มีขายตามท้องตลาดมากมายหลายชนิด การใช้น้ำยาบ้วนปากมีจุดประสงค์หลายประการคือ

• เพื่อลดเชื้อโรคภายในช่องปาก
• เพื่อระงับกลิ่นปากที่เกิดจากสาเหตุภายในช่องปากได้ชั่วคราว
• เพื่อทำให้ปากชุ่มชื้น สดชื่นจากกลิ่นและรสของยา
• เพื่อลดอาการข้างเคียงของรังสีรักษา

การใช้น้ำยาบ้วนปากนอกจากมีประโยชน์ก็มีโทษเหมือนกันหากเลือกใช้ หรือปฏิบัติไม่ถูกต้อง เช่น หากเราใช้น้ำยาบ้วนปากที่ฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่เข้มข้นเกินไปอาจทำให้สมดุลของเชื้อในช่องปากเสียไป อาจมีการเจริญเติบโตของเชื้อราขึ้นมาได้ นอกจากนี้การใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของออลกอฮอล์ที่เข้มข้นสูงติดต่อกันนาน 10-20 ปีขึ้นไป อาจทำให้เกิดความผิดปกติของเนือ้เยื่อในช่องปากได้ ดังนั้นจึงควรใช้ตามความจำเป็น ไม่ควรใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน

การเลือกน้ำยาบ้วนปากชนิดใดชนิดหนึ่งขึ้นอยู่กับความต้องการและจุดประสงค์ของผู้ใช้ เมื่อใช้น้ำยาบ้วนปากต้องไม่ลืมนะคะว่า น้ำยาบ้วนปากเป็นเพียงตัวช่วยเสริมในการทำความสะอาดเท่านั้น ไม่ใช่ใช้แทนการแปรงฟัน การบ้วนปากเพียงอย่างเดียวไม่เพียงพอที่จะหวังผลกำจัดเศษอาหารที่ตกค้างทั้งหมด แม้น้ำยาบ้วนปากจะมีกลิ่นหอมรสดีก็ตาม

การเลือกน้ำยาบ้วนปาก

• ควรเลือกชนิดที่ไม่มีส่วนผสมของออลกอฮอล์ หรือมีแต่น้อยเพื่อป้องกันการระคายเคืองต่อเยื่อบุช่องปากและอาการแสบในช่องปากโดยเฉพาะถ้ามีแผลในช่องปากอยู่แล้ว น้ำยาบ้วนปากที่มีขายโดยทั่วไป มีรส กลิ่นและสีต่างๆ ส่วนใหญ่เป็นสูตรต่างประเทศ จึงมักมีราคาค่อนข้างสูง
• เลี่ยงใช้น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของกรด เนื่องจากอาจทำให้ผิวฟันกร่อน เมื่อผิวเคลือบฟันบางลงจะทำให้มีอาการเสียวฟันตามมาได้

• น้ำเกลือสำเร็จรูป 0.9% NSS

• อมกลั้วปากบ่อยๆทุกวันอย่างน้อยวันละ 10 ครั้ง หรืออมไว้นานอย่างน้อย 5 นาที

สำหรับอมบ้วนปากแล้ว ใช้อมบ้วนปากหลังอาหาร ก่อนนอน บางท่านเชื่อว่าช่วยลดการเกาะตัวของแผ่นคราบฟัน

• โซดาปิ้งขนมปัง ( 5 % Baking soda solution mouthrinse )

มี 2 แบบที่ใช้กันทั่วไปคือ

• แบบอมบ้วนปากทุกวัน พวกนี้มีโซเดียมฟลูออไรด์อยู่0.05 %
• ใช้อมกลั้วปากและฟันประมาณ 2 นาที โดยมากทำหลังปรงฟัน และก่อนนอน

หรือถ้านำไปใช้ในโรงเรียน ก็ให้อมบ้วนปากหลังแปรงฟันกลางวัน

• แบบอมบ้วนปากทุก 2 สัปดาห์ มีโซเดียมฟลูออไรด์ 0.2 %

? ให้อมครั้งเดียวทุก 2 สัปดาห์

ที่มีขายตามท้องตลาดก็มีหลายยี่ห้อ เช่น ฟลูออคารีน , ลีสเตอรีน

ใช้น้ำยาอมบ้วนปากที่ผสมฟลูออไรด์ หลังแปรงฟันทุกวัน โดยอมกลั้วปากนาน 2-3นาที มีรายงานว่าสามารถลดการเกิดฟันผุได้ โดยใช้ติดต่อกันเป็นเวลา1-3 ปี และช่วยลดการเกาะของคราบจุลินทรีย์

เป็นน้ำยาบ้วนปากผสมตัวยาคลอเฮกซิดีน 0.2 % มีคุณสมบัติในการฆ่าเชื้อแบคทีเรีย , ช่วยลดการเกิดแผลในช่องปาก มีรายงานทางทันตกรรมจำนวนมากสนับสนุนผลการใช้คลอเฮกซิดีน ในคนที่เป็นโรคเหงือกอักเสบ , โรคปริทันต์ โดยเชื่อว่าสามารถลดอาการบวมของเหงือกและลดปริมาณเชื้อก่อโรคได้

น้ำยาชนิดนี้มีข้อเสียคือ มีรสขมมาก เมื่อใช้ติดต่อกันนานสามารถทำให้เกิดคราบสีเหลืองปนน้ำตาลบนตัวฟัน และอาจทำให้การรับรสอาหารเสียไปได้ด้วย

น้ำยาชนิดนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้คราบจุลินทรีย์อ่อนตัวและหลุดออกง่าย ใช้อมก่อนการแปรงฟัน

มีรายงานในวารสารทันตกรรมว่า การใช้กับไม่ใช้ไม่มีผลแตกต่างกัน แสดงว่าการแปรงฟันให้สะอาดโดยวิธีปกติก็เพียงพอในการกำจัดคราบจุลินทรีย์ ดังนั้นการใช้น้ำยาอมกลั้วปากก่อนแปรงฟันจึงไม่มีความจำเป็น

น้ำยาชนิดนี้ควรใช้เมื่อทันตแพทย์แนะนำเท่านั้น เนื่องจากการใช้ไม่ถูกต้องอาจเกิดผลเสีย เช่นไปทำลายเชื้อที่เป็นเชื้อประจำถิ่นในช่องปาก แล้วทำให้การติดเชื้อราในช่องปากตามมาได้ และอาจทำให้เชื้อโรคในช่องปากต่อต้านยาบ้วนปากชนิดนั้นทำให้ใช้ไม่ได้ผลต่อไป หรือที่เรียกกันว่า เกิดการดือ้ยานั้นเองค่ะโดยน้ำยาบ้วนปาก

น้ำยาบ้วนปากกลุ่มนี้ควรใช้ ในผู้ป่วยทันตกรรมที่อยู่ระหว่างการรักษาโรครำมะนาด หรือผู้ป่วยที่มีอาการติดเชื้อในช่องปาก โดยหวังผลลดอาการติดเชื้อ

น้ำยาบ้วนปากพวกนี้ได้แก่ มัยบาซิน

ได้แก่ ยี่ห้ออีโมฟอร์ม

น้ำยาบ้วนปากพวกนี้มีส่วนผสมของโปแตสเซี่ยมไนเตรต , โซเดียมคลอไรด์ เชื่อว่าสารพวกนี้จะไปทำการจับตัวกับสารในตัวฟัน ตกตะกอน ทำให้ลดอาการเสียวฟันลงได้

สารสกัดจากพืชสมนไพรที่ใส่ลงในน้ำยาบ้วนปากเพื่อให้มีกลิ่นหอม และรสชาติดีขึ้น ทำให้รู้สึกสะอาดสดชื่น

ช่วยระงับกลิ่นปากได้ สารสกัดเหล่านี้ช่วยลดการอักเสบในช่องปากได้ เนื่องจากมีคุณสมบัติช่วยลดการเกิดคราบจุลินทรีย์ได้ ได้แก่ น้ำยาบ้วนปากที่มีส่วนผสมของ Sanguinarine มีการศึกษาพบว่าสารตัวนี้สามารถยับยั้งการผลิตกรด และการยึดเกาะของแบคทีเรีย