Gramática 7. Los adverbios
En aragonés hay muchos adverbios y tienen una gran importancia. Aquí se señalan los más habituales.
De puesto (De lugar)
(a)debán | (a)delante | dezaga | (de)tras |
acá | acá | do | donde |
allá | allá | difuera(s) | afuera |
allí | allí | dillá | más allá |
(d')alto | arriba | drento | dentro |
(n')alto | arriba | entabán | (hacia) adelante |
amán | cerca | enzima | encima |
an | donde | lexos | lejos |
ande | donde | luen | lejos |
arrán | casi tocando | lueñes | lejos |
arredol | alrededor | o | donde |
astí | ahí, aquí, allí | on | donde |
(de)baxo | (de)bajo, abajo | tabaxo | hacia abajo |
De tiempo
á bonico | despacio, poco a poco | dimpuesas | después |
agora | ahora | dimpués de maitín | pasado mañana |
agún | aún, todavía | de bez | a la vez |
allora | entonces | de contino | de continuo |
amonico | despacio, poco a poco | d'espeso | de continuo |
alabez | entonces | denantes | antes |
á ormino | frecuentemente | encá | todavía, aún |
á lo que | cuando | encara | todavía, aún |
antis | antes | enguán | hogaño |
anuey | anoche | en primeras | al principio |
anuitardi | ayer al anochecer | en zagueras | al final |
ayer | ayer | en que | una vez que, cuando |
antis d'ayer | anteayer | güé | hoy |
aprisa | deprisa | lu(o)go | luego, pronto |
apriseta | rápidamente | maimás | jamás |
ascape | rápidamente | maitín | mañana |
asobén | a menudo, frecuentemente | malas que | en cuanto que |
cuan | cuando | mientres | mientras |
d'antis (más) | antaño, en otro tiempo | nunca | nunca |
de camín | a continuación | pa cutio, ta cutio | de fijo |
contino | a continuación | tan y mientres | mientras tanto |
dimpués | después | uey | hoy |
De maniera (De modo)
á amagatóns | a escondidas | de conchunta | conjuntamente |
á escarramanchóns | a horcajadas | de grapas | de bruces |
a esgalapatóns | a gatas | de güen implaz | de buen grado |
aforro | ligero de ropa | china-chana | poco a poco |
á ficamorro | de bruces | de propio | adrede |
á güello | a ojo | de raso | totalmente |
aldredes | adrede | en guiña | a la espalda |
amoniqué | lentamente | fito á fito | de hito en hito |
á muntóns | a montones | mal(amén) | mal, de mala manera |
anculicas | en los hombros | millor | mejor |
antimás | además | muito | muy, mucho |
antiparti | por otra parte | muy | muy |
á posta | adrede | pior, peyor | peor |
aprisa | deprisa | poqué a poqué | poco a poco |
apriseta | rápidamente | pordemás | en vano |
á retepelo | de mala gana | rai | no importa |
asinas | así | seguntes | según |
bien | bien | sólo | sólo, solamente |
de bez | a la vez | tasamén | escasamente |
de bislay | de soslayo | terne que terne | constantemente |
De cantidá (De cantidad)
además | además | güen rebaño | buen número, mucho(s) |
antimás | además | más | más |
asbelo | mucho, muy | masiáu | demasiado |
bella cosa | algo | mica | poco |
bellacosa de | mucho | miqueta | poquito |
beta | nada | muito | muito |
bien | por lo menos | no guaire | apenas |
brenca | nada | po(co) | poco |
cosa | nada | poqué | poquito |
cualcosa | algo | poquet | poquito |
cuasi | casi | pro(u) | bastante, suficiente |
guaire | mucho | quí sabe | gran cantidad |
güena cosa de | mucho | to(t) | todo |
gota | nada, apenas |
De duda, afirmazión y negazión
asinas ye | así es | no pon | nada |
cuasi | casi | profes | por supuesto |
no garra | ninguno | pro que sí | por supuesto que sí |
no brenca | nada | que me sio | tal vez, seguramente |
no cosa | nada | sí | sí |
no guaire | no mucho, apenas | sisquiera | siquiera, por lo menos |
no pas | nada | talmén | quizás, acaso |
ni mica | nada | quizáu | acaso, quizás |
ni brenca | nada | tamién | también |
no | no | tampó (no) | tampoco |