AIDS kong

 AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) ti mi hi zei dah a si?

AIDS ti mi cu kan pum chung ah zawtnak in a kan khamh kho mi thil “Immune System” tlinlonak ngeih mi “lehkhana” a si. AIDS hi zawtnak pakhat lawng a si lo in zawtnak tam pi a kop chih. AIDS a chuah ning cu kan “Immune System” kha a rawk caah a si. Mah caah zawtnak pakhat kan ichonh tikah kan dam kho ti lo i a dang zawtnak hna nih a kan chonh rih i kan “Immune System” kha a rawk chin chin i a hnu tling ah cun i tep in thih a si. Mah hi zawtnak hi HIV (Human Immunodeficiency Virus) nih a chuah pi mi a si i nu le pa hna i pehtleih (multiple sexual intercourse) in i chonh kho bik mi a si. AIDS hi zei tluk dah tih a nun ti ah cun, a ngei mi hna zong nih caan sau pi tiang AIDS kan ngeih tiah an mah le an mah an ra theih lo. Mah hi zawtnak ni “Silent killer” tiah zong kan auh kho zei tiah ti ah cun, a ngei mi kha duhsah tein le a hme tling a si mi kan pum chung ah um mi “cells” hna kha a hrawh hmasa hna. Cu caah a fawi te in mit hmuh in mah pa/nu hi AIDS a ngei tiah hoi chimh khoh a si lo.

HIV hi zei dah a si?

HIV hi rungrul (virus) phunkhat a si. Genus Lentivirus chung ah aa tel mi retrovirus phunkhat a si. Mah hi virus hi an pum chung ah a ra lo mi RNA hri pahnih a ngei. Cunin mah RNA hna kha khamh awk ah “Evelop” le “Spike” tiah an ti mi zong an ngei.

HIV nih zei tin dah kan “Immune system” a hrawh I AIDS a chuah ter kho?

HIV kan ti mi (Human Immunodeficiency Virus) nih kan “Immune system” chung um mi a herh ngai ngai mi “T cells or T Lymphocytes” ti mi kha a hrawh hna. “T cells or T Lymphocytes” ti mi cu Lymphocytes phunkhat a si i Lymphocytes hi thirang (White Blood Cell) phunkhat a si. Thirang a rian cu kan pum chung ah a rak phan mi rungrul le cunin a dang a tha lo mi thil pauh kha doh tu le hrawh tu an si. Mah kong cu tlam tling tein ka tial lai lo. HIV nih khan mah “T cells” kha duhsah tein pakhat hnu pakhat a hrawh I kan “Immune system” kha a rawk. Mah ruang ah AIDS ti mi kha a rak chuak. Cu caah zawtnak a kan chonh tikah kan pum nih a doh kho ti lo. HIV nih kan “T cells” a hrawh ning vialte cu ka tial lai lo. A sau hna pah le cunin illustration te hoi zong a um. Mah hlan ah kan thi rian a tuan ning zong hngalh hmasa a hao caah.

*Rungrul kong tlompal te:

Rungrul (virus) hi DNA le RNA lawng a ngei mi a si hna. Virus chung ah a phun phun a um ve, tahchunnak ah coronavirus (lufah le cum pi), influenzavirus, le retrovirus (HIV) le a dang dang a si hna. Mah virus te hoi kha RNA ngei mi virus ti le DNA ngei mi virus tiah zong kan thleidan kho. Virus hi an mah te in a karh kho lo hna. An karh kho nak ah “Host” an herh ve. Mah host hi kan minung, saram, bacteria, thingkung, le a dang dang a si hna. Kan mah pum chung ah an karh i kan pum chung um mi “cells” kha an hrawh caah zawknak kan hmuh mi a si.

AIDS zawtnak zei tin dah chonh kho a si:

  1. Nu le Pa i pehtleih nak (multiple sexual intercourse)
  2. Thim i hrawm nak (thi chunh le si chunh nak thim)
  3. AIDS a ngei mi thi i lak sual (Blood transfusion)

AIDS zawtnak zei tin dah ichonh kho a si lo:

AIDS kan ti tkah a kan chonh sual lai tiah kan tih i AIDS ngei mi he um ti ding ah kan ngamh lo. A si na tein AIDS hi ralrin tein um ah cun fawi tein chonh kho a si lo. AIDS zawtnak nih an chonh kho lo mi:

  • Tukforh nak tei kho nak ah thlacam a hau
  • AIDS ngei mi he ih khun i hrawn
  • Thaw (breathing)
  • Samthih
  • Angki le biar i hrawm
  • Ti din nak kau i hrawm
  • kut tleih
  • Awk le din i hrawm
  • mit thli
  • ra kuh (fak pi in si seh, fak lo pi in se seh)

Reference:

AIDS magazine

Microbiology

AIDS seminar handout

Conclusion:

Kan Laitlang zong hi mah hi zawtnak nih a kan rat hnawh ve cang caah tlompal tein ka hoi tial ve ka duh caah a si. A bia pi cu mah nungak/nupi le tlangval/va cung ah “faithful” le “loyal” tein um kha a tha bik a si ko. A tu hi “condom” te hoi kan hman zongah ichonh kho nak kha 45% chance an ngeih cang. An ti bang in “Prevention is better than cure”. Cu caah a ho pauh si ah “awareness” le “conscious mind” kan ngeih kho ah cun mah hi zawtnak cu kan tei kho. Mah hi he peh tleih in kan Lai Pastor paul zong nih phung an chim pah te hoi ah tlompal tein telh chih ah cun a tha bik lai tiah ka ruah.

AMT

March 2004

***** Kan lai holh hi a tling lo caah mirang holh ka telh chih pah. Cunin hi article hi um har pheng ah ka tial chom mi le lai holh a tha tein a thiam lo mi ka si caah lai ca ka tial mi zong ka palh mi tam pi um ko. Rak ka ngai thiam law nuam tein rel kho rak ka zuam piak ko uh tiah ka can nawl hna. Ka lawm*****

 

 

Trust in the Lord and do good; dwell in the land and enjoy safe pasture. Delight yourself in the Lord and he will give you the desires of your heart.

Psalm 37:3 - 4

 
Hosted by www.Geocities.ws

1