Cees Straus: Een beelde tussen de graven

Kiran Subbaiah/ Texts about KS/

de Verdieping

Veel positieve reacties kwamen er na plaatsing van het beeldhouwwerk van de Indiase kunstnaar Kiran Subbaiah op De Nieuwe Ooster begraafplaats in Amsterdam. Subbaiah "Het beeld moet een eenheid vormen met de omringende natuur die hier zo sterk aanwezig is".

Op De Nieuwe Ooster, de stijlvolle begraafplaats in Amsterdam-Waatergraafsmeer, staat temidden van hondeerden graven een opmerkelijk beeld uit een niet-christelijke leefsfeer.

Het doet op het eerste gezicht ietwat vreemd aan: zo'n oosters beeld op een door en door westerse begraafplaats. Maar Kiran Subbaiah bezweert dat zijn installatie niet als provocatie moet worden gezien. ,,Mijn beeld gaat over de dood en de wederopstanding. Daarvoor heb ik een episode uit de Mahabharata gebruikt. Dat is een eeuwenoud hindoeistisch verhaal, waarin een pantheon van goden wordt opgeroepen. Het gegeven is zo universeel dat ook christelijk georiënteerde mensen er zich in kunnen vinden. je kunt de Mahabharata vergelijken met het Oude Testement, beide hebben een vergelijkbare zeggingskracht".

Het blijkt geen reclamepraatje te zijn van de 31-jarige uit het indiase Bangalore afkomstige kunstnaar. Getuige de vele reacties kort ne de plaatsing: 'een bron van inspiratie voor de toekomst', 'Prachtige, zowel het beelde als de locatie. Woorden zijn plaats. Ik zie hierin een mens die uit het leven is gevallen, maar het leven is gevallen, maar het leven zelf gaat door'.

leven en dood zijn thema's in al het werk van Subbaiah. Ook het hindoeïsme speelt, op de achtergrond, een rol. Maar Subbaiah kan niet zonder meer een religieus kunstenaar worden genoemd. Kunst maken heeft ook nog iets te maken met individuele keuzes, met smaak. Subbaiah bestrijdt de opvatting dat elke kunstnaar een tevoren bepaald concept moet aanhangen. ,, Ik heb, als ik begin, geen vast omschreven plan wat ik ga maken." Het Werd hem ook niet bijgebracht op de twee kunstkunstacademies in india. ,,De eerste kunstakademie was totaal gericht op het ambacht. Op de tweede academie bestond al wat meer belangstelling voor contemporain werken."

Maar echt 'modern' werd het pas toen Subbaiah na zes jaar studie India en een periode van vijf jaar als zelfstandig kunstenaar naar Londen toog. Daar doorliep hij het Royal College of Art, een postacademische opleiding, waar slechts de meest getalenteerde kunstenaars terecht kunnen. Twee jaar lang werd hij in de gelegenheid gesteld om zijn ideeën over beeldhouwkunst, zijn specialiteit, in een westers land vorm te geven.

Het onderwerp van het beeld gaat over een van oorsprong menselijke figuur uit de Mahabharata. ,,In de tijd dat dit epos ontstond, circa 380 na Christus, was de figuur nog een mens. Tegenwoordig is hij ott god getransfigureerd. Dat is een gegeven dat toch in meer godsdiensten voorkomt? Deze figuur was tijdens zijn leven zo onschendbaar als achilles. Hij was dus onoverwinnelijk en kon zelf het tijdsip kiezen dat hij zou sterven. Ik heb vour het beeld het moment gekozen dat hij zick heeft losgemaakt uit een tombe, een verbblijfplaats voor heiligen. Deze vorm staat voor het leven waar de figuur zich van heeft losgemaakt. Hij bevindt zich nu in een horizontale staat, symbool voor de dood, terwijl de verticaal geplaatste tombe het leven representeert. Maar de figuur wordt tegelijk van de grond verheven, lijkt te zwenen. Daarmee wordt de mogelijkheid geboden om verder te bestaan."

Subbaiah kan zich de onwennigheid met het hindoeïsme goed voorstellen. ,,Dat komt vooral door de opvatting dat er in het hindoeisme veel goden bestaan, waar het christendom slechts een God kent. De goden in het hindoeïsme staan voor alle eigenschappen van de mens. Drie goden zijn de belangrijkste Brahma is de schepper, Vishnu de beschermer en Shiva de vernietiger. Maar al die goden staan in feite ook voor een God, de natuur, het zijn. Voor mij is 'God' wel degelijk het centrum van de kosmos, het universum", zegt Subbaiah.

Het was voor Subbaiah een complete verrassing dat het beeld op een begraafplaats terecht is gekomen. ,,Ik had het beeld in Den Bosch gemaakt om het op de expositie in Vlaardingen te laten zien. Aan een begraafplaats had ik nooit gedacht. Wij kennen geen begraafplaatsen in India, alleen moslims worden ter aarde besteld. Ik was toen ik in Europa kwam, ook nooit op een kerkhof geweest."

Langs het beeld loopt op enige afstand een weitje waar as mag worden verstrooid � de Neiuwe ooster kent ook een crematorium. Er staat een bankje bij het beeld zodat mense kunnen mediteren. Subbaiah: ,,Ik denk dat daar behoefte aan is. Het beeld vraagt om een beschouwelijk moment."

,, Voor mij is de begraafplaats geen enge plek. Ik houd van de sfeer, het is een vreedzame plaats waar je kunt komen om er gewoon neits te doen om een goede sfeer te voelen. Ik vind da graven veel zeggen over de wijze waarop ze gemaakt zijn, meer dan over de mensen die er liggen. Het gaat om de kunst van het dood-zijn en het gegeven om de dood als het ware te vereeuwigen. Eeen graf geeft ook vorm aan die opmerkelijke linearitiet van het leven: de mens staat midden tussen gebroote en dood. Als de mensen heir komen dan moeten ze de mogelijkhied hebben om er te mediteren. Maar bovenal moet het beeld een eenheid vormen met de omringende bomen en de prachtige natuur die hier middenin de stad nog zo sterk aanwezig is."

Zijn contacten met de westerse wereld hebben zijn belangstelling voor het christendom ruimschoots gewekt. ,,Ik merk in Amsterdam trouwens dat de mensen nauwelijks religieus zijn. Ik vind dat positief, Ik denk dat er veel problemen uit de traditionele kerk voorkomen. geloof is voor mij een deel van het leven. In India ga ik weinig naar de tempel, alleen bij bijzondere gelegenheden samen met de familie. Nietemin houd ik van de sfeer van tempels, zoals ik me ook goed voel in kloosters. Ik ben erg geinteresseerd geraakt in het Oude Testement. Wat mij bezighoudt is de relatie die mensen met God hebben. Ik vind dat God neit latijde de goede dingen doet, dat hij de mensen soms chanteert. De mensen moeten moeite doen om de hemel te verdienen."

Index: Texts about KS