Η ιστορία της Χάλκης είναι τόσο παλιά όσο και οι πέτρες των βουνών της .
Μια ιστορία που ξεκινά από την προϊστορική περίοδο σύμφωνα με τις μεγαλιθικές κατασκευές που συναντάμε στο νησί αλλά και τους πανάρχαιους οικισμούς που πιθανότατα να κατοικήθηκαν από τον άνθρωπο της Νεολιθικής εποχής , αφού όλα τα χαρακτηριστικά των οικισμών μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ήταν οικισμοί όπου κατοικούσαν λιγότεροι από διακόσιοι άνθρωποι,χαρακτηριστικό των κοινωνιών της Νεολιθικής περιόδου.Και οι κατασκευές όμως ,κυκλοτερές μονόχωρες κατοικίες κατασκευασμένες με τρεις ή τέσσερις το πολύ ,μεγάλιθους εσωτερικά, οι οποίοι εφάπτονται ο ένας του αλλού σχηματίζοντας μία «σπηλαιώδη κατοικία» η οποία εξωτερικά επενδύεται με μικρότερους λίθους ακανόνιστα τοποθετημένους ,υπάρχει περίπτωση σε κάποια από αυτά τα οικήματα ,τα οποία στο εξής θα ονομάζουμε κύφες ,σύμφωνα με την τοπική διάλεκτο,η ακανόνιστή εξωτερική λιθοδομή να προστέθηκε αργότερα.Πάντως σε κάποια βουνά συναντάμε κύφες πολύ χαμηλές κατασκευασμένες από δυο ή τρεις μεγάλιθους.Παράδειγμα αυτού του τύπου της κύφης συναντήσαμε στου Αϊ Λιά το βουνό,στις Αντριές και στου Αϊ Νόφρη το Βουνό.Η στέγη είναι πακτωμένη με χώμα ώστε να στεγανοποιείται .Υπάρχει μόνο ένα άνοιγμα το οποίο αποτελεί την κύρια είσοδο.Στις κύφες της Ελληνιστικής /Κλασικής περιόδου και στις κύφες της Βυζαντινής περιόδου συναντάμε κάποιες φορές περισσότερα από ένα ανοίγματα,επίσης πολλές δεν έχουν κυκλοτερές αλλά ορθογώνιο ή τετράγωνο σχήμα.πάντως γενική διαπίστωσή είναι ότι τα κτίσματα αυτά μετασκευασμένα ή μη κατοικήθηκαν από την περίοδο κατασκευής τους και μέχρι το 1920 όπου χρησιμοποιούντο σαν χώρος εργασίας και προστασίας των βοσκών(τυροκόμια) ιδίως δε κατά την εποχή του θέρους ,η του αρμέγματος των αιγοπροβάτων η των αγελάδων(αελιών). Είναι εξαιρετικά μνημειακά δείγματα της ιστορίας της Χάλκης. 

Του Πατλή η Κύφη.Δείγμα κύφης. 

 

"Στο Κεφάλι στον Κατσιά και σχεδόν σε όλες τις τοποθεσίες της Χάλκης ,υπάρχουν κάτι ενδιαφέροντα κτίσματα,που λέγονται κύφες. Μερικές φορές είναι σκαμένες μέσα στις πλαγιές των λόφων αλλα κυρίως είναι κατασκευασμένες με μεγάλες ακατέργαστες πέτρες στα θεμέλια και με μικρότερες στην ανωδομή.Η τοιχοποιία των θεμελίων με τις μεγάλες πέτρες δεν φαίνεται συνήθως απ'έξω,καθώς ολόκληρη η εξωτερική επιφάνεια καλύπτεται απο δεύτερο τοίχο,κατασκευασμένο απο μικρότερες πέτρες, ώστε να σχηματίζεται τοίχος διπλού πάχους.Αν και η οροφή εσωτερικά έχει σχήμα ωοειδές ,η στέγη εξωτερικά φαίνεται επίπεδη. Οι είσοδοι είναι οικοδομημένες με μεγάλες αρχαίες πέτρες.
Πρίν απο το 1920,οι κύφες χρησιμοποιούνταν σαν κατοικίες κατά την εποχή της σποράς και του θέρους. Οικοδομήματα όμοια μ'αυτές τις κύφες ονομάστηκαν "δρακοντόσπιτα" και ανήκουν στην κλασική και ελληνιστική περίοδο. Πιθανόν να είχαν κτιστεί απο δούλους απο την Μικρά Ασία,γιατί παρόμοια κτίσματα υπάρχουν εκεί και είναι κτισμένα απο έναν καρο-λελεγικό λαό."

( Απο το βιβλίο της αρχαιολόγου-ιστορικού Ευανθίας-Βάσως Αντωνίου "Η ΧΑΛΚΗ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ σε παλιούς και σύγχρονούς καιρούς" σελιδ.126 )