Αρχαία Ελληνικά Β΄Λυκείου

Θεωρητική Κατεύθυνση

           

 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ :ΔΟΥΚΑ ΜΑΡΙΑΝΘΗ-ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

 

 

Κείμενο διδαγμένο από το πρωτότυπο

Ἰσοκράτους Περὶ εἰρήνης

 

 

     Ἐγὼ δ' οἶδα μὲν ὅτι πρόσαντές ἐστιν ἐναντιοῦσθαι ταῖς ὑμετέραις διανοίαις. καὶ ὅτι δημοκρατίας οὔσης οὐκ ἔστι παρρησία, πλὴν ἔνθάδε μὲν τοῖς ἀφρονεστάτοις καὶ μηδὲν ἡμῶν φροντίζουσιν, ἐν δὲ τῷ θεάτρῳ τοῖς κωμῳδιδασκάλοις· ὃ καὶ πάντων ἐστὶ δεινότατον, ὅτι τοῖς μὲν ἐκφέρουσιν εἰς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας τὰ τῆς πόλεως ἁμαρτήματα τοσαύτην ἔχετε χάριν ὅσην οὐδὲ τοῖς εὖ ποιοῦσι, πρὸς δὲ τοὺς ἐπιπλήττοντας καὶ νουθετοῦντας ὑμᾶς οὕτω διατίθεσθε δυσκόλως ὥσπερ πρὸς τοὺς κακόν τι τὴν πόλιν ἐργαζομένους.

     Ὄμως δὲ καὶ τούτων ὑπαρχόντων οὐκ ἂν ἀποσταίην ὧν διενοήθην.  παρελήλυθα γὰρ οὐ χαριούμενος ὑμῖν οὐδὲ χειροτονίαν μνηστεύσων, ἀλλ' ἀποφανούμενος ἃ τυγχάνων γιγνώσκων πρῶτον μὲν περὶ ὦν οἱ πρυτάνεις προτιθέασιν, ἔπειτα περὶ τῶν ἄλλων τῶν τῆς πόλεως πραγμάτων· οὐδὲν γὰρ ὄφελος ἔσται τῶν νῦν περὶ τῆς εἰρήνης γνωσθέντων, ἢν μὴ καὶ περὶ τῶν λοιπῶν ὀρθῶς βουλευσώμεθα.

 

 

Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιο σας την παράγραφο «Ἐγὼ δ' οἶδα … τὴν πόλιν ἐργαζομένους»

Μονάδες 10

Απάντηση

Εγώ βέβαια ξέρω ότι είναι δύσκολο να εναντιώνομαι στις δικές σας σκέψεις και ότι, παρόλο που υπάρχει δημοκρατία, δεν υπάρχει ελευθερία λόγου, παρά μόνο εδώ για αυτούς που είναι εντελώς άφρονες και καθόλου δεν νοιάζονται για σας και στο θέατρο επίσης για τους κωμικούς ποιητές^. Αυτό είναι και το πιο φοβερό από όλα, ότι δηλαδή εκείνους κάνουν γνωστά στους άλλους Έλληνες τα σφάλματα της πόλης τόσο πολύ τους ευγνωμονείτε όσο ούτε στους ευεργέτες σας, εναντίον όμως όσων σας επιπλήττουν και σας συμβουλεύουν τόσο πολύ οργίζεστε όπως ακριβώς (οργίζεστε) και εναντίον όσων κάνουν κάποιο κακό στην πόλη.

 

Β. Να γράψετε στο τετράδιο σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων:

Β1. Ποια η ιδεώδης σχέση ανάμεσα στη δημοκρατία και ητν παρρησία; Πως η αθηναϊκή πολιτική πραγματικότητα τη εποχής του Ισοκράτη επιβεβαιώνει ή διαψεύδει, κατά την άποψη του, την ύπαρξη της σχέσης αυτής;

Μονάδες 10

Απάντηση

Παρρησία κ΄δημοκρατία είναι έννοιες αλληλένδετες , καθώς η παρρησία είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ορθή και ουσιαστική λειτουργία της δημοκρατίας. Ένα πραγματικά δημοκρατικό πολίτευμα στηρίζεται στην ισηγορία, η οποία όμως χωρίς την παρρησία δεν έχει κανένα  ουσιαστικό περιεχόμενο.Η απουσία της παρρησίας αντιστρατεύεται την ίδια την ουσία της δημοκρατίας. Η πλήρης ελευθερία του λόγου, καθώς και η ισότητα στο διακαίωμα του λόγου  η ισηγορία πρέπει να αποτελούν απαραβίαστα πολιτικά δικαίωματα του ανθρώπου σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα. Στο θέμα αυτό ο Ισοκράτης διαπιστώνει μια αντινομία:η πολιτική πραγματικότητα της εποχής του Ισοκράτη διαψεύδει την ύπαρξη της σχέσης αυτής. Σύμφωνα με την  άποψή του, ελευθερία του λόγου απολαμβάνουν μόνο οι κωμικοί ποιητές στο θέατρο και στην εκκλησία του δήμου οι πιο ανόητοι δημοκόλακες,δημοπίθηκοι και αυτοί που δεν ενδιαφέρονται καθόλου για το πραγματικό συμφέρον των πολιτών. Οι Αθηναίοι, αντί να επικρίνουν αυτή τη συμπεριφορά, ευγνωμονούν τους κωμικούς ποιητές, ενώ οργίζονται με όσους προσπαθούν να τους συμβουλεύσουν και, αν χρειάζεται, να τους επιπλήξουν.Επομένως, η παρρησία δεν είναι δικαίωμα που απολαμβάνουν όλοι και γι' αυτό δεν υφίσταται η ιδεώδης σχέση ανάμεσα στη δημοκρατία και στην παρρησία. (σχόλιο σχολ. β΄ σελ 280-281)

 

Β2. " παρελήλυθα γὰρ... τῶν τῆς πόλεως πραγμάτων":Πώς παρουσιάζει το ήθος του ο ρήτορας στο απόσπασμα αυτο; Στο πλαίσιο της καθιερωμένης ρητορικής τακτικής, σε τί αποσκοπεί ο Ισοκράτης παρουσιάζοντας έτσι τον εαυτό του;

Μονάδες 10

Απάντηση

Ο ρήτορας στο απόσπασμα τονίζει την ειλικρίνεια και την ανιδιοτέλεια των προθέσεών του. Δηλώνει ότι θα διατυπώσει τις απόψεις του χωρίς να αποβλέπει στην ικανοποίηση των ακροατών του ούτε στην εκλογή του σε κάποιο αξίωμα. Η έλλειψη ιδιοτελών κινήτρων τον καθιστά ειλικρινή και τίμιο,συνεπή στις θέσεις του , αποφασισμένο ,αμετακίνητο.Διακρίνεται από φιλοδημία , απουσία ωφελισμού ,αγνές προθέσεις .Διαγράφεται έτσι το ήθος του ρήτορα. Σ' αυτό εξυπηρετεί η χρήση των τελικών μετοχών:  «οὐ χαριούμενος , οὐδέ.......μνηστεύσων ἀλλ’ ἀποφανούμενος»Ο Ισοκράτης γνωρίζει ότι η πειστικότητά του εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την εντύπωση που θα προξενήσει ο ίδιος ως προσωπικότητα. Προβάλλοντας λοιπόν την εικόνα του ως έντιμου και ανιδιοτελούς ανθρώπου, αποσκοπεί στο να κάνει τους λόγους του πειστικότερους.Ενισχύει τις θέσεις του, αφ' ενός εξασφαλίζοντας την " πρόσεξιν " αλλά κ΄την εύνοια του ακροατηρίου.

 

 

Β3. " οὐδὲν γὰρ ὄφελος ἔσται... βουλευσώμεθα."

Στο απόσπασμα αυτό της παραγράφου του πρωτότυπου κείμενου προαναγγέλλονται τα οφέλη της ειρήνης. Αφού διαβάσετε το κείμενο των παραγράφων 20 –21 του μεταφρασμένου κειμένου που ακολουθεί, να αναφερθείτε σύντομα στα οφέλη αυτά.

      Αν όμως κάνουμε ειρήνη και συμπεριφερθούμε όπως ορίζουν οι κοινές συνθήκες, θα κατοικούμε στην πόλη μας με μεγάλη ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και διχόνοια στην οποία τώρα έχουμε περιέλθει^.  αντίθετα κάθε μέρα θα γινόμαστε και πιο πλούσιοι απαλλαγμένοι από τους φόρους και τις τριηραρχίες και τις άλλες εισφορές για τον πόλεμο και ασχολούμενοι με την καλλιέργεια των χωραφιών και τη ναυτιλία και τις άλλες εργασίες οι οποίες έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου. Ακόμη θα δούμε την πόλη μας να έχει διπλάσια έσοδα απ’ όσα έχει τώρα, να είναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μετοίκους, απ’ τους οποίους έχει ερημωθεί σήμερα.

      Και το σπουδαιότερο, θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους όχι με τη βία αλλά με τη θέληση τους, και δεν θα μας δέχονται όταν είμαστε ασφαλείς εξαιτίας της δύναμής μας, κι όταν κινδυνεύουμε θα αποστατούν, αλλά θα συμπεριφέρονται όπως αρμόζει (να συμπεριφέρονται) οι αληθινοί φίλοι και σύμμαχοι

Μονάδες 10

 

Απάντηση

Στο απόσπασμα αυτό γίνεται αναφορά στις θετικές επιπτώσεις που θα έχει η ειρήνη στην πόλη σε κάποιους τομείς.

α) με την ειρήνη θα εμπεδωθεί στους πολίτες το αίσθημα της ασφάλειας, αφού θα έχουν εκλείψει οι πόλεμοι και οι κίνδυνοι και θα έχει αποκατασταθεί η κοινωνική συνοχή και σταθερότητα

β) θα σημειωθεί μεγάλη οικονομική ανάπτυξη, εφόσον θα πάψουν οι πλούσιοι να χάνουν μεγάλα ποσά που προορίζονται για ναυπήγηση πολεμικών πλοίων (τριηραρχίες) και φόρους για την αντιμετώπιση των πολεμικών δαπανών. Επιπλέον όλοι θα ασχολούνται με την καλλιέργεια της γης, τη ναυτιλία και τις άλλες οικονομικές δραστηριότητες γεγονός που θα οδηγήσει σε ταχεία οικονομική πρόοδο.

γ) το ίδιο αποτέλεσμα άλλωστε θα έχει και η αύξηση των εσόδων της πόλης από τη φορολόγηση εμπόρων, επισκεπτών και μετοίκων και την αναθέρμανση του εμπορίου.

δ) σε  διπλωματικό επίπεδο η αθηναϊκή συμμαχία θα ισχυροποιηθεί και θα γίνει συμπαγής, εφόσον οι διάφορες συμμαχίες θα διατηρούν ουσιαστικές και ειλικρινείς σχέσεις με την Αθήνα. Κι αυτό γιατί, θα εδραιωθεί κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού και η συνοχή της συμμαχία θα πάψει να βασίζεται στο φόβο και στον καταναγκασμό.

 

 

Β4. Ο Πλάτων αρνείται να χαρακτηρίσει επιστήμη ή τέχνη τη ρητορική, αφού δεν έχει καθορισμένο αντικείμενο να διδάξει ούτε αξιόπιστη μέθοδο. Τι απαντά ο Ισοκράτης στην κριτική αυτή;

Μονάδες 10

 

Απάντηση

Εισαγωγή, σελ. 13 «Σ΄αυτή την οξυδερκή … την ονομάζει φιλοσοφία».

 

Β5. Μέσα από το πρωτότυπο κείμενο να βρείτε και να μεταφέρετε στο τετράδιο σας ένα ρήμα συνώνυμο του γιγνώσκω. Επίσης να βρείτε και να μεταφέρετε όσες λέξεις του πρωτότυπου κειμένου είναι ετυμολογικά συγγενείς με τη λέξη διανοίαις και όσες με τη λέξη προτιθέασιν.

Μονάδες 10

 

Απάντηση

Συνώνυμο του γιγνώσκω: «οἶδα»

Διανοίας: νουθετοῦντας, διενοήθην

Προτιθέασιν: νουθετοῦντας, διατίθεσθε

 

 

Αδίδακτο κείμενο

Ἰσοκράτους Αἰγινητικός, 10

 

      Ἐγὼ δὲ καὶ Θρασύλοχος τοσαύτην φιλίαν παρὰ τῶν πατέρων παραλαβόντες, ὅσην ὀλίγῳ πρότερον διηγησάμην, ἔτι μείζω τῆς ὑπαρχούσης αὐτὴν ἐποιήσαμεν. Ἕως μὲν γὰρ παῖδες ἦμεν, περὶ πλείονος ἡμᾶς αὐτοὺς ἡγούμεθα ἢ τοὺς ἀδελφοὺς, καὶ οὔτε θυσίαν οὔτε θεωρίαν οὔτ' ἄλλη ἑορτὴν οὐδεμίαν χωρὶς ἀλλήλων ἤγομεν· ἐπειδὴ δ' ἄνδρες ἐγενόμεθα, οὐδὲν πώποτ' ἐναντίον ἡμῖν αὐτοῖς ἐπράξαμεν, ἀλλὰ καὶ τῶν ἰδίων ἐκοινωνοῦμεν καὶ πρὸς τὰ τῆς πόλεως ὁμοίως διεκείμεθα καὶ φίλοις καὶ ξένοις τοῖς αὐτοῖς ἐχρώμεθα.

 

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιο σας το παραπάνω κείμενο.

Μονάδες 20

Απάντηση

Εγώ λοιπόν και ο Θρασύλοχος, αφού πήραμε από τους πατέρες μας τόση φιλία όση πριν από λίγο διηγήθηκα, ακόμα περισσότερο από αυτήν που ήδη υπήρχε (την αυξήσαμε). Όσο καιρό δηλαδή ήμασταν στην παιδική ηλικία περισσότερο εκτιμούσαμε ο ένας τον άλλο από ότι τους αδερφούς μας και ούτε σε θυσία ούτε σε αποστολή σε γιορτές ούτε σε καμία άλλη γιορτή πηγαίναμε χωριστά ο ένας από τον άλλο. Και όταν ενηλικιωθήκαμε ποτέ μέχρι τώρα δεν κάναμε κάτι αντίθετο ο ένας προς τον άλλο, αλλά και προς τις υποθέσεις της πόλης είχαμε τις ίδιες απόψεις και είχαμε τους ίδιους εχθρούς και φίλους.

 

Γ2α. Να μεταφέρετε στη δοτική και κλητική ενικού όλα τα ουσιαστικά της τρίτης κλίσεως που υπάρχουν στο αδίδακτο κείμενο.

Μονάδες 4

 

Απάντηση

 

Γ2α. τῷ πατρί      τῷ παιδί      τῷ ἀνδρί          τῇ πόλει

         (ὦ) πάτερ     (ὦ) παῖ       (ὦ) ἄνερ            (ὦ) πόλι

 

Γ2β. ἤγομεν, ἐγενόμεθαμ ἐκοινωνοῦμεν:

Για το καθένα από τους τύπους αυτούς να γράψετε το β΄και γ΄ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή.

Μονάδες 6

Απάντηση

           ἄγε        γίγνου         κοινώνει

           ἀγέτω   γιγνέσθω      κοινωνείτω

 

 

Γ3. Να γράψετε στο τετράδιο σας όλες τις λέξεις ή φράσεις που λειτουργούν μέσα στο αδίδακτο κείμενο ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου και να κάνετε πλήρη συντακτική αναγνώριση αυτών.

Μονάδες 10

 

Απάντηση

 

- πρότερον: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Προσδιορίζει το ρήμα "διηγησάμην".

- παραλαβόντες: χρονική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος "ἐποιήσαμεν", δηλαδή στον όρο "ἐγὼ καὶ Θρασύλοχος". (Υποκείμενο μετοχής: "ἐγὼ καὶ Θρασύλοχος")

- Ἕως μὲν γὰρ παῖδες ἦμεν: δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Προσδιορίζει το ρήμα "ἡγούμεθα". Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο "ἕως". Εκφέρεται με οριστική παρατατικού για να δηλώσει το πραγματικό στο παρελθόν. Χρονική βαθμίδα: σύγχρονο.

- ἐπειδὴ δ' ἄνδρες ἐγενόμεθα: δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Προσδιορίζει το ρήμα " ἐπράξαμεν". Εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο "ἐπειδὴ". Εκφέρεται με οριστική αορίστου για να δηλώσει το πραγματικό στο παρελθόν. Χρονική βαθμίδα: προτερόχρονο.

- πώποτε: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Προσδιορίζει το ρήμα "ἐπράξαμεν".

- ἔτι: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου. Προσδιορίζει το ρήμα "ἐποιήσαμεν".

 

 

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Τα θέματα χαρακτηρίζονται αναμενόμενα και χωρίς δυσκολία.

 

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ