Thi (Blood)

Pathian nih a kan ser ning hi khua ruah har ngai a si. Kan pum hi a tha tein kan hoi zoh le kan hoi cawn tak tak ah cun a zei zong vialte kha a peh tleih lem. Kan ruh in a ra thok I kan ruh hmun kho lo mi thil “cell” te hoi tiang hmanh in. Mah lak ah ka duh tling mi pakhat cu kan pum chung ah a zungzal in a luang leng mang mi thi “Blood” hi a si. Krifa lei in kan zoh zong ah secular lei in ka zoh zong ah kan thi rian a tuan ning le kan pum chung ah a luang kho ning te hoi hoi zoh ah cun a dang kan pum ah um mi thil nak in khua ruah har ngai mi a si.

Thi hi “River of life” (nunnak tiva) tiah an ti mi a si. Kan pum chung ah a luang leng mang mi a si i kan pum caah a herh mi te hoi kha a phor tu le a pe tu a si. Kan thi thawh keh nak cu kan ruh in a ra thok. Kan ruh chung ah “Bone marrow” ti mi kha a um i makha chung ah khan kan thi a lem lak a ra thok. Kan thi chung ah thi a si kho ning ah a herh ngai ngai mi cells phun thum a um “Plasma” , “Erythrocytes” le “Leukocytes” tiah a um hna. “Plasma” hi 55% aa tel, “Erythrocytes” hi 45% hrawng aa tel, cunin “Leukocytes” hi 1% nak tlom in aa tel. Mah hi thil phun thum hi laboratory chung ah centrifugation tiah kan ti mi laboratory equipment le procedure he khan a tha tein kan then kho i a tha tein zowh le cawn kho a si. Mah hi thi chung um mi thil phun thum kong kha tlompal tein ka tial lai.

Plasma (mirang holh asi)

Plasma kan ti mi hi thi chung ah cun a nung lo mi thil a si. A hang men men kha a si. Laboratory chung ah mah hi plasma kan ti mi kha thi chung in a tha tein kan then kho. Mah hi plasma hi “color” a um lo mi ti phun a si mi thil a si. A si na tein mah hi plasma hi kan thi caah a herh ngai ngai mi thil pa khat a si. Zei tiah ti ah cun mah hi plasma an ti mi nih thi kha tiva luan bang in a luan sak kho ter. Kan thi le kan pum caah a herh ngai ngai mi ti le gite te hoi zong aa tel chih.

Plasma chung um mi thil (chemicals and elements)
  • Ti (water)
  • gite (salts)
  • Sodium
  • Potassium
  • Calcium
  • Magnesium
  • Chloride
  • Bicarbonate
  • Plasma protein
  • Albumin
  • Fibrinogen
  • Globulins

Erythrocyte (Thisen)

Erythrocyte hi mirang ka in a meaning cu “Red Blood Cell” (RBC) a si. Mah hi hi kan thi chung um mi cell pakhat a si. Thi a sen mi color kha mah hi thil a um caah a si. Kan pum chung ah a tam tling mi thi thil “blood cell” asi I 4 – 6 millions hrawng a um hna. Mah hi pawl hi kan pum pluk ah um mi cells hna kha oxygen a pe tu le a phor tu a si. Zei kha ti dah oxygen an lak kho le an phorh kho ti ah cun, an mah chung ah “Hemoglobin” ti mi protein phunkhat a um I mah nih khan oxygen kha thisen chung ah a put pi kho. Mah hi thisen pawl hi plasma kan ti mi hang chung ah a um mi a si hna. Cu caah plasma nih hin kan pum pluk ah a luan pi ter.

Thisen he peh tleih in chuak kho mi zawtnak:
Anemia (Thi der zawtnak)
  •   Mah hi zawtnak hi kan thi sen chung ah a um mi “hemoglobin” protein kha a tling tein um kho lo caah a si.
  •   Kan thisen kha kan pum chung ah a tling tein um kho lo caah. Normal 4-6 millions nak in a tlom thek.
Thi der zawtnak phun:
  • Hemorrhagic anemia
  • Hemorrhage (Thi a chuak mi)
    • Kan khon sual le accident te hoi kan ngah sual ah kan thi tam pi a chuak I normal nak in a tlom thek caah a chuak mi “anemia” a si.
  • Hemolytic anemia
    • Hemo (blood); lytic (disintegration) , kan thi rian a tuan ti lo mi.
    • Kan thisen kha a thi, rungrul (virus, bacteria, protozoa) ruang ah.
  • Pernicious anemia
    •   Vitamin B-12 a bau caah

Iron-deficiency anemia (IDA)

  • Kan pum chung ah iron a tlom thek caah.
  • Sickle – cell anemia
    • “hemoglobin” a si ning kha a hman lo caah.

Polycythemia (Thisen tam zawtnak)

  • Kan thisen kha normal nak in a tam deuh caah a si.

Leukocytes (Thirang)

Mirang nih White Blood Cell (WBC) tiah an ti mi a si. Thirang hi thi chung ah a tlom bik mi thil a si, na tein mah hi thirang a rian hi a har tling mi a si ve. An mah hi kan pum caah ralkap a si hna. Kan pum chung a pha mi le a rak lut mi rungrul si she, thil tha lo mi si she, kan pum chung ah a um bal lo mi thil pauh kha a that tu le a doh tu a si hna. Thirang hi phun nga a um: Neutrophils, Eosinophils, Basophils, Lymphocytes, le Monocytes.

Neutrophils
Neutrophils tiah an auh mi mah hi thirang phunkhat cu thirang chung ah 40-70% tiang a si. Kan pum chung ah cun 3000 to 7000 hrawng a um hna. Mah hi thirang paul hi “acute infection” (acute – a faak ngai mi; infection – pornak) ah normal nak in a tam hna.

Eosinophils

Eosinophils thirang cu kan pum ah 100 to 400 hrawng a um hna. Thirang chun ah cun 1 – 4% hrawng lawng a si. Mah hi thirang paul hi kan pum thil I rinhin a nungmi rungrul hna that tu an si. “Allergy attacks” ah normal nak in a tam hna.

Basophils

Basophils an ti mi thirang phunkhat cu “histamine” tiah an ti mi chemical a ra tel. Mah hi “Histamine” hi kan zawt I le hma kan hmuh tikah a phing I a sen I a faknak (Inflammation site) ah khan Basophil thirang nih a chuah hna. Basophil hi thirang chung ah 1% hrawng lawng aa tel I kan pum chung ah 20 – 50 hrawng a um hna.

Lymphocytes

Lymphocytes an ti mi thirang phunkhat cu kan pum “Immune System” (Zawtnak in aa khamh khomi) ah a tel mi a si. “B lymphocytes” le “T lymphocytes” tiah phun hnih a um. B lymphocyte hi anti-body a chuah ter tu a si I T lymphocyte hi raldoh tu ralkap a si. Kan pum chung ah 1500 to 3000 hrawng a um hna I thirang chung ah cun 20-45% hrawng a si hna.

Monocytes

Kan pum chung ah 100 to 700 hrawng a um hna. Mah hi thirang hi “chronic infection” ah normal nak in a tam hna. Thirang chung ah cun 4-8% hrawng a si. An mah hi an mah le an rian cio te he a um hna. Cunin zei kha ti dah kan pum chung ah thil dang an um mi kha an theih kho tiah cun an mah hi “positive chemotaxis” tiah an ti mi “receptor” te an ngeih caah a si.

Thirang he peh tleih in a chuak mi zawtnak:

  • Leukopenia
    • Kan pum chung ah thirang kha a tlom.
  • Leukocytosis
    • Kan pum ah rungrul te hoi a um tikah a chuak mi a si. Kan thirang ral an I doh lio caan tiah kan ti kho. Lufah le cumpi hi physical indicator pakhat a si.
  • Leukemia
  • Thi cancer
    • Thirang kha normal nak in a tlom thek caah

Kan thi chung ah “platelet” ti mi a um rih hoi. Mah hi a dang thek mi a si. Kan pum chung ah 250000 to 500000 tiang a um hna. “Blood clotting” thi chuah nak caah a si hna.

Mah hi hna hi kan pum chung ah um mi kan thi kong tlompal te a si. Laboratory ah cun mah hi thi phun pauh hi then kho lem a si I a tha tein zong zoh kho a si. Cunin Thisen zong kha kan rel kho. Mah kan rel ruang ah a zei zawtnak a si ti kha hngalh kho a si. Microscope zong in an si ning zong kha hmuh kho a si. Cu caah a tha tein le “specific” tein kan cawn lai tiah kan ti ah cun hi thi kong lawng ah cawn awk tam hna a um.

AMT

Ref.: Essentials of human anatomy and physiology, Marieb Elaine.

Pathologic basis of disease, Robin and Cotran.

Functional Histology, Wheater.

English – Chin Dictionary (haka), Rev. Bik Van.

***** Kan lai holh hi a tling lo caah mirang holh ka telh chih pah. Cunin hi article hi um har pheng ah ka tial chom mi le lai holh a tha tein a thiam lo mi ka si caah lai ca ka tial mi zong ka palh mi tam pi um ko. Rak ka ngai thiam law nuam tein rel kho rak ka zuam piak ko uh tiah ka can nawl hna. Ka lawm*****

 

 

Trust in the Lord and do good; dwell in the land and enjoy safe pasture. Delight yourself in the Lord and he will give you the desires of your heart.

Psalm 37:3 - 4

 
Hosted by www.Geocities.ws

1