Rusi Kelas
Alexis Tolstoi
RÂ-PUN
VYA
Pa
melun Zar aun Berendey ka del d’ipas. Mu ili hu g’ipas
aul Ivan.
Zar del naki frupa dukě dwima ki vel gu
jabas meki, teti bameki dumas su rula krisa. I deni flego nu krisi dumas. Ni taki
omi ada ebel du frupa i klevel nes. Sovi Zar glai.
Igi e tien keke nedas se tu frupa ni
mi neda ganen nine klepa.
Zar,
u migga, stoken kre i mon mui mui glai.
G’ipas enen nute ne su ke:
-
Lubi
mapa, mi ga glaes! Oy imi per neda tu frupa.
Mu
mam’ipa ken:
-
Sovasi
yo stafa: o ler nuye frupa yu klepa.
Esi
muy’ipa len. Am’imala e su sen mča, ga plapen ku ladi frua i
ga planyen.
Ivasa ixi Zar epen en:
-
Igi, a mi ve goi vosa? A sen klepa?
-
Mi, lubi
mapa, lu dai mala o mi planen i mi vanen neas, ni sen mča.
Mala
ixi ja ipa len pe neda. Ei e planen dai mala in ivasa
ixi ken mi sen klepa.
Esi stafa nu
mu luk’iy’alen, Ivan, yopala. Ivan len nuye mapan frupa i
zavel bis kate i ga plape. E mi gen ga planye. Ami
plan’alen e ga gosen su fruan flifa in esi naen ne yu neas. Ami ramala dai
frupa masivun u mami fa. Katun ku dwima Râ-pun Vya trulel krisi dumas.
Ivan ŝai
ga nenen tu fita i dripen
Vya yu svisa. Ni Râ-pun Vya ga himen i lelen nai, su pure pli gin svisa kila du kiras nu Ivan.
Am’ivasa e len
mapa.
-
Igi, yo lub’Ivan, ei a sen mia?- mapa epen en.
-
Balubi
mapa, o mi ganen klape ka gake yon frupa ni twi helen zulas. Sai, o kapen an klepan tayta. Si kila, mapa, stome tu Râ-pun Vya.
Zar klapen kila
i yu t’ika luanden kre i gle. Ni pi vasa biten bila
hensi Râ-pun Vya i aen ipas i ken ens:
-
Yo
lub’ipas, potres goi letras i boles lu dai rava, lu emi luti upa i les lene
Râ-pun Vya.
Lukis
huen mapa, potren goi letras in anden fela: mu mami len yuta, iri tu mita in
Ivan tu dya.
Mimi bai pa,
mimi loi, Ivan lellen. Hafan vasa in Ivan, milmi, uyen u
letra, puren ne himi frue didi e ga plapel plane. Maki pa melen? Bai ri
loi? Mi lumo.
Zazi
Ivan haken ga i boli lenen letra… niten, niten, ni gi lali letra mimyun. Igi anden lene i su felen ganen nine
pli ye dorpi. Ivan ga glaim: i sopi upi le misu letra du esi nai fema?
«Vani» tien «sai
ako pe bata: mi tu pe mita».
I anden fele su takas. E su felen meden ga bamilmi.
Sovi ga plapen
ku ladi frua, glai i minutun. Zazi, mi lumo yu upi, kuvi hova hebi alen.
-
Vid’Ivan a kate glai i garyi su kopa hu kiras? – hova epen
en.
-
In
a gu ma’ mi glai,
yo lubi hova? O lonen misu yo goi letra.
-
Deni o,
Ivan, kren ya letra!… O bai migge! On kes, vidi a le
esi nai? Ki ridda ya fela de?
-
Yo mapa
keken no tele lu dai rava vu lene Râ-pun Vya…
-
En’ixi
di milas a mail hege su ya letra upi Râ-pun Vya. O pli lume
upi e same. O su kren ya letra kiper i yoti ader na.
Ompes ku yo tava i kyes ga dri!
Ivan
ga paten ku hovan tava ki ga dryen relle: šargas i šâs mimyen u neas.
Mi lumo ai ixi vri ri mivi tela, ey hegen huni drapa.
Sai kuvi hova
ken:
-
Ivan
lapyes no i taytes: henes ku tonka i mi zaves: asa yegi i
emi neda plane. Du tepas nu venas a ser vatala ku kin qata
krisi koska dukě Râ-pun Vya. Klapes Vya in omes du kana. Ni goi deli mi
pame koska!
Ivan
ofen tonka, eben du tepas nu venas i sen ku vata krisi koska dukě Râ-pun Vya. Klapen Vya in omen du kana. Ni mi
ganel zibe nita yu koska.
Sula tokel dri.
-
Ah taba nu krisi koska! I maki livyi! Gu mi klape ne?
Esi tyesen hovan
blas. Ni lomi pamen koska, du dai drapa svona lapon: pwepas pripen, voddas svaven,
nedas ga haken i klapen Ivan i kapen tu Zar Afron. Zar
Afron, su se ne, safen in epen en:
-
Kan a ipa? Yu upi ale?
-
O ipa nu Zar Berendey: Ivan, yopala.
-
Ah saka!
Ipa nu Zar k’ale kleve!
-
In igi
vidi ya Vya su lele alel gake yon frupa?
-
Ni
a akel ale tunň in epe vu trala Vya; esi o vel an vu
hensa nya mapa, Zar Berendey. Sopi lu dai mara o bolaper riyi
bala ya… Ni mi, gimi a mante hadya gai o abyer na. Du yoka nu
Zar Kusman letra su krisi nikya. On kapes ne in o ver an Râ-pun Vya.
Dai glai,
Ivan lwalen tu kuvi hova. Hova su se ken en:
-
O ken an mi pame koska! Vidi a mi lapyen yo blas!
-
Iti,
abyes no, yo lubi hova!
-
Ah!.. Ah! O abye na! – hova chupen. – Goi. Oyes kunň. Fui muka pun i ako twi yunto drelas.
I luli hova
su Ivan ku anden relle.
Mi
lumo ixi maki pa ey hegen drapa upi letra su krisi nikya.
-
Henes ku ti tonka, Ivan – hova ken.
-
Nedas plane; les du letrupa, klapes letra, ni ses tu mi pame snimas!
Ivan ofen tonka: emi neda planel. Esi, misu sukra, len letrupa i klapen letra
su krisi nikya. Ni mami gomel ei de snimas. Ey krisi, su livyi teklas
plubun: pli letra su krisi nikya mail kape nes.
Ivan pamen snimas:
mati svona lapon du dai drapa. Pwepas pripen, voddas svaven, nedas u ti vona ga
haken i klapen Ivan i gamen tu Zar Kusman.
-
Yu upi a ale i ka?
-
O Ivan, yopala.
-
Ni nites
bu ki mikopi latela a g’adyen! Kleve letra! Sa mi labun vu efi doryi. Mi vizi,
o purer na himi, Ivan, ai a per si hadya. Zar Dalmata
de iva aun Balali Elena. Klupes va i game tunň: igi o ver an gu tya letra su
krisi nikya su snimas.
Mui glai,
Ivan lwalen plopi tu kuvi hova.
-
O ken an mi pame snimas! A mi lapyen yo lika i…
-
Iti,
abyes no, abyes no, ah lub’i yoti kuvi hova!
-
Ah!.. Ah! O abye na… goi, oyes ku yo
tava!
Kuvi hova zai
elnen su relle sui Ivan.
Esi ey hegen Zar
Dalmata. Ebi drapa, du frupa, Balali Elena vulel su gi
venyalas i va-ampis.
Igi kuvi hova
ken:
-
Si la o mi pure a le, o imi ler. In a, Ivan, ga pates ku lwalan fela: o mati yater na!
Ivan
len lwalan fela i kuvi hova ompen moi tonka i pu du frupa. Ga omen bu frafa i
lonen nite: Balali Elena hebun su gi venyalas.
Va vulel, vulel,
ni lomi lonen bu venyalas, kuvi hova dripen Balali Elena i pelen nai.
Es’Ivan
su fele lu lwalan fela, zazi hova su Balali Elena ku, yaten ne.
Ivan sumen ni kuvi hova ken en:
-
Mati,
oyes zai ku yo tava, oy maer hello!
Kuvi
hova elnen zai su relle lu lwalan fela: kugŕ Ivan i Balali Elena.
Lu bai ri loi pa ey pelen, tis hegen
Zar Kusman.
Kuvi hova ken:
-
Vidi
lub’Ivan a heye? Vidi mon esi glai?
-
I gu
masi mi glai, yo lubi kuvi hova? O gu ma’ga nane yu si
lala? Gu ma’hete Balali Elena su letra?
Kuvi hova buken
en:
-
O per a mi ake ga nane yu si lala. Oy omes va du aski upa in o
ga biter du Balali Elena in a kaper no tu Zar.
Esi ey omen Balali
Elena bu frafa, du wafa.
Ixi kuvi hova
pen ovoba i ga bilden du Balali Elena.
Ig’Ivan gamen ne tu Zar Kusman. Zar su sen sumen
i vuben:
-
O vube na, Ivan, kapen yo
vyevi. Des letra su krisi nikya su snimas!
Ivan oyen ku
letra i len upi Balali Elena omun. Klapen va, paten ku letra i sui ey lulen lu lwalan fela.
I Zar vepen hova...
Epi Zar vepen
i skrupen u ivasa tu imala. Ixi, imal’ami gamen Balali
Elena du gi gadas e delen de hovan peba neni ari luki velva! Zar, dai zava, uyen
u plapa i hova pelen nai.
Esi e yaten Ivan
i epen:
-
Sopi ki
a twite, Ivan?
-
I gu mi
tie? Rayi ga nane yu sdi niza, yu letra su krisi nikya i hete
su Râ-pun Vya.
-
Mi ga
glaes, o kiper na!
Sai ey hegen Zar Afron. Hova ken:
-
Omes
Balali Elena i letra, o ga biter du letra su krisi nikya in a
kaper no tu Zar Afron.
Ey omen Balali
Elena i letra su krisi nikya du wafa. Kuvi hova pen ovoba i
ga bilden du letra su krisi nikya. Es’Ivan kapen ne
tu Zar Afron. Zar sumen i ven en Râ-pun Vya su krisi koska.
Ivan lwalen su takas du wafa.
Paten Balali Elena ku letra su krisi nikya, klapen krisi koska su Râ-pun Vya in
ixi len lu lwalan fela, mandi tu gi grâ.
Epi Zar Afron stepen kap’en krisi letra, ni ami mel oyer ko… letra ga bilden du kuvi hova. Zar u zata wen ku tagya i kuvi hova
deven nai. Mati e yaten Ivan i ken en:
-
Sopi o
hue na, mi ma’le mui nai.
Ivan
uyen u letra i di las wunen tis tagya i katomi vuben kuvi hova. Igi hova ken:
-
Mi toes
ga nane sbari yunň, vidi o lwi hader na.
Ivan tien dugŕ:
«Vukě e lwi ma’hade no? Emi yo goma labon». E oyen ku letra i
sui Balali Elena i Râ-pun Vya lwanden tela.
Esi
ey hegen tis ufemi grâ: Ivan igi tayten ravasa me. Del kna sugŕ. Esi ey kren, glen irgan lâ in ixi
blanen.
Ni lomi Ivan
ga planyen, nipas alen. Ei ey lun lu minfi grâs su lene Râ-pun Vya, ni lwalen su
smi kiras.
Ey su sen Ivan ninun emi, tien dugŕ:
«Oy doryes
yon nipa, esi dai kliva yon!».
Lomi baten, ey doryen Ivan. Ixi oyen ku letra su krisi
nikya, klapen Râ-pun Vya, paten Balali Elena ku letra i stepen van:
-
Du mega
kes mia!
Ivan lahel dori. Ši šatas blelel kuné. Zazi kuvi hova alen hebi i klapen šata
su ye ili.
-
Ah šata, leles, - ken en, - klape saman i doran lâ. Kapes
sam’i dori lâ in o puren ya ili himi.
Šata
su mi ma’pe mita lelen nai i hova kyen ili gu traya.
Mi lumo maki pa šata lelen, mimi vri, mimi mivi pa, ixi lwalen i kapen saman i doran lâ.
Igi kuvi hova
floen vyanas nu Ivan su saman i doran lâ in Ivan lusamen, su ke:
-
Ah o
planen dri.
-
A
lwi planel dri, - hova buken en, - ai o mi mundi hakel na. Ya klakan nipas doryen na i klupen ya
dai kliva. Oyes ku yo tava, mati.
Su pel’ey len helle i yaten ji nipas. Igi hova makren nes.
Ivan katomi huen kuvi hova i len sbari nai uné.
Ivan lwalen tu mega ku letra su krisi nikya, dapen Râ-pun
Vya tu mapa i vugŕ kyen vyevi Balali Elena. Zar Berendey
sumen i anden sdeke ipa.
Ivan blaken kuvi hova gu kipen
ne luklape kliva, nipas gu doryen ne su plane i kuvi hova gu makren nes.
Zar Berendey ga glaen ni mati ga nuten. Ivan vepen Balali Elena, ey sui samen i basamen i lori luten rayas.