GRUPO
VOLVER � INICIO
P�XINA ANTERIOR
COMENTARIOS DE ARQUEOLOX�A
MARZO 2001
1. Arqueolox�a en Galicia durante os �ltimos 10 ano
2. Usurpaci�n de obxectos arqueol�xicos
1. Arqueolox�a en Galicia durante os �ltimos 10 anos
Na Revista de Arqueolog�a n� 239 do mes de marzo do ano 2001, pp.6-13) aparece un informe referente � arqueolox�a galega nos �ltimos anos titulado "Galicia 1990-2000: una d�cada dram�tica para la arquelog�a gallega", da autor�a de Fernando CARRERA RAM�REZ (Escuela Superior de Restauraci�n de Bienes Culturales de Galicia), Ram�n F�BREGAS VALCARCE (Universidade de Santiago de Compostela) e Antonio de la PE�A SANTOS (Museo de Pontevedra). Present�mosvos aqu� unha recensi�n sobre esta cuesti�n
Deixando de lado as cuesti�ns referentes �s problemas da Arqueolox�a actual, tanto nas s�as vertentes de xesti�n, investigaci�n, ou inxerencia pol�tica, entre outras, que est�n en t�dolos lugares onde a Arqueolox�a est� presente, os autores prestan atenci�n �s caracter�sitcas espec�ficas do caso galego. A s�a cr�tica apunta cara a investigaci�n, a conservaci�n e a difusi�n do patrimonio cultural.
A actividade arqueol�xica en Galicia sufre un forte cambio nos comezos dos anos noventa. Se antes de 1990 estaban abertos varios proxectos de investigaci�n que, mellor ou peor, �an suministrando resultados que xeraban co�ecemento hist�rico e acrecentaban o patrimonio da comunidade, a partir dese ano, coa chegada da actual administraci�n, as cousas cambiaron de forma radical: �La situaci�n desde entonces -despreciada por "tradicional" en ciertos ambientes profesionales muy cercanos a la Administraci�n auton�mica- ni era la mejor posible ni se ve�a libre de numerosas carencias, pero lo cierto es que, contemplada desde la actualidad, se nos antoja como envidiable y hasta en cierto modo ut�pica� (p�xina 7). O mencionado cambio prod�cese desde o momento en que a Administraci�n do Patrimonio Hist�rico de Galicia toma a decisi�n de non conceder m�is autorizaci�ns para a realizaci�n de proxectos de escavaci�ns sistem�ticas. Desde ent�n os esforzos van encami�ados cara unha determinada Arqueolox�a de Xesti�n, t�tulo politicamente correcto tralo que se esconde a Arqueolox�a de Urxencia (t�tulo �ste alarmista en exceso, quizais). No artigo den�nciase a pouca actividade arqueol�xica que hai desde ent�n, salvo certos "favoritismos" co�ecidos por t�dolos que co�eecen, a�nda que sexa un pouco, a realidade arqueol�xica galega, �...se ha producido una sustituci�n de los planes de investigaci�n de la Universidad, del Instituto P. Sarmiento de Estudos Galegos y de los Museos -tr�pode sobre el que pivotaba la investigaci�n arqueol�gica "tradicional"- por la voluntad de los promotores de obras, sean �stas p�blicas o privadas...� (p�xina 7). Esas tres instituci�ns parece que non son do agrado da Adminisraci�n, que as "obvia", a�nda que ultimamente o Seminario de estudos Galegos parece que est� empezando a "caer algo de lado" da Administraci�n, segundo en meses pasados te�en denunciado diversos arque�logos galegos en diferentes medios de comunicaci�n, a causa da creaci�n dunha c�tedra de arqueolox�a.
Os autores indican acertadamente que as intervenci�ns arqueol�xicas non se fan motivadas por un proxecto de investigaci�n, sen�n por presi�ns alleas � mundo acad�mico. A verdade � que incluso se pod�an complementa-las d�as, mais iso parece que � ir a contracorrente da modernidade e do progreso tal e como hoxe se entenden: con presa. Dese xeito �...se hace dif�cil, y a menudo imposible, contextualizar y, consecuentemente, interpretar, "leer" el yacimiento cuando lo m�s probable es que s�lo lo podamos ver "por el ojo de la cerradura"� (p�xina 8). Todo este feito trae como consecuencia unha situaci�n de traballo arqueol�xico cheo de inconvenientes e que repercuten no resultado final, a causa dos fortes condicionantes a que est� sometido. Mais iso parece non ter moita importancia xa que o principal parece se-lo feito de realiza-la labor, de limpa-lo terreo, para levar a cabo o obxectivo da construcci�n de turno. D� a impresi�n de que o que m�is importa � a fin (a construcci�n, que motivou a intervenci�n), e con esa mentalidade aplicaranse os medios que se vexan necesarios, importando pouco que destr�a un determinado patrimonio cultural (isto � o que chegamos a pensar moitas veces), polo que o labor se enche de sospeitas. � final teremos que dar gracias a que se realicen construcci�ns, pois sen�n teriamos que estar sen realizar ningunha actividade arqueol�xica. O colmo destas pr�cticas ser�a que os arque�logos esteamos desexosos de que se realicen certas construcci�ns en determinados lugares onde existen xacementos que se queren escavar. Na actualidade p�dese pensar de todo. Non se debe investigar sen sentido, pero tampouco costru�r e xestionar do mesmo xeito.
Respecto da conservaci�n a pol�tica que se aplica parece ser inexistente. Tanto os castros (ag�s o castro de Viladonga debido a que pertenceu � Ministerio de Cultura ata hai moi pouco), como petroglifos e m�moas seguen sen ser correctamente exhibidos, segundo a opini�n dos autores. A s�a argumentaci�n est� enriquecida con diversos exemplos da actualidade, que nalg�ns casos nos poden parecer surrealistas, pero non, son reais. E mentres, os museos galegos van perdendo voz e voto nas estratexias de difusi�n do noso patrimonio.
En canto � difusi�n tam�n se nos presenta un panorama desalentador: �La actual Administraci�n gallega no ha publicado ni la m�s m�nima informaci�n de resultados de la actividad arqueol�gica gallega desarrollada con posterioridad a la campa�a del a�o 1990� (p�xina 12).
Por �ltimo, o artigo remata coa menci�n � personalidade dos arque�logos referente � s�a voz nesta cuesti�n, que, como soe ser habitual, est� en consonancia coa s�a posici�n frente a Administraci�n. E mentres uns deixan que chova, outros denuncian nalg�ns medios de comunicaci�n sen esperar a que a Administraci�n te�a en conta as s�as opini�ns, e se as ten, non resultar�a estra�o que fora en forma de distanciamento.
A arqueolox�a galega non escapa � realidade actual, e moitos dos seus problemas ve�en derivados, non s� polos diferentes enfoques cos que se quere realizar esta labor, sen�n tam�n polos diversos intereses persoais que est�n en xogo. Evidentemente os intereses persoais sempre existen e deben existir, pero non deben ser intereses que nos aparten da cuesti�n que nos preocupa e nos leve a un c�rculo de discusi�ns arqueol�xicas fincadas en cuesti�ns persoais. Quizais todos n�s debamos facer unha an�lise persoal, porque � final � o de sempre: a maior�a de n�s argumentamos en funci�n da posici�n na que estamos.
Desde logo, debemos facer unha an�lise cr�tica da labor arqueol�xica actual, e tam�n do noso papel como arque�logos. Pero, quizais antes ca iso, deberiamos facer unha reflexi�n �tica da nosa labor e da nosa persoa. Pois a�nda que se poden ter perspectivas distintas no xeito de realiza-lo labor, si debemos coincidir nuns m�nimos principios que rixan a nosa actitude, entre n�s e cara a sociedade. � moi dif�cil facer isto, pois infl�ennos moitas variables, como os cartos, o prestixio, o poder... Estamos nunha sociedade que est� moi fincada na "consumici�n", e os nosos desexos por esa "consumici�n" poden produci-los feitos que estamos a citar. Pero isto non quita que non o debamos intentar. Se queremos que a arqueolox�a vaia polo bo cami�o, polo cami�o que n�s queremos, debemos empezar por educar � sociedade. Si, educar. Neste caso s�ese recurrir �; exemplo do medio ambiente, que se empezou a introducir na educaci�n hai xa moitos anos: hoxe podemos ve-los resultados satisfactorios que se est�n a dar. Tampouco debemos caer na trampa da defensa da nosa posici�n a trav�s da deslexitimaci�n das posici�ns diferentes. Debemos dialogar, dar respostas e plantexar soluci�ns.
Desde logo, este � un artigo que se debe ler, e que desde aqu� recomendamos a aqueles que se queiran enterar de cal � a situaci�n actual da arqueolox�a en Galicia, desde unha perspectiva que contrasta coa imaxe que, desde as instancias que controlan a arqueolox�a galega, se presenta � sociedade e a moitos investigadores.
2.  Usurpaci�n de obxectos arqueol�xicos
O d�a 2 de marzo de 2001, d�basenos conta dunha boa noticia relacionada coa detenci�n dun grupo de persoas que se dedicaban a sustraer ilicitamente obxectos arqueol�xicos, de castros principalmente, a trav�s da utilizaci�n de detectores de metais e remoci�ns de terra ilegais, co �nico obxecto de atopar elementos preciados, de gran valor econ�mico, sobre todo.
Moitos deses obxectos foron recuperados, e a trav�s deles podemos observa-la cantidade de informaci�n e co�ecemento que ditas persoas nos tentaban negar, e nos negaron, pois coas s�as escavaci�ns incontroladas xa se nos privou dunha valios�sima informaci�n. Este feito non s� esconde os intereses dun determinado grupo de persoas, sen�n tam�n a actitude social cara o patrimonio cultural. Sempre haber� persoas que intenten recuperar il�citamente obxectos dos xacementos arqueol�;xicos en beneficio propio, pero cada vez debemos de po�erllelo m�is dif�cil. Para iso a sociedade debe estar concienciada do dano que est�n a facer esas persoas, e as instituci�ns deben protexer a�nda m�is ese patrimonio. Todos co�ecemos moitos atentados contra o patrimonio que, desde o noso punto de vista, non son debidamente sancionados. Ese no mellor dos casos, pois moitas das veces ese atentado contra o patrimonio obs�rvase como un feito normal, e para m�is sorna non se fai nada para recupera-los desperfectos. Os castigos vir�n para aquelas persoas que interve�en nos seus h�rreos ou outros elementos de valor patrimonial (as� declarados pola administraci�n), pero que para esas persoas non son m�is ca un elemento da s�a existencia. Tal vez haber�a que pensar a quen castigamos, � que o fai con todo o co�ecemento ou a aqueles que simplemente act�an en elementos que para eles son coti�s, ordinarios, funcionais, etc.
Quizais lle haber�a que da-la raz�n a Mart�n Almagro-Gorbea (segundo recordo duns comentarios persoais), e os detectores de metais deber�an de estar regulados como est�n as armas, para termos un control sobre eles e saber que aquel que o pos�e non vai facer un uso indiscriminado e malicioso del: un atentado contra o patrimonio, por exemplo. Isto pode resultar algo excesivo e sacado de contexto, mais desde o punto de vista da arqueolox�a non o ser�a tanto. E nun pa�s como Espa�a, con tanto patrimonio espoliado, os detectores de metais est�n xogando un gran papel nesas espoliaci�ns. O caso de Galicia a�nda pode ser peor, xa que debido �s s�as caraceter�sticas xeogr�ficas os obxectos arqueol�xicos non son tan f�ciles de atopar en superficie.
O detector de metais case sempre soe acompa�ar � usurpador, que busca obxectos de valor econ�mico, polo tanto, quizais debamos controlar a aqueles que fan uso del. O que pasa en terra non debe facernos obviar o que pasa no mar, que tam�n se debe controlar ante a actuaci�n de determinados buceadores cuns obxectivos claros.
Poio, 2001
Miguel A. Sartal Lorenzo
VOLVER � INICIO
P�XINA ANTERIOR
Grupo Al�n do Val
Webmaster: Miguel A. Sartal Lorenzo
Hosted by www.Geocities.ws

1