«كالبد
شكافي چهار
انتشار» (1)
بدنبال
توقيف
دومينوئي
روزنامه هاي
مستقل و اصلاح
طلب جامعه ،
توس و نشاط در
ايران طي دو سال
گذشته توسط
قوه قضائيه كه
در انحصار
جناح مخالف
خاتمي و اصلاح
طلبان است ،
جامعه مطبوعات
ايران پذيراي
روزنامه جديد
عصر آزادگان
شد .
تيم
حرفه اي
روزنامه هاي
جامعه و توس و
نشاط و اينك عصر
آزادگان
صرفنظر از
مديران مسئول
آن ، كادر ثابت
و مشتركي بوده
كه از نظر
گرايش سياسي
وابسته به
جناح
روشنفكران
ديني محسوب مي
شوند.
اين
جناح نخستين
بار در
ماهنامه
كيهان فرهنگي
چاپ تهران در
دهه 60 گرد هم
جمع شدند و
عمده
مواضعشان را
در اين نشريه
و در قالب مقالات
فلسفي و
فرهنگي عرضه
مي كردند.
پدر
فكري اين جناح
«دكتر
عبدالكريــــــــم
سروش» فيلسوف
منتقد است كه
با طرح تئوري
«قبض و بسط
شريعت» در
كيهان فرهنگي
، اركان نظري
قائلين به فقه
سنتي را
بمبارزه
طلبيد اما پس
از مدتي
انتشار
بدنبال بروز
اختلاف عقيده
ميان مديريت
وقت مؤسسه
كيهان با كادر
كيهان فرهنگي
اين گروه با
خروج از كيهان
فرهنگي ،
ماهنامه «كيان»
را منتشر كرده
و عمده
فعاليتشان در
دوران رياست
جمهوري هاشمي
رفسنجاني در
چارچوب ارائه نقطه
نظرات فلسفي
به سكانداري
دكتر سروش و
همفكران وي در
ماهنامه كيان
متمركز شد .
ويژگي
اين گروه خارج
بودنشان از
دايره حكومت و
نيروهاي
تعريف شده در
چارچوب
خوديهاي نظام است.
اين
گروه بعد از
روي كار آمدن
رئيس جمهور
خاتمي و طرح
ايده جامعه
مدني ، براي
نخستين بار با
چاپ روزنامه
«جامعــه»
وارد چالشي
جدي و همه
جانبه در عرصه
مطبوعات با
جناح محافظه كار
شد.
علي
رغم خارج بودن
اين گروه از
دايره حكومت ،
اما در دوره
رياست جمهوري
خاتمي با
تسامح جناح چپ
و كارگزاران
اين گروه نيز
در جبهه اصلاح
طلبان قرار
گرفت .اما
بدليل
محروميت از
رانتهاي
حكومتي و
فقدان ضربه
گيرهاي سياسي
، ضريب آسيب
پذيري اين
گروه در مقابل
هجوم جناح
محافظه كار
بيشتر بوده
است .
به
تعبيري
تعطيلي
روزنامه هاي
جامعه و توس و
نشاط ، ضعيف
كُشي جناح
محافظه كار در
مبارزه با
نشريات جبهه
اصلاح طلب
بود.
هر
چند اين جناح
موفق به
تعطيلي
روزنامه قدرتمند
و چپگراي «سلام»
هم شد اما
هزينه اي كه
جناح محافظه
كار با بروز
آشوب
دانشجوئي در
تهران بدليل
توقيف اين روزنامه
پرداخت بسيار
گزاف و غير
قابل مقايسه با
كم هزينگي
توقيف
روزنامه هاي
جامعه و توس و
نشاط بود.
در
مجموع اصرار
جناح
روشنفكران
ديني در تداوم
فعاليت
مطبوعاتيشان
در قالب
روزنامه هاي
اربعه آن هم
بدون تجديد
نظر جدي در
مشي
مطبوعاتيشان
نشان دهنده
مثبت بودن فعاليت
اين جناح در
عرصه مطبوعات
ايران بوده است.
بر
خلاف توقع ،
جناح محافظه
كار با تعطيلي
مكرر نه تنها
موفق به تأديب
و تنبّه كادر
اين نشريات
نشد بلكه اين
جناح روشنفكر
ديني بود كه
توانست
بدنبال هر بار
تعطيلي نشريه
اش با ايجاد
قرينه آن هم
خط مشي خود را
تداوم دهد و
هم ضريب تحمل
جناح محافظه
كار را ارتقاء
بخشد.
روزنامه
جامعه با
شكايت سپاه
پاسداران
بدليل چاپ
سخنان خشن و
غير مدني
فرمانده سپاه
پاسداران در
آن روزنامه
تعطيل شد اما
از آن به بعد
فرماندهان
سپاه در
موضعگيري هاي
خود از فرهنگ
تَكلّم و
تَحكّم دوران
قبل از خاتمي
«حداقل در
عرصه عمومي»
پرهيز كردند.
توس
علي الظاهر به
بهانه توهين
به رهبر فقيد
انقلاب
اسلامي ايران
در مصاحبه اين
روزنامه با
«والري ژيسكار
دستن» رئيس
جمهور پيشين
فرانسه توقيف
شد اما پس از
آن جامعه
سياسي ايران
براي نخستين
بار شاهد طرح
علني و بدون
لكنت مبحث نظارت
جدي مجلس
خبرگان بر
عملكرد رهبري
ايران شد .
موضوعي
كه تا پيش از
اين ورود به
آن جزء حريمهاي
ممنوعه بود و
توس موفق شد
با صف شكني
ضريب تحمل
نظام ايران را
در نزديك شدن به
حريم هاي مقدس
پيشين افزايش
دهد.
نشاط
نيز با چاپ
توصيه نامه
«يدالله
سحـــــــــابي»
از بنيان
گذاران
سازمان ملي
گراي «نهضت
آزادي ايران»
به آيت الله
خامنه اي علي
الظاهر قرينه
اي از اتهام
توس را كسب
كرد و در همه اين
ضرب و توقيفها
، جناح
روشنفكر ديني
نه تنها از
مواضع خود عقب
نشيني نكرد
بلكه
متقابلاً موفق
شد ضريب تحمل
مخالفان خود
را با افكار
عمومي كردن
موضوعات مورد
بحثش در
نشريات تابعه
افزايش داده و
يا حداقل
محافظه كارها
را مُجاب به
برخورد محكمه
پسند با
نشرياتش كند.
كاري كه تا
قبل از آن
محافظه كارها
ضرورتي براي
آن احساس
نكرده و بعضاً
با تصميمات
پشت پرده
اقدام
به تعطيلي
نشريات مي
كردند و اين
پيروزي بزرگي
براي
روشنفكران
ديني بود كه در
حاشيه مبارزه
شان ، ديگر
نشريات اصلاح
طلب هم از
فضاهاي باز
شده توسط اين
جناح بهره
بردند.
موفقيت
ديگر جامعه و
توس و نشاط در
استيضاح
مطبوعاتي آيت
الله يزدي در
راس قوه
قضائيه بود.
كادر
مطبوعاتي
روشنفكران
ديني پس از سه
بار تعطيلي
نشرياتشان
موفق شدند
امپراطــوري
آيت الله يزدي
در قوه قضائيه
را كه هشت سال
با آرامش و
اقتدار توأم
بود در دو سال
پايان سُكانداريش
با اضطراب و
بحران توأم
كند.
آيت
الله يزدي در
اين دو سال با
هجوم گسترده
نقد مطبوعات و
بخصوص اين سه
روزنامه به
حوزه عملكرد
قوه تحت امرش
مواجه شد و
بعضاً بدليل
عدم خويشتنداري
و روحيه
پرخاشگرانه
وي در افكار
عمومي عملكرد
قوه قضائيه
بشدت زير سوال
رفت.
جامعه
، توس و نشاط
موفق شدند در
پي يك دوره
پُرتَنش با
آيت الله يزدي
آنقدر عرصه را
بر وي و
مجموعه تحت
امرش تنگ كنند
كه عملاً وي
مجبور به
واگذاري
مسئوليت شد و
در حسرت
بازگشت ايام
شيرين آرامش
هشت سال اول
تصدي
مسئوليتش ، پُست
خود را واگذار
كرد.
اين
فرجامي بود كه
جامعه و توس و
نشاط با قرباني
شدنشان به قيمت
مطالبه
پاسخگوئي قوه
قضائيه در
كنار ديگر
مطبوعات
اصلاح طلب
براي آيت الله
يزدي رقم زدند.
آيت
الله يزدي
مطمئناً در
صورت پيروزي
رقيب خاتمي در
انتخابات
رياست جمهوري
، يك دوره ديگر
هم توان ادامه
رياست بر قوه
قضائيه را
داشت .
در
مجموع مشكل
جناح محافظه
كار با
نشرياتي
مانند جامعه و
توس و نشاط و
آزادگان و
بعضاً ديگر
نشريات اصلاح
طلب ، مأنوس
نبودن اين
جناح با نوع
لهجه و گويش
اين نشريات
است .
قوه
سامعه محافظه
كارها از
سالهاي حضور
بر اريكه قدرت
، اُنس
پايداري با
گويش مطيعانه
مطبوعات
گرفته و گويشِ
مطبوعات
پرسشگر و سَركِش
را برنمي
تابند.
محافظه
كارها نمي
توانند زماني
را كه در اوج اقتدارشان
تنها با يك
اشاره
روزنامه
چپگراي «جهان
اسلام» را به
محاق مي بردند
و كمترين نيازي
هم جهت
پاسخگوئي به
افكار عمومي
در خود احساس
نمي كردند ،
از ياد ببرند !
اما بعد
از دوم خرداد
76 با حضور
نشريات
پرسشگر «اعم
از خودي و غير
خودي» زمينه
هاي تداوم
شيوه مديريتي
آمرانه و مطيع
پرور در ايران
كاملاً
متزلزل شده
است.
داريوش
سجادي
(1) ـ سخنراني
ايراد شده در Free Dom Forum ـ
نيويورك ـ 14
اكتبر 1999
چاپ
شده در
روزنامه پيام
آزادي ـ تهران
ـ 11/آبان/78