rajaaBaaoja Wara ricat aRMgaarmaHjarIkqaa maoM yan~IyaQaaragaRh
(Presented in All India Oriental Conference, University of Madras, Chennai, 2000)

� AayaSaa Anavar
SaaoQa�Ca~a� saMskRt ivaBaaga�
AlaIgaZ, mauislama ivaSvaivaValaya� AlaIgaZ,.


BaaojarajakRt aRMgaarmaHjarIkqaa 10vaIM SatabdI ko ]<araw- evaM gyaarhvaIM SatabdI ko pUvaa-w- maoM ricat kqaasaaih%ya maoM ek mah%vapUNa- ga`nqa hO. BaaojakRt samaraMgaNasaU~Qaar AQyayana sao yah Ait spYT haota hO ik Baaoja vaastuklaa ko parKI qao AaOr saaqa hI saaqa ek kuSala inamaa-ta BaI qao. aRMgaarmaHjarIkqaa maoM BaI ivaivaQa p`kar ko vaNa-naaoM ka Apnaa ek Ad\Baut ica~Na imalata hO. [sa ga`nqa maoM Qaara nagarI jaao ik Baaojaraja kI rajaQaanaI rhI ]saka BaI ek ivastRt evaM Bavya vaNa-na ]plabQa haota hO. Qaara nagarI maoM yan~Iya QaaragaRh ka vaNa-na Apnao Aap maoM ek AnaUza vaNa-na hO. P`aacaInakala maoM rajaaAaoM ko p`asaadaoM maoM� rinavaasa maoM tqaa ]Vana Aaid maoM Anaok p`kar ko QaaragaRh haoto qao jaOsao ik [ithasa ko ga`nqaaoM sao hmaoM jaanakarI imalatI hO. saMskRt saaih%ya maoM baaNaBa+ kI kadmbarI� yaSaistlakcampU tqaa Qanapala kI itlakmaMjarI Aaid Anaok p`mauK ga`nqaaoM maoM yan~�QaaragaRh ka vaNa-na ]plabQa haota hO� ikntu Baaoja ricat aRMgaarmaHjarIkqaa maoM yan~�QaaragaRh kuC Ad\Baut hI p`tIt haota hO. yan~�QaaragaRh vastut: ga`IYmakala maoM tIxma ga`IYma sao CuTkara idlaanao vaalao saaQana qao AaOr [saka inamaa-Na A%yant kuSala vaastuiSalpkaraoM Wara hI ikyaa jaanaa samBava qaa.

P`astut laoK maoM kadmbarI� yaSaistlakcampU tqaa itlakmaMjarI maoM ]plabQa yan~QaaragaRh ko vaNa-na sao tulanaa krto hue aRMgaarmaHjarIkqaa maoM ]plabQa yan~Iya QaaragaRh ko vaNa-na kI @yaa Anaupma ivaSaoYataeÐ hOM� [saka ivavaocana ikyaa jaaegaa. QaaranagarI maoM yan~Iya QaaragaRh janata ko AakYa-Na ka kond` qaa. yah yan~Iya QaaragaRh A%yant SaItlata p`dana krnao vaalaa haota qaa. mau#ya $p sao yah ga`IYma kala ko ilayao inaima-t haoto qao. [nakI banaavaT [tnaI vyayapUNa- haotI qaI ik saamaanya janata ko ilae [saka inamaa-Na lagaBaga AsamBava qaa. aRMgaarmaHjarIkqaa ko AarmBa maoM Baaoja tqaa ]nako saaqaI kao� p`madvana ko maQya cand`kantmaiNa inaima-t QaaragaRh ko maQya Baaga maoM baOzo hue dSaa-yaa gayaa hO.1 yan~Iya QaaragaRh ka inamaa-Na [sa p`kar ikyaa jaata qaa ik saUya- kI ikrNaaoM ka p`vaoSa na hao sako. ivarhIjana ivarhaigna ka Samana krnao ko ilae yahaÐ Aayaa krto qao. yan~Iya QaaragaRh ko BaItr jala sa`aot ko ilae Anaok p`kar ko yaaÐi~k ]paya Apnaayao gayao qao. aRMgaarmaHjarIkqaa maoM [saka inamaa-Na kalao p%qaraoM sao batayaa gayaa hO. [sako inamaa-Na maoM Anya r%naaoM kI Apoxaa marktmaiNa ka p`yaaoga ikyaa jaata qaa.


1 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 1,
vaisatp`ayao vasantsamayao ���p`madvanamaQyavait-naao QaaragaRhsyaond`maiNamaNaIM maQyaBaUimakamaQyaasaIna: kit praOiva-wiBaraPtO: p`NaiyaiBanaR-pitiBaScaaopasyamaanacarNakmalaao maharajaaiQarajaprmaoSvar EaI Baaojadova: saivanayaM p`aqya-t���p`SastgaIvaa-Na:.

yan~Iya QaaragaRh ko BaItr jala sa`aot ko Anaok yaaÐi~k ]paya qao. jala AakYa-k iCd`aoM jaOsao makr ko nao~aoM ko iknaaraoM sao� AQaaomauKI mayaUrI ko mauK sao� khIM maiNamaya yan~pui~ka ko vaxa:sqala sao� khIM SaIGa` hI snaana krko inaklaI hu� sauvaNa-mayaI yan~pui~ka ko koSaaoM ko CaoraoM saoo� khIM maiNainaima-t yan~pu~I ko naK evaM mauK sao� khIM Ìi~ma vaxa pr caZ,to hue bandraoM ko mauKivavar sao inaklata huAa dSaa-yaa gayaa hO.2 yan~Iya QaaragaRh ko stmBaaoM pr Saala BaMijakaeÐ inaima-t haotI qaI. stmBa ko SaIYa- pr Baarpu~kaoM kI eosaI AaÌit banaa� jaatI qaI maanaao saarI Ct ka Baar ]nhIM ko isar pr hao. stmBaaoM pr inaima-t Saala BaMijakaeÐ ivaiBaÙ p`kar ko r%naaoM sao inaima-t haonao pr BaI kovala ek hI r%na sao inaima-t p`tIt haoto qao� @yaaoMik vao �r%na� prspr sausaMgaizt� tqaa dRZ, sainQa vaalao haoto qao.

yan~Iya QaaragaRh maoM hI CaoTo tDaga evaM puYkairiNayaaÐ BaI qao. ]namaoM Ìi~ma maClaI� naklaI bagaulaaoM ka pICa krtI hu� idKa� ga�M qaI tqaa khIM pr yan~inaima-t kCue DUbato ]trto qao. khIM pr doKnao kI [cCuk maCilayaaÐ kuC DrtI hu� jala maoM pOraoM kao rKtI hu� yan~makr kao doKtI qaI.3 yan~Iya QaaragaRh A%yant SaItla rhta qaa. ]sakI SaItlata kI AiQakta sao eosaa p`tIt haota qaa maanaao vah kpU-r caUNa- sao inaima-t hao� Aqavaa baf- ko TukD,aoM sao banaa hao Aqavaa cand`maa kI klaaAaoM sao [saka inamaaNa- ikyaa gayaa hao.4 yahaÐ pr Baaoja nao ek hI sqaana pr SaItlata p`dana krnao vaalaI tInaaoM vastuAaoM sao QaaragaRh kI SaItlata isaw kI hO. ga`IYma kI p`dana saUya-p`Kr ikrNaaoM sao AaPt vyai@t jaba AakaSa maoM kalao baadla kI CTa doKta hO� tba ]sao Aanand kI AnauBaUit haotI hO. vaYaa- ?tu ka AaBaasa maa~ ]%pnna krnao ko ilae yan~pui~ka Wara pTh bajaanao kI BaI vyavasqaa qaI� ijasasao ibajalaI kI gaD,baD,ahT ka Ba`ma haota qaa. [sa p`kar yan~Iya�QaaragaRh maoM vaYaa-kala ko saBaI laxaNa p`stut krnao ko p`yaasa ike gae qao. ek Aaor tao marktmiNa sao inaima-t haonao ko karNa caaraoM Aaor AnQakar qaa� tao dUsarI Aaor yan~pui~ka Wara pTh bajaakr ibajalaI kI gaD,baD,ahT kI Qvaina ]%pnna kI jaatI qaI evaM caaraoM Aaor sao inarntr p`saaivat jala kI Qaara sao vaYaa-kala ka AaBaasa haota qaa.


2 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 6
@vaicat p~makirkanao~p`antoBya:� @vaicadQaaomauKmayaUrImauKoBya: @vaicanmaiNamayayan~pui~kapyaaoQarWnWoBya:� @vaicanmaHjanaao<aINa-svaNa-�pui~kainaScaao%yamaanakbarIbaalaklaapp`antoBya:� @vaicanmaiNamayaivalaaisanaInaKmauKoBya:� @vaicatp`$idtvaa� @vaicat\ yan~vaRxakM p`%yaabawaflasya kipkuTumbaksya vadnaivavaroBya:���.

3 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 1
@vaicad=\gaNavaaipka puYkirNaInaamant$nmaHjaiÙmaHjantIiBavaa-laSafirkaiBaiva-p`laByamaanakRi~mabakkuTumbakma\� @vaicadinamaHjanaaonmaHjanaO: dRSyaadRSyavaala yan~kmazma� @vaicad iddRxaarsakutUhlaakuilatataiBarip ma%sya=\ganaaiBarinaixapntIiBaScaarNakmalamaIYa~asaaidvaavalaao@yamaanaaonmaHjad\ yan~makrma\.

4 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 5
yasyaaM ca���AitiSaiSartyaa kpU-rxaaodOirva inaimma-tma\�
ihmaanaIiBairva ivaricatma\� ihmaaSauSaklaOirva inaYpaidtma\.

jala kI baD,I�baD,I evaM lagaatar igartI hu� baUdaoM kao doKkr maaor vaYaa- ko Ba`ma sao Ba`imat haokr p`saÙicat haokr naR%ya krnao lagato qao.5 khIM ivakisat knaor puYp pr kalaI maiNa inaima-t Ba`marjaaoD,o gauMjana kr rho qao. khIM pr idna maoM BaI rai~ ko Ba`ma sao Pyaasao cakaor ApnaI caaoMca Kaolakr sfiTk stmBaaoM kI kaint ko pana ka p`yaasa kr rho qao.6 khIM�khIM Qaratla sao� dIvaaraoM sao� maiNainaima-t pui~ka sao� khIM stmBa sao� evaM khIM stmBa ko SaIYa- Baaga sao jala sa`aot fUTto naja,r Aa rho qao. r@tmaiNa Wara saUya- kI ikrNaaoM ka Ba`ma idlaakr kmailanaI kao ivakisat krnao ka dRSya BaI dSaa-yaa gayaa qaa. [na manaaorma dRSyaaoM kao stmBa ko SaIYa- Baaga pr inaima-t Baarpu~k Aplak nao~aoM sao doK rho qao. yan~saar �naklaI naTaoM� ka taOya-i~k �gaayana� vaadna tqaa naR%ya� caturaoM kao BaI caikt kr dota qaa ijanaka ]phasa krnao ko ilae iBai<a pr Svaot saraoja lagaa qaa.7 khIM pr iKlao saraoja ko maQya maiNainaima-t hÐsaI ]ztI jalaQaara kao ivasa kI Ba`ma maoM pkD,naa caahtI qaI tao khIM maiNainaima-t yan~pui~ka naklaI maOnaa kao naR%ya kra rhI qaI.8


5 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 6
���]%p%ya inaptntInaaM sailalaQaaraNaaM sfuiTtsqaUlaanavartinaptHjalakNatyaa Aprimava mautakrmau%padyat\ marktmaiNap`BaaSyaamailatgaganatyaa yan~pu~kp`htmaurjaaonmau@tman~maQaurQvaanatyaa Anavartinaptt\ sailalaQaaranQakairtidgantrtyaa ca jainatjalaBa`maana AabawmaNDlaana ]pvanaiSaKiNDnastaNDvagad.

6 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 6
���@vaicad\ ivakcasaaOgainQakkiNa-kaByaNa-vait-iBarisat maiNainaima-tO gau-jjaid\Ba yan~maQaukrimaqaunaOgaa-yaidva� @vaicad\ idvaaip cand`atpBa`maantYa-trilatmanaaoiBa-iva-vaRtcaHcaupuTO$pvanacakaor kOracaByamaanasfiTk stmBakaintsantanama\���.

7 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 7
���@vaicadnt:isqataina iBai<akmailanaIkuDlaanaaM ivakasaaqa- baalaatpcCodinava SaaoNamaiNaikrNajaalakanyauWht� prsprp`itfilatmaUit-tyaasamBaUyamaova BaarsamauWhid\Barnyaaonyakilpta�vaYTmBaOma-iNastmBaOrQyaaisatmaQyaBaagama\� Aitmanaaormatyaa� kaOtkaixaPt)dyaOirvaainamaoYadRiYTiBa: pirtao Baarpu~kOrPyavalaao@yamaanama\� ivaica~ taOya-i~kmaarcayaid\Baya-n~caarOritivadamaip ica<aBa`mamau%padyad\� ivaica~yan~dSa-naaod\Baantcaotsaao iBai<aGaiTtivakisatisatsaraojavyaajaaduphsaidvaaitivacaxaNanaip p`oxakana���.

8 aRMgaarmaHjarIkqaa� pR0 6
���@vaicad\ ivakcakRi~maamBaaoijanaImaQyamaQyaasaI naaiBaQa-valamaNaImayaIiBamaugQamarailakaiBa: ivasakaNDBa`maaidva ivadsyamaanQaaraNaalama\� @vaicad\ ivakcakumaudkananacClaona hsaidva� @vaicat\ ËIDasaairkaollaaisatBaujalataiBama-iNayan~pui~kaiBanaR%yaidva.

baaNaBa+ kI kadmbarI maoM naaiyaka ko SaItaopcaar ko saaQanaaoM maoM ihmaga`h ka vaNa-na p`aPt haota hO. yan~QaaragaRh ihmaga`h ka ek ivaSaoYa Baaga qaa. kadmbarI maoM yan~mayaUr evaM maRNaalaQaaragaRh ka BaI ]llaoK p`aPt haota hO�

�iSarIYapxmaÌtSaaWlaanaaM maRNaalaaQaaragaRhaNaaM iSaKrmaaraoPyamaaNaanaaM QaarakdmbaQaUilaQaUsairtaina yan~mayaUrkaNaaM kdmbakaina�.

yan~mayaUr ka Aqa- p%qar yaa Qaatu sao inaima-t maaor hO. ]nako mauK sao caaraoM Aaor panaI kI QaaraeÐ CUTtI qaI. jala kI Qaara ]Cla kr jahaÐ CUTtI qaI� ]sa panaI Baro sqaana maoM kmala lagao qao [saI karNa maRNaalaQaaragaRh kI saM&a dI ga�. jala kI baUÐd JaaD,nao vaalao kRi~ma vaRxa evaM yan~saMcaailat ÌRi~ma pixayaaoM ko SarIr sao jalaQaara CUTnao ka BaI ]llaoK Aayaa hO�

" @vaicanmau@taflaxaaodricatalavaalakananavartsqaUlajalaibanduduid-namau%saRjatao yan~vaRxakana� @vaicaiWVutpxainaixaPtsaIkrnaItnaIhara Ba`mantIya-n~mayaI: p~SakuinaEaoNaI:."

jalayan~ ko calanao sao AitSaIla QaaraeÐ CUTnao lagatI qaI :
" jalayan~Qaarasahsa`mau%saairtOritSaItspSa-BayainavaR<aOirva pir)tma\."

Hosted by www.Geocities.ws

1