aRMgaarmaHjarIkqaa maoM gaiNaka ka sva$p
(Presented in World Sanskrit Conference, New Delhi, 2001)

— AayaSaa Anavar
SaaoQa–Ca~a‚ saMskRt ivaBaaga‚
AlaIgaZ, mauislama ivaSvaivaValaya‚ AlaIgaZ,.


gyaarhvaIM SatabdI tk maoM iva#yaat saubanQau ricat vaasavad<aa baaNakRt kadmbarI Qanapala ivaricat itlakmaMjarI Aaid ga`nqaaoM ko maQya Baaojaricat aRMgaarmaHjarIkqaa naamak ga`nqa ka ek mah%vapUNa- sqaana rha. kqaa AaOr Aa#yaaiyaka ko $p sao sampR@t aRMgaarmaHjarIkqaa ga`nqa ka BaI ek ]_oSya rha hO. maUlat: [sa ga`nqa ka ivaYaya vastu gaiNakaAaoM ko jaIvana sao sambainQat hOO. [sa ga`nqa ko Aitir@t saaomadova kRt kqaasair%saagar xaomaond` ricat klaaivalaasa SaUd`k ricat maRcCkiTk damaaodrgauPt ivaricat ku+naImat Aaid ga`nqaaoM maoM BaI gaiNaka ko sva$p pr caca-a ]plabQa haotI hO.

saByata ko AarmBa sao hI gaiNakaeÐ samaaja ka ek Apirhaya- AMga qaIM . vaod mahakavya‚ puraNa Aaid ko samaya sao hI gaiNakaAaoM ko Aist%va ka pta calata hO.1 maha%maa bauw ko samaya maoM Aama`palaI naamak iva#yaat gaiNaka rajaa ibambasaar ko AaEaya maoM qaI. mahaBaart maoM BaI ]llao#a Aata hO ik QaRtraYT/ ko saaO pu~aooM maoM sao yauyau%sau naamak pu~ vaoSyaa sao janmaa qaa.2 [saI p`kar kaOOiTlya ko Aqa-Saa~‚ vaa%syaayana kRt kamasaU~‚ Bartmauina ricat naaT\yaSaas~ Aaid ga`nqaaoM maoM BaI gaiNaka ko ivaYaya maoM ivastRt jaanakarI ]plabQa haotI hO.

ivaSvanaaqa nao saaih%yadp-Na maoM gaiNaka kao naaiyaka ka sqaana idyaa hO :–

QaIr klaa p`galBaa syaaWoSyaa saamaanyanaaiyaka. – 3.67

ek sqaana pr saaQaarNa tqaa saamaanya s~I kao gaiNaka batayaa gayaa hO‚ jaao klaaAaoM maoM kuSala tqaa p`galBa tqaa QaUt-ta maoM yau@t haotI qaI.

saaQaarNa s~I gaiNaka klaap`agalByaQaaO%ya-yayauk..

gaiNaka kI ]%pi<a ko ivaYaya maoM p`akRt BaaYaa ricat saMGadasagaiNa vaacak vasaudovaihNDI maoM kqaa ]plabQa haotI hO. [saI sao imalatI hu[- kqaa saMskRt BaaYaa maoM ivaricat bauWsvaamaI kRt baRh%kqaaSlaaoksaMga`h maoM BaI p`aPt haotI hO.


1 Moti Chand, The World of Courtesan, Chapter 2, Page 26
One of the ministers praised the beauty and youth of Amrapali and her accomplishment in the sixty-four arts.

2 mahaBaart,‚ Aaid pva- samBava pva-‚ 114.1
jaggao BaImaasttstsyaaM yauyau%sau krNaao naRp .
evaM pu~SatM jaggao QaRtraYT/sca QaIgat: ..
maharqaanaaM vaIraNaaM knyaa caOka SataiQaka .
yauyau%sauSca mahatojaa vaoSyaapu~: p`tapvaana ..

vasaudovaihNDI ko Anausaar gaiNaka kI ]%pi<a Bart ko samaya hI maanaI jaatI rhI hO. kqaa ko Anausaar kuC saamantI SaasakaMo nao rajaa kao kuC kumaairyaaÐ BaoMT kI . vao saBaI rajasaBaa maoM BaojaI gašMM. mahla maoM p%naI ko saaqa baOzo hue rajaa nao ]na kumaairyaaoM kao Aato hue doKa. p%naI Wara pUCtaC krnao pr rajaa nao batayaa ik saamantI SaasakaoM nao ]nhoM BaoMT sva$p p`dana kI hO. ranaI kao Dr qaa ik yahaÐ rhto hue vao ³kumaairyaaд rajaa kao AiQak ip`ya na hao jaaeÐ At: vah Anaqa- ko inarakrNa ka ]paya saaocanao lagaI.3 ranaI nao rajaa sao Apnao du:K ka karNa batayaa. rajaa nao p%naI ko du:K kao jaanakr ]na kumaairyaaoM kao Bavana ko Andr p`vaoSa na krnao ka AadoSa idyaa. ranaI nao BaI rajaa ko ivacaar jaanakr ]na kumaairyaaoM kao baa( kxaaoM maoM rhnao kI Anaumait do dI.

baa( kxaaoM maoM rhtI huš- vao knyaaeÐ rajasaI C~ pkD,nao ka kaya- krnao lagaI. samaya ko saaqa–saaqa vao knyaaeÐ ivaiBanna gaNaaoM maoM baT gašM-M. [sa p`kar gaiNakaAaoM kI ]%pi<a maanaI jaatI hO.

baRh%kqaaSlaaoksaMga`h maoM yahI kqaa kuC pirvat-na ko saaqa ]plabQa haotI hO. kqaanausaar ek baar Bart rajaa nao doSa ivadoSa sao saundr knyaaAaoM ka Aa*vaana ikyaa evaM ]na saBaI sao ivavaah ikyaa. rajaa kao ivaSvaasa qaa ik vah ]na knyaaAaoM ko saaqa Aanand ka AnauBava kroMgao ikntu ]nho inaraSaa hI haqa lagaI. tba rajaa nao ]na saundr knyaaAaoM kao Aaz gaNaaoM maoM baaÐTa. p`%yaok gaNa maoM mau#yaa kI vyavasqaa qaI. mau#yaa kao rajasaI ivaSaoYaaiQakar qao. vao rajaa ko C~ va caMvar pkD,nao ka kaya- krtI qaI. rajaa nao [na is~yaaoM kao "mahagaiNaka" kI ]paiQa p`dana kI. [sa p`kar gaiNaka ka sva$p Bart ko samaya sao hI idKaš- pD,ta hO.4

rajya kao saucaa$ $p sao calaanao ko ilae kr vasaUlanao ko Anaok ]payaaoM maoM sao gaiNakaAaoM ka saMgazna BaI kr vasaUlanao ka ek p`mauK sa`aot qaa. [naka inavaasa sqaana dixaNa kI Aaor qaa .5 gaiNaka ko AQyaxa yaa mau#ya kao gaiNakaQyaxa khto qao. saundrta AaOr AlaMkar kI AiQakta ko AaQaar pr hI gaiNakaAaoM ka vaotna inaiScat haota qaa.


3 vasaudovaihNDI‚ pR0 103
id{aAao ya pasaayagamaaya dovaIe sah ra[Naa. puicCAao ANaaya ramaa–kssa esaao KMQaavaaraoÆ toNa ya sao kihya–kumaairyaaoM mama saamaMtoihM poisayaaAao. itya icaMityaM ANaagamaM sao kroima itigacCmaM ei<ayaima<aIsau kyaa[ egaa bahugaa vaa vallaBaaAao haojjai<a.

4 vasaudovaihNDI‚ 10.189
ya eYa gaiNakaBaod [danaImaaip dRSyato.
tt: kalaa%p`BaR%yaova Bartona p`vaRit-t:..

5 Aqa-Saas~‚ 1.1
pRiqavyaa laaBao palanao ca yaavan%yaqa-Saas~aiNa pUvaa-caayaO-:.
p`staivataina p`ayaSastaina saMœ%yaOkimadmaqa-Saas~M kRtma..

Hosted by www.Geocities.ws

1