Tarihte Ka'be
ve Mekke
Edward Gibbon kitabinda Hristiyanlik’tan önce Ka'be ve
varligi hakkinda sunlari yazar;
..... barbarlarin
kör mitlerinde-yerel ilahlarin, yildizlarin, hava ve topragin,
cinsiyet ve ya ünvanlarinin, onlarin vasiflarinin ve ya
baglarinin bulundugu yillarda. Her kabile, her aile, hatta
bagimsiz her savasçi,kendi fantastik inançlarini yaratip
degistiriyordu;ama biri hariç, her çagda,dinine oldugu kadar
diline de sadik olan,Araplar. Ka’be’nin tarihi
Hristiyanligin dogusundan çok öncelere dayanir:
Kizildeniz’in kiyisini tarif ederken Yunanli tarihçi
Diodorus bildirir ki,
“Thamudi’lerin(Semudlular) ve
Sebeli’lerin arasinda, üstün kutsalligi tüm
Arabistanlilarca kabul edilen meshur bir tapinak bulunur.
Ipek kumasli, Türk Hanlarinca belirli araliklarla onarimi
yapilan, ilk defa Hz. Muhammed’den 700 yil önce tarihçi
Homerce bahsedilmistir. [1]
Diodorus
Sisulus(Sicilyali Diodorus),M.Ö.1.y.y.’da Bibliotheca
Historica (Tarih Kitabi) adli kesfedilmis dünyanin farkli
yerlerini tarif eden kitabi yazmistir. Iste bunlar Gibbon’un
Ingilzce çevrisinden alintidir.
“Ve orada
bir tapinak var ki tüm Araplarca çok kutsal sayilip saygi
görür.” [2]
Iskenderiyeli
Klaudius Batlamyus , matematikçiye bir astronom oldugu halde
eski Arap sehirlerini tarihçi Pliny’den bir asir sonra
haritaya dökmüstür.M.Ö.500 lü yillardan Teyma ,Dumaetha,
Hicr, Medayin Salih adli sehirler bunlardan bazilaridar. [3]
Bunlardan en önemlisi Makoraba (Mekke)
‘de haritada kayitlidir.
G.E. von Grunebaum der ki:
"Mekke
Batlamyus tarafindan saptanmis ve ona verdigi Makoraba ismiyle
oranin bir tapinagin etrafinda kurulu oldugu anlasiliyor.
[4]
Kutsal
Metinlerde Mekke
Kur’an-i
Kerîm: Âl-i Imran ,96-97
96.
Süphesiz ki âlemlere bereket ve hidayet kaynagi olarak insanlar
için kurulan ilk ev (mâbet), Bekke'deki (Kâbe)dir.
97. Orada apaçik
nisâneler, (ayrica) Ibrahim'in makami vardir. Oraya giren
emniyette olur. Yoluna gücü yetenlerin o evi haccetmesi,
Allah'in insanlar üzerinde bir hakkidir. Kim inkâr ederse
bilmelidir ki, Allah bütün âlemlerden müstagnîdir.
Mezmurlar,
(Eski Ahit’in içindeki
Zebur Kitabi) 84’üncü Bapta (Incil’in Yeni Çeviri
versiyonu, NIV) da
Hacc’dan Ibranice "Higga"
diye ; Mekke’den de Kur’andaki gibi Bek’a (Bekke) diye bahsedilir.Yaratilis 28,
12-19'da bahsi geçen
Hz.Ibrahim'in torunu Hz.Yakub'un Padon-Aram'a giderken rüyasinda
bir merdiven gördügü ve üzerinde yattigi tasi yagla kutsayip
adini Beyt-el koydugu ayrica kayin pederi Laban ile Gal'ead adi
verilen ve
Yaradilis'taki adiyla Misfa (üzerinde tas bulunan yer,
Hacer'ül-Esvet'in özdesi) denen tas yiginlari üzerine bir
anit dikilmis oldugu ve önemli toplantilarin burada yapildigi
(Hakimler XX,XXI; 1Samuel,
X) ilgi çekicidir.
Ayrica Israil'de bulunan iki
tepe, Sion
ve Moria Mekke'deki Sefa ve Merve tepelerinin hem anlamca hem
görevce ikizleridir.
Mezmurlar 84
1 .Senin evin ne
yücedir Ey Kadir Rabb’im!
2 .Ruhum özlem
duyar,bayilir, Rabb’in Saraylari için; kalbim ve bedenim
Hayy olan Tanri için haykirir.
3 .Serçe bile kendine ev,
kirlangiç
bile yavrulari ve kendi için bir yuva buldu-kurban tasinin
yaninda, Ey Kadir Rab, Kral’im,Tanrim!
4 .Mukaddes olan senin evinde ikamet edendir;
onlar hep seni anarlar.
5. Mukaddes
olanlar kalplerini hacca vermis ,gücünü senden alanlardir.
6.Bekke
Vadisinden geçerken ,orayi pinarlarla doldururlar;Güz
yagmurlari da havuzlari doldurur.
7 .Onlar
Sion’daki Tanri’nin önünde yer almadan güçten güce
sahip olurlar.
8 .Duami isit ,
Ey yüce Kadir Tanrim;Beni dinle Yakup’un Tanrisi.
9 .Zirhimiza bak
Ey Yüce Tanrim; seçtigin kisiye iyilikle bak.
10. Senin
saraylarinda bir gün digerleri gibi binlerden iyi; Ey
Allah’im senin evinde kapici olsam günahkarlarin çadirinda
ikamet etmekten iyidir 11. Çünkü Rab bir günes,
bir zirhtir;
Rab iyilik ve onur ihsan eder; hiçbir iyi seyi o masumlardan
esirgemez.
12 .Ey Kadir Rab,
sana dayanan kisi mukaddestir.
Eski Ahit;
Isaya 60 ,6-18:
6. Medyen ve
Efah’in kervanlari, çok sayida deve sana
gelecektir; Tüm Sebeliler gelecektir:
Altin ve
tütsü getirecekler; ve onlar iste böyle Rabb’i
övecekler.
7.Kedar’in
taslari senin için toplanacak, Nebaioth’un sahmerdanlari
seni yönetecek:onlar sana biat edip ana mabede gelecekler ve Ben
izzetimin evini yüceltecegim.
10. Ve yabancilar
duvarlarini yükseltecek ve krallari sana sahip olacak: öfkemde
gazap ve iyiligimde sana merhamet etttim.
11. Böylece
kapilarin sürekli açik olacak;gündüz ve ya gece kapanmayacak;
ki insanlar sana Yahudî olamayanlarin güçlerini getirsin,
onlarin
krallari getirilsin.
12. Sana hizmet etmeyen ulus ve krallik harab olur; evet, o
uluslar tamamen helak olur.
18 .Ne vahset,
ne talan ne
de yikim artik sinirlarinda duyulmayacak;
Ancak sen
duvarlarini magfiret , kapilarini hamd diye çagiracaksin.
Bekke’nin ,The Jewish Encylopedia(Yahudî
Ansiklopedisi)’ne göre
anlami Arapçadaki “Baka'a” yani kurak yerdir.
Buna kanit, (Tevrat, Sayilar XIV:14) da bahsedilen
kurak yerlerde yetisen Balsam agaci türü bir agaçtir.
Bu bitki çok kurak yerlerde yasar. [5]
Kuraklik ise Zem
Zem’in çikis sebebidir. (Tevrat’a göre) Jewish
Encyclopedia ‘da yine kelime açiklanirken [Ibranice 'emeq habakka'], Zebur’da bahsedildigi üzere
derin hüzünden geçerken” ifadesinden yararlanilir.
Yunanca çeviride de “Aglama vadisi” diye çevrilmistir.
Bir hadis her iki
anlami da açiklamistir.Ibn-i Abbâs'dan söyle rivâyet
olunmustur:
"Ibrâhim
Hâcer'le evlenip Ismâil dogduktan sonra emzirmekte oldugu bu
ogliyle berâber (Sâre'nin taarruzundan korunmak için Sam'dan
çikip Mekke'ye) geldi. Nihâyet Hâcer'le Ismâil'i Mescid-i
Harâm'in (bugün bulundugu) yerin, ve Mescidin yüksek bir
mahallindeki Zemzem kuyusunun yukarisinda
büyük bir agacin yanina birakti. O târihte Mekke'den hiç bir
kimse yoktu. Hattâ içecek su da yoktu. Iste Ibrâhîm bu ana ve
ogulu buraya birakti. Yanlarina içi hurma dolu (mesin) bir
dagarcik, içi su dolu bir kirba birakti. Sonra Ibrâhîm kendi
(Sam'a) gitmek üzere döndü. Artik Ismâil'in anasi, oglu
Ismâil'i emziriyor ve (kendisi) kirbadaki sudan içiyordu.
Nihâyet kirbadaki su bitince hem Hâcer, hem de çocugu susadi.
Hâcer çocugun susuzluktan toprak üstünde sizlanarak
yuvarlandigina bakmaga basladi. Fakat çocugun
bu elîm hâline bakmaktan fenâlasarak onun yanindan kalkip
biraz öteye gitti. Ve o mintakada Kâ'be'ye en yakin dag olarak
Safâ tepesini buldu. Ve bunun üstüne çikti. Sonra vâdîye
karsi durup bir kimse görebilir miyim? diye bakmaga basladi. Fakat hiçbir
kimse göremiyordu. Bu defa Safâ tepesinden indi. Vâdîye
varinca (ayagina dokunmamak için) entârisinin etegini topladi.
Sonra müskül bir isle karsilasan bir insan azmiyle kostu.
Nihâyet vâdîyi geçti. Sonra Merve mevkiine geldi. Orada da biraz durdu. Ve bir
kimse görebilir miyim? diye bakti. Fakat hiçbir kimse
göremedi. Hâcer bu sûretle (Safâ ile Merve arasinda) yedi
def'a gitti, geldi. Nebî : bunun için nâs (hacilar) Safâ ile
Merve arasinda sa'yederler, buyurmustur. Son def'a Merve üzerine çiktiginda bir ses
isitti. Ve kendisi nefsine hitâb ederek: sus, iyice dinle! dedi.
Sonra dikkatle dinledi. Bu sesi evvelki gibi bir daha isitti.
Bunun üzerine Hâcer: ey ses sâhibi, sesini duyurdun!. Eger sen
bize yardim etmek kudretine mâlik isen, bize yardim et! dedi. Ve
böyle der demez hemen Zemzem kuyusunun yerinde bir melek
göründü. O Melek ayaginin topugiyle, yâhut kanadiyle yeri
kaziyordu. Nihâyet su göründü."
Hindu Kutsal Metinleri'nde
Atharva Veda (10-28)
"Ister yüksekçe insaa edilmis olsun ister olmasin,ister
duvarlari güçlü olsun ister olmasin ister duvarlari düzgün
olsun ister olmasin , Tanri onun her kösesinden
görülür.Tanri'nin evini bilen,Tanri'yi bilir çünkü O evinde
anilir."
Kabe asiri güzel ve estetik degildir.Küp bile degildir.Ama
Allah orada anilir.
Atharva Veda (10-2-31)
"Bu melek yurdunun 8 dolasim mekani ve 9 kapisi vardir.Orasi
isgal edilemez..
Orada ebedî
isik ve ebedî hayat vardir.
Kabe'nin 8 dolasim mekani ve 9 kapisi vardir.Orasi isgal edilemez
çünkü Allah tarafindan korunmaktadir.Habes krali Ebrehe'nin
girisimi Allah tarafindan engellenistir. (Bkz.Fîl Suresi.)
Atharva Veda (10-2-33)
"Brahma (Hz.Ibrahim) ilahî isikla aydinlatilan ve ilahî
mukaddesatla örtülü bu mekanda oturdu.Burasi insanliga ruhî
yasam verir.Asla isgal edilemez.
Hindu kutsal metinlerinde
geçen isimlerin karsiliklari ise sunlardir:
Brahma = Hz.Ibrahim
Saraswati = Hz.Ibrahim'in
karisi Sara (Sâre)
Hanuh (Tufan peygamberi ve yari tanri) = Hz.Nuh (as)
Earnst Rennan'a göre tarihte büyük insanlarin
tanrilastirilmasi sikça görülür. Saygi görülen kisilerin
bir süre sonra tanrilastirilmasina örnek Hz. Yunus (as), Hz.
Isa (as), Buda, Nuh (as) vs.. Ayni görüsleri Fahruddin Razi ve
Ibn-i Kesir de paylasir.
Referanslar:
[1] Edward Gibbon (Christopher Dawson tarafindan tanitm), Gibbon’un
Düsüsü ve Latin imparatorlugunun yikilisi: cilt V, Everyman's
Library, London, pp. 223-224.
[2] C H Oldfather tarafindan çeviridir, Diodorus Of Sicily: cilt
II, William Heinemann Ltd., London & Harvard University
Press, Cambridge,
Massachusetts, MCMXXXV, pp. 217.
[3] D G Hogarth,Arabistan’a Giris: Alston Rivers Limited,
London, 1905, pp. 18.
[4] G E Von Grunebaum, Klasi Islam: A History 600-1258: George
Allen & Unwin Limited, 1970, pp. 19.
[5] The Jewish Encylopedia: cilt II, Funk &
Wagnalls Company, MDCCCCII, pp. 415.
[6] David Noel Freedman (Editor-in-Chief), The Anchor Bible
Dictionary: cilt I, Doubleday, pp. 566.
Kabe Hz.Ibrahim tarafindan dikilmistir.
1-) Her seyden önce bir
milletin tarihinden habersiz olmasi beklenemez. Böylece Arap’larin da tarih
bilgileri kesinlikle güvenilirdir. Çünkü Araplar her seyden önce
soylarina önem verirler idi. Bir kabilenin en çok övündügü sey
nesebi yani soyuydu.
2-) Hz.Ibrahim ile soy akrabaligi’ni Tevrat da tasdik
eder. Örnegin;Tevrat’in
Yaradilis kisminda (Yaradilis,21;17-21) Hz.Ismail’in annesi
Hacer’le Faran (Mekke) Çölünde birakilisi ayrintili bir
biçimde anlatilir. Dahasi yine (Yaradilis, 25;12’nci
ayetten 15’nci ayete dek) bize verilen Hz.Ismail’in soy zinciri bizlere çok güzel
ipuçlari verir. Hz.Ismail’in ilk oglu Nebayot,
sonrakiler, Kedar,
Adbîl, Mibsam,
Misma, Dumah, Messa, Hazar, Tema, Yetur, Nefis, ve Kedemah’dir
ki bunlar dagildiklari çevrelere kendi isimlerini vermislerdir.
Su an Ibranice’de aktif
bir sekilde Mekke civarindaki sehirleri belirtmek için
kullanilirlar.
3-)Yine Tevrat'in Yaradilis kisminda Hz.Yakup'un tastan bir mabet
insaa ettirip burada Hagag denen ibadeti gerçeklestirdigini
biliyoruz. Hz. Davut' a atfedilen Hac ilahileri de
meshurdur. (Bkz. Mezmurlar)
Hz.Ibrahim’in ülke ülke dolasip ilahî mesaji insanlara
bildirdigini Tevrat söylüyor. Iste böyle bir gezide Hz.Ibrahim
Kabe’yi ogluyla insaa etmistir.
Ana Sayfa
