iu, kiu aktivas per satyagraha.