Trouw
Wed, 17 Oct 2001
Filosofe ziet rol in tijden van crisis
door Guido de Bruin, ANP
DEN HAAG (ANP) - Filosofie helpt, zelfs bij rampen.
Mensen die de tragedie van de aanslagen in de Verenigde Staten van nabij
hebben meegemaakt, hebben misschien wel meer baat bij een filosofische raadgever
dan bij het leger van psychologen, psychotherapeuten en rouwbegeleiders dat
op hen is 'losgelaten'.
De Israëlische filosofe van Nederlandse afkomst
Shlomit Schuster gelooft heilig in wat zij ,,filosofische praktijk'' noemt.
Haar vak is mensen door middel van een ,,open dialoog'' te helpen hun gedachten
en gevoelens te onderzoeken en een filosofie te vinden die van nut kan zijn
in het dagelijks leven. Indien van toepassing verwijst ze haar cliënten
naar werken van Aristoteles, Buber, Sartre of andere denkers.
Schuster is enkele weken in Nederland ter gelegenheid
van de verschijning van de Nederlandse vertaling van haar boek 'Filosofische
praktijk. Een alternatief voor counseling en psychotherapie'. Daarin waarschuwt
ze onder meer tegen de ,,allesdoordringende therapeutische cultuur'' van
het huidige tijdsgewricht. Wie een probleem heeft, krijgt volgens haar onmiddellijk
het stempel van een bepaalde ziekte opgedrukt en wordt in het keurslijf van
de psychiatrie of psychotherapie geduwd.
Zo ook bij rampen. ,,Als er een ramp is gebeurd,
worden nadat de brandweer en het Rode Kruis zijn geweest, onmiddellijk psychologen
op de mensen losgelaten'', aldus Schuster, in 1951 in Paramaribo geboren
en in Nederland opgegroeid. Wie de tragedie van de aanslag op de Twin Towers
in New York heeft meegemaakt, krijgt onvermijdelijk het etiket 'post-traumatisch
stress-syndroom' opgeplakt.
Zo wordt de betrokkene volgens Schuster een zieke
die psychologische hulp nodig heeft. Filosofische raadgevers gaan er daarentegen
van uit dat de mens zelf in staat is zijn problemen op te lossen. ,,De filosofische
praktijk wil het geloof van mensen in zichzelf versterken, terwijl de psychologie
dat vaak juist verzwakt.''
Behalve in haar filosofische praktijk geeft Schuster
sinds 1990 ook via haar eigen telefonische hulplijn filosofisch advies. Tijdens
de Golfoorlog heeft ze ervaren dat daaraan ook in tijden van crisis grote
behoefte is. Psychologen zouden volgens haar niet het monopolie op hulpverlening
bij rampen moeten hebben.
,,De psychologie is de religie van de geseculariseerde
wereld geworden'', stelt Schuster, die in 1976 naar Israël emigreerde.
,,Die zegt dat we in plaats van God de psychologie nodig hebben. De filosofische
praktijk zegt echter: u hebt alleen uw eigen gedachten nodig en u kunt hulp
vinden door samen met een filosoof na te denken over wat er mis is.''
In tegenstelling tot een psychotherapeut werkt een
'filosofische gids' niet met een vooropgezet programma of doel. ,,De filosofie
heeft iedereen in iedere situatie iets te bieden, maar dat is in iedere situatie
anders'', zegt Schuster.
Anders dan een psycholoog richt een filosofisch
consulent zich ook niet primair op gevoelens. Voor levensvragen en ethische
dilemma's is in een psychotherapie volgens Schuster nauwelijks plaats. Bij
haar staan die op de eerste plaats. Dat betekent niet dat filosoferen puur
verstandelijk is. ,,Als je over je gevoelens kunt denken, is dat niet alleen
maar rationeel. In de filosofische praktijk mogen mensen ook huilen.''
Schuster heeft zich laten inspireren door onder
anderen de Duitser Gerd Achenbach, in de jaren tachtig pionier van de filosofische
praktijk, en de Nederlander Ad Hoogendijk, die in 1987 als eerste filosoof
in ons land een privépraktijk opende. De twee jaar later opgerichte
Vereniging voor Filosofische Praktijk telt inmiddels 35 leden met een eigen
praktijk.
De wijsbegeerte is sinds die tijd steeds verder
uit de ivoren toren van de universiteiten afgedaald naar filosofische praktijken,
filosofische cafés en zelfs winkelcentra en parken. De in Zwitserland
geboren Alain de Botton bereikt een groot publiek met bestsellers als De
troost van de filosofie en een televisieserie waarin hij de wijsbegeerte
propageert als hulp in het alledaagse leven.
Schuster wil echter niet met toegepaste filosofie
als die van De Botton geassocieerd worden. ,,Als toegepaste filosofie wordt
verward met het werk van filosofische adviesgevers, zou dat heel erg zijn
voor ons vak.'' De Botton destilleert algemene adviezen uit de filosofieën
die hij bespreekt, terwijl filosofisch raadswerk altijd is toegesneden op
de individuele cliënt.
Bovendien vindt Schuster dat De Botton de filosofie
wel heel erg populariseert. Dat betekent niet dat zij alleen maar hoger opgeleide
mensen op haar spreekuur krijgt, benadrukt ze. ,,Mijn cliënten komen
uit alle lagen van de bevolking.''