|
Dağcılık ve Tırmanış
İpleri
Dağcılık ve Tırmanış İpleri Hakkında Bilmemiz Gerekenler ve Uygun
İpin Seçilmesi
Neden Dinamik İpler?
Dağcılık iplerinin temel görevi düşen tırmanışçıyı güvenli bir şekilde
tutmaktır. Her düşüşte kişinin kaybettiği yükseklik kadar bir potansiyel
enerji açığa çıkar. Eğer ipimiz, bir yay gibi bu enerjiyi sönümleyemez
ise, söz konusu enerji kişi üzerinde ölümcül kuvvetler oluşturabilir.
Bu sebeptendir ki tüm tırmanış ipleri, yük altında esneyebilen dinamik
yapıdaki iplerdir.
Dağcılık ipleri binlerce ince lifin burgular halinde birbirlerine sarılması
ile üretilirler. İplerin bu yapısı, iplere yük altında bir yay gibi davranma
özelliği sağlar. Bu özellik, düşüş sırasında anlık olarak büyük kuvvetlerin
(Etki Kuvveti) ortaya çıkmasını önler. Etki Kuvveti, düşüşün
sonunda tırmanışçı ve emniyet noktalarına bir anda binen en büyük kuvvettir.
Eğer bu kuvvet sönümlenmez ise, çok kısa düşüşler bile tırmanışçı üzerine
zarar verici miktarda kuvvetlerin binmesine neden olur.
DÜŞME FAKTÖRÜ
Düşme faktörü olarak sıkça kullanılan terim, toplam düşülen
mesafenin açık ip uzunluğuna oranıdır. (Burada açık ip uzunluğundan kasıt,
emniyetçinin emniyet aletinden tırmanışçıya kadar uzanan ip miktarıdır.)
Bu oran, oluşacak etki kuvvetini belirler. Oluşabilecek en yüksek
oran -yani düşme faktörü- 2'dir, bu tırmanışçı herhangi bir ara emniyet
aleti takmadadığı takdirde emniyetçinin üzerindeyken düşerse meydana gelir.
Böyle bir durumda tırmanışçı emniyetçinin yanından geçecek, ip
gerilip düşüşü durdurana dek daha aşağıda bir noktaya kadar serbest düşecektir.
Düşme faktörü aynı olan düşüşlerde yaklaşık olarak aynı etki kuvvetleri
oluşur. 10 metre ip açıkken 5 metre düşen tırmanışçı ile 1 metre
ip açıkken yarım metre düşen tırmanışçı üzerine etki eden etki kuvveti
aynı olur. (5/10 = 0.5 ve 0.5/1 = 0.5)
ÖNEMLİ BİR KRİTER DAHA : " ETKİ KUVVETİ "
Düşüş sırasında açığa çıkan potansiyel enerjinin bir kısmı, ipin esnemesi,
bağlanma düğümünün sıkışması, ipin kayalara ve karabinalara sürtünmesi,
emniyet aletinde oluşan sürtünme, emniyetçinin hareketi vb sebeplerden
dolayı emilir. Kimi zaman ise, ara emniyet noktasının (bolt, takoz vb.)
patlaması (yerinden çıkması), arabant yada karabinanın kırılması, düşen
tırmanışçının sete veya yere çarpması durumlarında "istenmeyen" -ve
tehlikeli- şekillerde düşüş enerjisi emilebilir!
Etki kuvveti dediğimiz, ip sistemindeki bütün sürtünmelerden sonra ip
üzerinde kalan kuvvettir.
Ne var ki ipin bütün enerjisi emilmez; eğer böyle olsaydı tırmanış ipi
değil "tırmanış lastiği" terimini kullanıyor olabilirdik!
Esneyebilecekleri en son noktaya kadar esnemedikleri için modern tırmanış
iplerinin doğru kullanıldığı sürece kopması da mümkün değildir. Ancak,
ipin belli bir kuvveti sönümledikten sonra "geride bıraktığı" enerji tırmanışçılar
için çok önemlidir. Etki kuvveti olarak ölçülen bu değer ipin tırmanışçıya
ilettiği kuvvettir. Bu değer, ara emniyetlerde çok daha kritik değerlere
yükselir.
Örneğin elimizde iki farklı tırmanış ipimiz olsun. Bunlardan
biri 700daN'luk diğeri ise 1200 daN'luk etki kuvveti iletme özelliğinde
üretilmiş olsunlar. Şimdi bir senaryo üzerinde düşünelim. 700daN'luk etki
kuvveti ileten ipimize (düşme faktörü 2 olacak şekilde) düşüldüğünde arabanımızada
yaklaşık iki katı bir değer olan 1160daN 'luk kuvveet iletilir. Bunun
sebebi ipin karabina içinde kıvrılıp aşağıya doğru çok daha fazla bir
kuvvet ile çekmesidir. Neyse ki karabina içindeki sürtünmeler çoğu durumda
etki kuvvetiin % 30'unu emerler ve bu durumda emniyetçiye yaklaşık 460daN
iletilir. ( bu bir çok emniyet aleti ile tutamayacağınız kadar yüksek
bir kuvvettir!)
Arabandımıza gelen kuvvete geri dönelim; tırmanışçımız bu sefer
istasyondan tırmanmaya başlasın ve hiçbir ara emniyet aleti yerleştiremeden
yükselsin. Eğer bu durumda tırmanışçımız düşerse, istasyona gelen kuvvetin
1160 daN yani 11,6 kN olduğunu görüyoruz. Şimdi, aynı çap ve kalınlıkta
olup etki kuvveti iletimi de 700 daN yerine 1200 daN olan diğer ipi kullandığımızı
düşünelim. Böyle bir sistemde (araimpact.jpg) yaşanacak düşüş sonrasında
arabanda 2000 daN kuvvet iletileceğini hesaplayabilirsiniz.
İkinci ipi kullandığımız varsayıldığında, eğer karabinanın ideal bir yerleşimi
yapılamadıysa, ekseni üzerinde döndüyse yada kapısı aralandıysa ortaya
çıkan kuvvete dayanamayacağı aşikardır.
Görülüyorki bir tırmanış ipinin görevi sadece düşen tırmanışçıyı tutmak
değil, bunu yaparken ortaya çıkan kuvvetleri de insan vücudunun dayanabileceği
sınırlar içinde tutmaktır.
Etki kuvveti değerinin düşük olması (ipin orjinal etiketinde Impact Force
olarak geçer) özellikle aletli tırmananların tercih edeceği bir kıstastır.
Ancak etki kuvveti değerinden neredeyse daha önemli olan bir husus da
vardır ki bu da tırmanışçının ara emniyet noktalarını hangi sıklıkta,
nasıl ve hangi şeikillerde yerleştirmiş olduğudur.
Dağcılıkta kullanılan bir çok teknik malzemede olduğu gibi ipler de bir
takım testlerden geçirilir. UIAA standartlarındaki testler laboratuvar
koşularında, iplere çok şiddetli düşüşler uygulayarak yapılır. Tırmanışlarda
yaşanan düşme faktörü 1'den düşük olmalıdır ve bu miktarın düşük olması
da ipin tırmanışçıya ileteceği etki kuvveti değerini büyük ölçüde azaltır.
Sistemde oluşan etki kuvvetinin azaltılması için dikkat edilmesi gereken
önemli bir husus da yeterli ara emniyet noktasının alınması, bu ara emniyetlerin
uygun arabant ve perlonlarla uzatılarak ipin zig zag yapmaması, doğrusal
bir hat şeklinde yükselmesidir.
Dolambaçlı rotalarda çift ip tekniği ile tırmanmayı tercih etmek yerinde
bir karar olabilir. Zig zag yapan iplerde karabina içinde keskin dönüşler
yapan ip, düşüş enerjisini yeterince sönümleyemeyerek yüksek miktarda
etki kuvvetilerin oluşmasına neden olacaktır.
Güvenli düşüşler için sadece iyi bir ipimizin olması yetmez; istasyondan
hemen sonra sağlam bir ara emniyet noktası almalı ve devamen de uygun
sıklıkta ara emniyet alarak meydana gelecek bir düşüşün düşme faktörünü
alçak tutmalıyız.
İplerin Yapısı ve Tipleri
İpler yapılarına göre ikiye ayrılırlar: Örgü halatlar ve Kernmantle
ipler.
Örgü halatlar bir çok lifin sarılarak oluşturduğu ve son sarımın
üç örgüden oluştuğu iplerdir. Dinamik özellikleri yoktur ve diğer mekanik
dezavantajlarından dolayı günümüzde dağcılık uygulamalarında kullanılmamaktadırlar.
Kernmantle (mantolu) ipler iki katmandan oluşur: Yükün %70ini taşıyan
bir çekirdek ve onu dış etkenlerden koruyan çepeçevre bir manto. Günümüzün
modern dağcılık ve mağaracılık ipleri bu yapıda üretilirler. Dinamik dağ
iplerinin malzemesi naylondur. Naylon bütün avantajlarının yanında bazı
zayıflıklar taşır. Asitlere, sıcaklığa ve UV ışığına karşı çok duyarlıdır.
Asitler ile on beş dakika sürecek bir temas, ipin dayanıklılığını ürkütücü
miktarda düşürür. Sürekli güneş ışığı altında bırakıldığında ipin yapısı
bir kaç hafta içincd bozulup ipin kullanılmayacak duruma gelmesine neden
olabilir. Ve malesef kimyasal zararları tesbit etmek neredeyse imkansızdır.
Ancak bir takım hususlara dikkat edip, kimyasallardan koruduğumuzda, ipimizi
güvenli bir şekilde kullanmaya devam edebiliriz.
Tırmanış Tarzınıza Göre İpler
Günümüzün dağcılık ipleri 7.8 ile 11mm olan çap aralığında üretilmektedirler.
Bu ipler statik olarak 1450kg ile 2450 kg çekere sahiptir. 1970lerde 45
metrelik uzunlukta ipler yaygın iken, günümüzdeki standart 50 metredir.
55 ve 60 metre ipler de gittikçe yaygınlaşmaktadır.
Tırmanış ipleri kalınlıklarına göre tek ve yarım ipler olarak ikiye ayrılır.
Yarım ipler iki aynı çapta ipin beraberce kullanılacağı düşünülen iplerdir
ve kendi aralarında ikiz ve çift ipler olarak iki ayrı kategoriye ayrılır.
İkiz ipler genelde 7.8 - 8.5 mm arasındaki çaplarda üretilmektedir.
Tırmanış sırasında iki adet ikiz ip aynı anda birlikte kullanılır. İki
ip bütün emniyet noktalarından beraberce, birbirine paralel bir şekilde
geçer. Bu ipler taş düşmesi, tırmanınışçının düşüşü, kramponlar yada başka
nedenlerle iplerin zarar görebileceği durumlarda ikinci ipin iniş amaçlı
kullanılabilmesini hedefler. Dağcılıkta ağırlığın bir dezavantaj olduğunu
düşünürsek daha kalın iki ip taşımaya göre çok daha hafif bir alternatiftir.
İkiz iplerin testleri beraber yapılır ve çoğu üretici ikiz iplerini çift
olarak satışa sunar.
Çift ipler genelde 8.5-9 mm arası çapta üretilmektedir. Çift ipler,
tırmanırken ilk ara emniyet noktasından beraberce geçirilir. Daha sonraki
emniyet noktalarında ip sürtünmesini ve dolanmasını azaltmak amacıyla
iplerden biri kullanılabilir. Çift ip tırmanış tekniği olarak adlandırılan
bu teknik, burada açıklanması oldukça yer tutacak bir çok püf noktaya
sahiptir. Uygulamadan önce mutlaka teorik ve pratik olarak iyi bir şekilde
öğrenilmesi tavsiye edilir. Doğru uygulanıldığında özellikle aletli lider
tırmanışta ve alpinizmde büyük kolaylıklar sağlayacaktır. ATC benzeri
tüp yada plaka emniyet aletleri ile iki ipin kontrolünü çok daha kolay
ve birbirinden bağımsız olarak sağlamak mümkündür. Bu teknik ile tırmanırken
ip inişi yapmak durumunda kaldığımızda tek iplerin iki katı kadar iniş
mesafesine sahip oluruz. (İki ipi birbirine uç kısımlarından ekleyerek)
Tek ipler 9.8 ile 11 mm arasındaki çap kalınlıklarında üretilirler.
Son birkaç yıldır 9.4 mm ve daha düşük çaplarda da tek ipler üretilmektedir.
Tek iplerin en büyük avantajı kullanım kolaylığıdır: Emniyetçi tek bir
ipi kontrol eder ve tırmanışçı zor bir hamle öncesi ara emniyetten hangi
ipi geçirmesi gerektiğini düşünmek zorunda değildir. Keskin köşeli kaya
yapısının bulunduğu yerlerde, dolambaçlı rotalarda, ip inişi yapmanız
gerektiğinde veya berelenmiş, kayaya sıkışmış ipimizi kesmek zorunda kaldığımızda
tek ipler daha sorunlu olurlar.
SEMBOLLER İLE DAĞCILIK İPLERİ
Tırmanış iplerinin çeşidini ifade eden evrensel semboller vardır. Bunlar
mutlaka her ip sarımının iki ucuna da yapıştırılarak satışa sunulur. Bu
etiket ile birbirine yakın kalınlıktaki farklı tip iplerin karıştırılması
yada yanlış yerlerde kullanılması önlenmeye çalışılır.
Bu ipler dışında buzul ve sırt yürüyüşleri için 8 ve 9 mm kalınlığında,
lider tırmanış için uygun olmayan emniyet ipleri de üretilmektedir.
DAĞCILIK İPLERİ NASIL TEST EDİLİR?
Dağcılıkta kullanılan bütün ipler dinamik özelliktedir ve mutlaka UIAA
onayını almış ipler kullanılmalıdır. UIAA (Union Internationale D'Alpinisme
- Dünya Dağcılık Federasyonları Birliği) bütün ipler için, kullanım tekniklerine
göre çeşitli testler geliştirmiştir ve uygulamaktadır.
UIAA tek ipler düşüş testi 80kglık bir ağırlığın 2.8 metre açık ip varken
5 metre düşmesiyle yapılır. Bu testi geçebilmek için bir ip en az beş
düşüşü kopmadan atlatabilmelidir. İkiz ve çift ipler aynı düzenekte 55
kg'lık ağırlık ile test edilmektedir.
Düşüş testleri laboratuvarda, oldukca kontrollü şartlarda yapılmaktadır.
Gerçek hayattaki düşüşler ise çok daha karmaşık olacağı için iplerin düşüş
sayılarına aldanıp şiddetli bir düşüşten sonra ipinizi kullanmaya devam
etmemeliyiz. Özellikle kaya köşelerinin yaratacağı sürtünmeler ve kullanım
yoğunluğuna bağlı olarak, ipin şok emme kapasitesindeki düşüş göz önüne
alındığında bu nokta daha da önem kazanır.
Düşüş testi sırasında etki kuvveti için de ölçümler yapılmaktadır. Tek
iplerin ilk düşüşü 2700 pounddan (1225kg) daha düşük bir etki kuvveti
oluşturmalıdır. Çift ipler için bu sınır 1800 pound (815kg) olarak belirlenmiştir.
Piyasadaki iplerin hepsi ilk düşüşte bu rakamların birkaç yüz kg altında
kimi zaman yarısı değerinde etki kuvveti sağlamaktadır. Çift ipler aynı
düzenekte gene 55 kglık ağırlık ile test edilmektedir. İkiz iplerin testi
yapılırken iki ip beraberce tek ip düzeneğinde test edilir..
İp Seçimi
İp seçimi yaparken göz önüne alınacak birinci kriter ipin kullanım amacına
uygunluğudur. Tek, çift yada ikiz ip seçildikten sonra bir optimizasyon
yapmak gerekir: Hafiflik, düşük etki kuvveti ve yüksek UIAA düşüş sayısı
değerleri beraber ele alınmalıdır.
Tek ipler kontrolü daha kolay olduğu için en yaygın tercih edilen ip sistemidir.
Sportif kaya tırmanışı, antrenman veya basit bir ip konrolü istediğinizde
tercih edebilirsiniz. Daire içinde 1 rakamı o ipin tek ip olduğunu işaretler.
Çift ip tekniğinde ip kontrolü biraz karmaşıklaşır ama dolambaçlı rotalarda
ip çekmesi ve ipin istasyona yetişmemesi problemleri önemli ölçüde azalır.
İplerden birinin zarar görmesi durumunda tırmanışa devam etmek mümkündür
ve iniş yapılacaksa matematik olarak tek ipe kıyasla yarı sayıda iniş
istasyonu kurulacaktır. Genelde duvar tırmanışları ve alpin dağ koşulları
için tercih edilir. Daire içinde 1/2 kesiri o ipin tek ip olduğunu işaretler.
İkiz ip tekniği tek ip tekniği ile tırmanabileceğiniz kadar düz rotalarda,
ipin zarar görme olasılığının yüksek olması durumunda tercih edilir. Çift
iplerden daha hafif olmalarına karşın tek iplerden daha ağırdırlar. Bizim
ülkemizde dümdüz hatların sayısı çok fazla olmadığı için daha çok buzul
tırmanışı için tercih edilebilir. İkiz iplerin sembolü daire içinedeki
iki birbirine geçmiş çemberdir.
Kullanım yerine göre DRY işlem görmüş ve suyu zor emen ipler tercih sebebi olabilir (kar-buz tırmanışları ve alpin kullanım için kesinlikle
tavsiye edilir). Dry iplerin daha kaygan mantoya sahip olmaları nedeniyle
çok daha az sürtünme yarattıkları ve aşınmaya dirençli oldukları belirtilmektedir.
Dry işlemi yapılmış ipler daha az sayıda UIAA düşüşü taşıyabilir ama kuru
kalacağı için ıslak koşullarda normallerine göre çok daha güçlü olacaktır.
Mantonun dokunma şekli ipin karakterini belirlemektedir: sıkı dokunmuş
ipler aşınmaya dirençlidir ancak düğüm atmak ve emniyet aletinde kontrol
etmek zordur. Buna karşılık gevşek dokunmuş mantolar çok esnek olduklarından
düğüm atılması kolaydır ve ip kontrolu rahat sağlanır, aşınma dayanımı
ise zayıftır. Daha çok yukardan emniyetli olarak rotalarda antrenman yapanların
özellikle aşınma direnci arttırılmış ve ipin uç kısımlarına düğüm atması
kolay olan SuperCrag II
gibi antrenman iplerinden satın alması en mantıklısıdır.
İpin kalınlığı, kullanım ömrü ve hafiflik seçimimizi etkiler. Eğer hafiflik
ön planda ise ise daha ince ipler kullanmayı seçebilirsiniz. İpin ağırlığı,
onu çantada taşırken veya zor rotalarda ara emniyet noktalarına klip yaparken
size varlığını hissetirebilir. Daha ince ipler nispeten daha az malzeme
kullanılarak üretildikleri için kendi sınıflarında daha az düşüşe dayanırlar.
Ancak fiyat olarak daha ağır olabilirler! Kullanım kolaylığı açısından
emniyet ve iniş aletleriniz ile uyumlu çalışacak bir ip seçmeniz gerekir.
11mm iplerin
(link atarsın) kullanımla "şişeceklerini", yani kalınlaşacaklarını, dolayısıyla
ATC gibi
tüplerle yada Yoyo ve Gri-gri gibi otomatik ip kontrol aletleri ile daha
zor kullanılacağını göz önüne almalısınız. Otomatik emniyet aletlerinin
ultra hafif ipilerle kullanımı sakıncalı olabilmektedir. Genelde 10,5mm yada
10,5mm
DRY ipler tercih edilirler, çünkü fiyat performans dengesi idealdir.
"Her güzel şeyin bir sonu vardır"
- BİR TIRMANIŞ İPİNİN ÖMRÜ NE KADARDIR?
İpler ile ilgili en önemli nokta bakımları ve ömürleridir. Bir tırmanış
ipnin ömrü ne kadardır? Bu sorunun sabit bir cevabı yoktur. Bir ipin sağlıklı
ömrü, düşüşte oluşan şokları emebildiği süre kadardır ve bu kullanımdan
kullanıma değişir.
Dağcılık iplerinin hem çok sağlam, hem de ürkütücü derecede nazik olduğunu
bilmeniz gerekir. 9mm çapındaki ipi yıllarca aracınızın bagajında taşıyıp
çekme halatı olarak kullanabilirsiniz veya yep yeni bir 11mm ip keskin
bir kaya köşesi üzerinde ciddi bir düşüş ile parçalanabilir. Yapılan testler
-45°C da iplerin statik çekerlerinin % 30 azaldığını, ıslak iplerin çok
daha az test düşüşü karşılıyabildiğini göstermektedir.
Haftada üç dört gün yoğun kullanılan bir ip muhtemelen üç ay sonra ömrünü
dolduracaktır, en fazla bir sene kullanılmalıdır. Her haftasonu düzenli
tırmanılan ipler muhtemelen iki sene kadar güvenle kullanılabilir. Ara
sıra, ayda bir iki kez kullanılan ip üç seneye kadar kullanılabilir, dört
seneden fazla kesinlikle tutulmamalıdır. Ancak, unutulmamalıdır ki bu
süreler ipin büyük şoklar yemediği ve yıpratıcı boyutta dış etkenlere
maruz kalmadığı durumlarda geçerlidir.
Mantolu (Kernmantle) iplerde yükün büyük kısmını taşıyan ve çekirdeği
oluşturan lifler mantonun altında adeta saklanmışlardır. Bu liflerin gözle
muayenesi neredeyse mümkün değildir. Bu yüzden ipin bakımına ve kullanımına
dikkat etmek en sağlıklı önlemdir. Eğer ipimiz düşme faktörü birden
yüksek bir düşüş yaşarsa, emekli edilmesini bütün üreticiler tavsiye eder.
Eğer ipin mantosunda aşırı bir yıpranma oluşursa ve özellikle mantonun
arasından çekirdek görünüyorsa ip derhal emekli edilmelidir.
Yukarıda asitlerin ipler üzerindeki olumsuz etkisine işaret etmiştik:
Asitler (akü asidi, pil asidi), petrol ürünleri, diğer kimyasallar ile
temas eden ipler asla tekrar kullanılmamalıdır.
İpleri aşırı sıcak ortamalarda (radyatör yanı, araba bagajı) bulundurmamalı,
kullanılmadığı zamanlarda güneşten korumalıyız. Kullanırken ipin üzerine
basmamaya gayret etmeliyiz, ayağımızda krampon varken bu çok daha tehlikelidir.
Keskin köşelere sürtünerek hareket eden ip aşırı yıpranacaktır, özellikle
düşüş sırsında ipin keskin köşelere temas etmiyor olmasına dikkat etmek
gerekir. İpe düştükten sonra sıkışan bağlanma düğümünü gevşetmek ve tekrar
tırmanmadan önce bir süre ip liflerinin kendini toparlanmasını beklemek,
bir sonraki olası düşüşün daha yüksek etki kuvveti oluşturmasını engelleyecektir
(aynı düşme faktöründe).
"Tedbir tedaviden iyidir" - İplerde Kontrol ve Muayene
İplerin temizliği çok zordur, çünkü mantonun
altına işleyen kum taneciklerinin geri çıkartılması mümkün olmaz. İpin
kirlenmemesini sağlamak çok daha kolaydır. Toprak ve kumdan korumak için
kullanılacak bir taşıma ve kullanma amaçlı ip çantası yada en azından
ipin altına serilecek bir mat ömrünü çok olumlu etkileyecektir. Temiz
kulanılmamış bir ipe yük gelip esnedikce, ipin içine işleyen kum tanecikleri
çekirdek liflerini testere gibi keser, içten içe ip kopar. Bu nedenle,
zaman zaman ipimizi elle muayene etmeliyiz. İpin bütün boyunu elinizle
taramanız gerekir. İki yaygın metod vardır. Parmaklarla çekirdek boyunca
boşluk ve incelme aramak nispeten hızlıdır. İki parmağınız arasında 2.5-3
cm ip ile bir yarı halka oluşturup onu kaydırmak ve halkada oluşabilecek
düzensizlikleri gözle takip etmek biraz daha vakit alır. Mümkünse iki
yöntem beraber uygulanmalı, ipte görülen anormal noktalar işaretlenmelidir.
Daha sonra genel durumuna göre ip hasarlı noktalardan kesilip parça parça
kullanılabilir yada tümden emekli edilir.
Açıkça görüldüğü üzere, ipler çok hayati ve bir o kadar da hassas malzemelerdir.
Güvenliğimiz için ipimizi ödünç vermememiz, geçmişini bilmediğimiz ipleri
kullanmamamız gereklidir. İpin geçmişinin bilinmesi, özellikle kulüp ve
grup kullanımlarında daha gerekli fakat zordur. Bir İp Karnesi tutulması
ipin ömrünü takip etmek açısından şiddetle tavsiye edilir.
Kullanım sırasında iplerde ortaya çıkan en büyük problem ipin üzerinde
oluşan burgulardır. Normal bir kullanımda dahi ip kendi yapısı gereği
burgular oluşturur. Ancak özellikle sekizli iniş aleti yada yarım kazık
düğümü ile ip inişi yapmak veya emniyet almak, klasik halka sarım metodu
ile ip toplamak, ipte yoğun burgu oluşumuna yol açarlar. Malesef
sekizli ile emniyet almak da dahil, bütün bu zararlı yöntemler
ülkemizde yaygındır. İpin burgusunu toplarken ters yöne burarak açmak
bir süre fayda sağlar, ancak yoğun burguların açılması için tek çözüm
yüksek bir bina yada yardan aşşağı sarkıtıp kendi kendine dengeye gelmesini
beklemektir. İpler için en uygun sarım şekli ipin ortasından başlanarak
iki ucun beraber toplandığı yöntemdir.
YARDIMCI İPLER
Ana tırmanış ipleri dışında, çoğu zaman daha ince çapta olan ipler emniyete
yardımcı olarak kullanılır. Bu ipler de genelde naylondan üretilmektedirler.
Prusik halkası, takoz ipi, istasyon eşitlemesi ve arabant olarak çeşitli
amaçlarla kullanılabilirler. Prusik halkası yapımında genelde 5mm veya
tercihen 6mm olanları kullanılır.
Kaba bir formül olmakla beraber üzerine prusik atılacak ipin
çapının yarısının 1mm fazlası ideal sıkışma-kolay çözülme dengesine
sahiptir. |
Eğer prusik düğümü tek ipe atılacaksa 5mm yardımcı ipler sadece 9mm
ve daha ince iplerde kullanılmalıdır. İki iple iniş yapılacaksa mutlaka
6mm çapında olanları tercih edilmelidir.
İpli takoz tipi emniyet aletlerinin (stopper, hexantrik gibi) kabloları
uygun kalınlıkta yardımcı iplerden yapılır. Küçük numara emniyet aletlerinde
açılan deliğin çapı da ufak olmak zorunda olduğundan çekerleri kaçınılmaz
olarak düşük olan ipler kullanılmak zorundadır. Kablo uygulaması için
özel liflerden yapılmış değişik isimde yardımcı ipler de kullanılabilir.
Genelde 5,5-6 mm arası üretilen bu kevlar yada armid bazlı ipler 15 kN
civarı kuvvet çekebilmektedir. Bazı liflerin sert yapıda olması takoz
yerleşimini de kolaylaştırır.
İstasyon eşitlemesi için 7mm ve 8mm yardımcı
ipler özellikle Amerikalı tırmanışçılar tarafından tercih edilmektedir.
Sekizli düğümü kullanılarak yapılan "kurdele", özellikle ideal 2 ve 3
noktalı istasyon geometrisinde çok avantajlıdır. Hızlı hazırlamak için
el alışkanlığı kazanmak gerekir.
Arabant ve perlon olmadığı durumlarda kalın yardımcı iplerden (7-8mm)
arabantlar yapılabilir. Kullanımı perlonlara kıyasla zordur.
Edelrid
Yardımcı İplerin Teknik Özellikleri
Kalınlık
|
Çekeri
|
Ağırlığı
|
3 mm
|
2,3 kN
|
6,3 g/m
|
4 mm
|
4,1 kN
|
10 g/m
|
5 mm
|
5,8 kN
|
14 g/m
|
6 mm
|
9,7 kN
|
21 g/m
|
7 mm
|
12,8 kN
|
30 g/m
|
8 mm
|
14,8 kN
|
39 g/m
|
|
|
|