Architectuur
De architectuur is in Friland meestal gericht op comfort, praktisch nut en schoonheid. Vooral de inheemse, traditionele stijlen en variaties op "ouderwetse" bouwstijlen als Gotiek en Jugendstil zijn populair.
Bouwstijlen
De meest gebruikelijke bouwstijlen zijn als volgt:
Aldbu ("Oudbouw"): de traditionele stijl die al sinds de IJzertijd bestaat. Het wordt gekenmerkt door grote, rieten daken die bijna tot aan de grond doorlopen. De wanden zijn meestal gevlochten en dichtgesmeerd met klei. Moderne varianten van deze stijl hebben pannendaken of imitatieriet dat onbrandbaar is en beter isoleert. Ook bakstenen muren, dubbel glas en andere moderne uitvindingen zijn tegenwoordig gebruikelijk.
Haimbu ("Heimbouw"): in de 17e eeuw ontwikkelde, inheemse stijl met een romantische inslag. Kenmerkend zijn de versieringen, torentjes, verhogingen, trappen en het combineren van gebouwen met water, bomen of andere natuurlijke elementen.
Helbu ("Eendrachtsbouw"): extreme doorvoering van de Haimbu, waarin de omgeving niet wordt aangepast aan de nieuwbouw, maar de nieuwbouw aan de omgeving. Zo worden bomen niet verwijderd, maar worden de huizen er omheen gebouwd en ontstaan er binnentuintjes. Ook een beekje zal niet worden verlegd, maar gebruikt in het nieuwe plan, waarbij huizen half in het water komen te staan en van een aanlegsteiger worden voorzien, of zelfs als brug over de beek komen te liggen.
Gautanbu ("Gotenbouw"): de Gotische bouwstijl, die in Friland zeer populair was, heeft veel Neogotische variaties achtergelaten waarin nog steeds gebouwd wordt.
Jugunşbu ("Jeugdbouw"): Jugendstil, ook wel bekend als Art Nouveau, is in Friland nog steeds onverminderd populair en bestaat daar nog steeds in verscheidene moderne variaties.
Allandbu ("Internationale bouw"): snelle, goedkope, onderling sterk verschillende bouwstijlen met een meestal doorsnee uiterlijk. De rijtjeshuizen, appartementen en kantoorgebouwen die je in bijna elk land wel aantreft worden allemaal tot deze stijlen gerekend, waarvoor "Allandbu" een soort verzamelnaam is. De Allandbu is, zoals in elk land, ook in Friland het meest talrijk.
Neubu ("Nieuwbouw"): de moderne, prefab bouwstijl met veel beton, glas en baksteen zoals je die in elke nieuwbouwwijk ziet. In Friland noemt men deze gebouwen ook wel "zielloze betonblokken", maar vanwege de goedkope, effectieve constructie kiezen steeds meer architecten ervoor om in deze stijl te bouwen.
Voorbeelden van bouwstijlen in Friland, achtereenvolgens: Haimbu, Aldbu, Helbu en Neubu.
Tradities
Bij het bouwen van een huis wordt steevast een "bouwoffer" gebracht omdat dit geluk brengt, meestal gebeurt dit in de vorm van een munt die onder de fundering of de drempel wordt gelegd.
Ook gelooft men dat elk huis een "huswiht" (huiswicht, huisgeest) heeft die het gezin beschermt tegen onheil. Bij het verhuizen neemt men dan ook plechtig afscheid van de oude geest en probeert men de geest van het nieuwe huis gunstig te stemmen.
Overige bescherming voor het huis en haar bewoners is er in de vorm van donderbezems: de donderbezem is een metalen muuranker in de vorm van een hamer (omgekeerde T) of een Oudnoorse hagalrune (verticale lijn met diagonaal kruis erdoor), dit symbool wordt geassocieerd met de god Şunar en beschermd tegen donder en bliksem.
In de nok van het dak, vooral bij boerderijen, vind men vaak een gevelteken. Deze bestaat uit meerdere symbolen zoals een halve maan, zonnewiel, oşalrune, zwaan, paard, hart of levensboom. Deze symbolen hebben uiteenlopende betekenissen, waaronder vruchtbaarheid en afweer tegen boze geesten.
|