Achternaam: Schurer

Voornaam: Fedde

Geboren: 25-07-1898

Te: Drachten

Overleden: 19-03-1968

Te: Heerenveen

Pseudoniem(en): Fedde Schurer gebruikte de pseudoniemen S. Gerlofs, Sjolle Kreamer, Arend van der Meer, I. de Merw Manáos, Pier Protter en Frank Wagenaar.

Werk:

Poëzie:

• Fersen (1925)
• Utflecht (1930)
• Op alle winen (1936)
• Fen twa wâllen (1940)
• Frans Vergonet de verrader (illegale rijmprent)
• Vox Humana (1949)
• Fingerprinten (1955)
• In spyltúch bin ik
• Efter it nijs (1966)
• De gitaer by it Boek (1969)
• Samte fersen (1974)
• It dûbeld paradys (blomlêzing út de poëzy fan Fedde Schurer besoarge fan Freark Dam en Tineke Steenmeijer-Wielenga) (1998)

Proza:

• Beam en bast (verhalen) (1963)
• Brood op het water (keuze uit de hoofdartikelen voor de 'Friese Koerier') (1963)
• De bisleine spegel (memoires, niet geheel voltooid) (1969)
• De beslagen spiegel (vertaald door J.H. Brouwer) (1969)

Toneel:

• Thúsreize (o.a. in 1938 gespeeld door Friezen die in Amsterdam woonden).
• Simson (1945) (Fries én Nederlands) (Schurer speelde bij de eerste opvoering in 1947 zelf de titelrol)
• Bonifatcius (1954) (Fries én Nederlands, geschreven in opdracht: Bonifatius werd in 754 vermoord)

Brieven:

• In 'Vier vrienden' (1971) van Dr. J.J. Buskes staan enkele brieven van Fedde Schurer aan Buskes afgedrukt.

Essays/brochures:

• Folk en tael (1926)
• Geloofsonderzoek (over zijn ontslag als onderwijzer)
• Protestants protest, kanttekeningen bij het mandement der rooms-katholieke bisschoppen (1954)

Vertalingen:

• Fedde Schurer vertaalde o.a. werk van Rilke, John Donne en Werumeus Buning in het Fries.
• Fedde Schurer vertaalde gedichten van zichzelf en van anderen van het Fries in het Nederlands.
• Heinrich Heine, Gedichte - Dichtwurk. Oersettings fan Fedde Schurer (1931, heruitgave in 1999)
• Lof fen alle tiden (psalmen en gezangen) (1934)
• John Donne, De wonderbare tweestrijd (samen met Hein de Bruin, Gabriël Smit, Pieter Venemans en Theun de Vries) (1939)
• Psalmen yn 'e nacht (illegaal, 1943)
• Friese psalmberijming (1948)
• Frysk psalm- en gesangboek (1955)

Vertaald:

• Anne Wadman en Hein de Bruin vertaalden gedichten van Fedde Schurer in het Nederlands.
• Het derde bedrijf van het toneelstuk 'Simson' werd in het Nederlands vertaald en voor de radio opgevoerd.

Bloemlezingen:

• Kleine keur uit Friese dichters sinds 1880 (met A. Wadman en D.A. Tamminga) (1950)

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• 4 gedichten met vertaling door H. de Bruin in 'Verzeild bestek', onder redactie van G. Kamphuis, H. Kuyper-van Oordt, C. Rijnsdorp en P.J. Risseeuw, t.g.v. 10 jaar Christelijken Auteurskring (1939)
• 10 gedichten en 9 kwatrijnen (+ vertaling) in 'Frieslands dichters', samengesteld door Wadman (1949)
• 1 gedicht: 'Frans Fergonet, de verrader' in 'ik néém het niet. Hoogtepunten uit het verzet 1940/1945', een keuze door Evert Werkman (1965)
• 1 gedicht: 'Gebed' in 'Een nieuwe bundel verzen', verzameld door Dr. G. Kazemier (13e druk, 1967)
• 2 gedichten in 'Gedichten die mij vergezellen', samengesteld door Dr. J.J. Buskes (z.j.)
• 1 gedicht: 'Krystskrik' in 'En allen die het hoorden verbaasden zich. Gedichten over een geboorte' samenstelling Wim Ramaker (1976)
• 1 gedicht: 'Troost' (vertaald door Hein de Bruin) in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'Troost' (vertaald door Hein de Bruin) in 'Opwaartse wegen. Een bloemlezing uit de poëzie der "jong protestanten" (1923-1940)', samengesteld door Gert J. Peelen (1986)
• 5 gedichten (+ vertaling) in 'Spiegel van de Friese poëzie' (1994)
• 1 gedicht: 'Stap bij de deur' in 'En al mijn levensdagen stonden in uw boek. Gedichten naar de Bijbel uit de twintigste eeuw', samengesteld door Huub Oosterhuis (1995)

Tijdschriften:

• Fedde Schurer debuteerde in 1920 onder het pseudoniem S. Gerlofs in 'Yn ús eigen tael'.
• Fedde Schurer publiceerde in 'Frisia'.
• Fedde Schurer publiceerde in 'Opwaartse wegen'.
• In 1944 gaf hij een nummer van een literair Fries tijdschrift uit 'De Rattelwacht'.
• Fedde Schurer was in 1946 mede-oprichter en redacteur van het literaire tijdschrift 'De Tsjerne' (1946-1968).
• Na de Tweede Wereldoorlog werd hij journalist en hoofdredacteur van de 'Heerenveense Koeroer', later (1951) 'Friese Koerier' in Heerenveen.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Clare Lennart beschrijft in 'Op schrijversvoeten door Nederland' (boekenweekgeschenk 1955) een bezoek aan Fedde Schurer.
• De bijbelse balladen en liederen in 'De gitaer by it Boek' (1969) zijn met melodie verschenen en ook door de uitgave op een langspeelplaat bekend geworden.
• Dr. J.J. Buskes, 'Vier vrienden' (1971) Over: Hein de Bruin, Henk van Randwijk, Willem Banning en Fedde Schurer.
• D.A. Tamminga, 'Mild èn tegendraads', in 'Dwarsliggers nonconformisten op de levensweg van Ds. J.J. Buskes' (1974), Opgedragen aan J.J. Buskes bij zijn 75e verjaardag.
• De wurdskat fan Schurer (Byskriften nr. 23) (1998)
• Het Frysk Letterkundich Museum bezit handschriften (hânskriften) van Fedde Schurer.

Literaire prijzen:

• Regeringsprijs voor verzetsliteratuur 1945.
• In 1949 kreeg Fedde Schurer de Gysbert Japicx-prijs voor 'Simson' en de Friese berijming van de psalmen.
• Friesland kent sinds 1984 een Fedde Schurer-prijs voor debutanten.
• De gemeente Lemsterland noemde haar culturele prijs naar Fedde Schurer. De eerste werd in 1998 uitgereikt aan de cineast Pieter Verhoeff.

Opmerkingen:

• Fedde Schurer was onderwijzer, christen-socialistisch politicus, dichter, journalist, maar op de eerste plaats Fries.
• Fedde Schurer werd geboren in Drachten, hoek Zuiderdwarsvaart/Langewijk. Zijn vader was hier timmerman op een scheepshelling.
• In 1904 verhuisden ze naar Lemmer. Ze woonden aan de Zeedijk.
• Fedde Schurer ging in Lemmer naar de lagere school en leerde voor timmermansknecht. Hij werkte in een timmerwinkel en als gemeente-ontvanger in Joure.
• Fedde Schurer trouwde in 1924 met Willy de Vries. Ze hadden elkaar leren kennen op de avondopleiding voor onderwijzer(es).
• In de avonduren behaalde hij de onderwijzersakte en in 1919 werd hij onderwijzer aan de christelijke lagere school waar hij ook als kind gezeten had. In 1930 werd hij ontslagen (geschorst op 1 april, ontslagen op 1 mei, Commissie van beroep op 9 juli) vanwege zijn pacifistische opstelling die in strijd zou zijn met de protestants-christelijke signatuur van de school. De kerkeraad van de gereformeerde kerk van Lemmer ontzegde hem in september 1930 ook de toegang tot het heilig avondmaal. Dit besluit werd in 1972 weer ingetrokken (4 jaar na zijn overlijden - sic).
  
  Op de speciale zitting van het schoolbestuur die was belegd om hem ter verantwoording te roepen stelde schoolbestuurder Geert Semplonius de gedaagde de vraag: 'Maar Schurer, wat doet u als nu vannacht eens een kerel bij u binnekomt, die uw vrouw te na wil komen?' Het antwoord van Schurer: 'Voorzitter, als de heer Semplonius dat zo graag wil weten, moet hij het vannacht eens proberen, dan zal hij tegelijkertijd ondervinden wat ik doe.'
  
• Hij werd sterk beïnvloed door het werk van Douwe Kalma.
• Hierna werkte hij tot 1946 als onderwijzer bij het openbaar onderwijs in Amsterdam.
• In Amsterdam was hij een bekend spreker en debater voor de toenmalige Christelijk Democratische Unie. Voor deze partij zat hij ook enkele jaren in de Provinciale Staten van Noord-Holland.
• Fedde Schurer was in Amsterdam ook actief voor 'Kerk en Vrede'.
• In de Parkkerk werd zijn - aangenomen - zoon Andries door ds. J.J. Buskes gedoopt. In de kerkeraad was flinke onenigheid geweest over deze doop. De meerderheid was van mening dat een aangenomen kind 'niet tot het verbond behoorde'. Men vond een oplossing door bij de voorouders van de dopeling een lid van de Hervormde kerk te ontdekken: de doop kon doorgaan.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij in Amsterdam actief in het (literair) verzet.
• Na de Tweede Wereldoorlog werd hij journalist en hoofdredacteur van de 'Heerenveense Koerier', later 'Friese Koerier' in Heerenveen. Hij woonde vanaf 1946 ook in Heerenveen.
• In 1951 moest Fedde Schurer in Leeuwarden voor de rechter verschijnen. Hij zou (gekrenkt als Fries) in een krantenartikel de rechterlijke macht hebben beledigd (De kantonrechter - mr. Wolthers - had 'geweigerd' het Fries vam de Lemster veearts Sjirk Frânses te verstaan). Hij had deze rechtzaak bewust uitgelokt om een uitspraak over de positie van het Fries af te dwingen. Op het Zaailand, voor het paleis van justitie, liep de zaak uit op pro-Friese relletjes, dit vooral door het optreden van de politie. Fedde Schurer bedacht hiervoor - de sinsdien bijna magische naam - 'Kneppelfreed' (knuppelvrijdag). Jo Smit schreef hier in 1956 de novelle 'Sûnder Sûker' over. In hoger beroep werd Fedde Schurer veroordeeld tot honderdvijftig gulden boete, subsidiair dertig dagen hechtenis voorwaardelijk, met een proeftijd van drie jaar.
• In 1954 verzette Fedde Schurer zich via het pamflet 'Protestants protest, kanttekeningen bij het mandement der rooms-katholieke bisschoppen'. De bisschoppen ontzegden katholieken het recht op het lidmaatschap van linkse partijen en organisaties.
• Fedde Schurer was van 1956 tot 1963 lid van de Tweede Kamer voor de PvdA.
• Uit zijn dichtwerk spreekt een godsdienstige en sociale betrokkenheid.
• In 1968 werd Fedde Schurer in het ziekenhuis behandeld voor hartklachten.
• Fedde Schurer werd op 19 maart 1969 getroffen door een hartaanval in zijn huis aan de J.H. Kruisstraat in Heerenveen.
• Fedde Schurer werd op 22-11-1969 gecremeerd in Crematorium Groningen. Op 21-05-1974 werd zijn as verstrooid boven de Waddenzee.
• In 1974 werd in Heerenveen (Rishon le Zionplein) een standbeeld van Fedde Schurer onthuld, ontworpen door Guus Helleger. Op het voetstuk staat: 'Dichter en Strider'. Het plein werd later Fedde Schurerplein genoemd.
• In Menaam (= Menaldum) staat sinds 1971 een bronzen beeldje van 'In feintsje fan Menaam' (gemaakt door Suze Boschma-Berkhout) naar een bekend en veelgezongen lied van Fedde Schurer met die titel.
• 1998, het jaar dat Fedde Schurer 100 geworden zou zijn, was voor de Friese literaire wereld het 'Fedde Schurerjaar', met o.a. een symposium en een tentoonstelling.
• Het Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum bezit een olieverfschilderij van Fedde Schurer door Andrys Schurer (z.j.) en een tekening/portret door Matthieu Wiegman (1945).

Anderen over Fedde Schurer:

• Zonder partijman te worden koos hij partij: voor de mensen, vooral voor de mensen, die door het leven gehavend waren en door hun medemensen verworpen werden. (dr. J.J. Buskes, Vier vrienden, blz. 106)
• Ik herinner mij, hoe kinderlijk gelukkig Fedde was, toen we, samen door Gaasterland fietsend, een groep jongens en meisjes - ze zagen ons niet - één van zijn liederen hoorden zingen. De tranen sprongen hem in zijn ogen. Er zijn niet zoveel dichters, die hun liederen, veertig jaar nadat ze geschreven werden, horen zingen door het volk, waar voor ze geschreven werden. (dr. J.J. Buskes, Vier vrienden, blz. 113)
• Zijn christelijk geloof, zijn socialisme en pacifisme, zijn fel opkomen voor de rechten van Frieslands taal en culturele belangen, waren wezenlijke onderdelen van zijn geestelijke bagage. Aan deze dingen viel bij hem niet te tornen. (D.A. Tamminga, Dwarsliggers, nonconformisten op de levensweg van Ds. J.J. Buskes, blz. 170)
• De beste Heine-vertaler van Nederland (Martin van Amerongen, geciteerd in Trouw, 27-02-1999)

Mijn favoriete citaat:

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Fedde Schurer
• Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum - FEDDE SCHURER (1898 - 1968)

Bronnen o.a.:

• Dr. J.J. Buskes, Vier vrienden (1971)
• Sesam encyclopedie (1974)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Winkler Prins pocket encyclopedie (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Grote gezinsencyclopedie (1987)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Hervormd Nederland (18-07-1998)
• Internetblz. Frysk Letterkundich Museum (zie 'links')
• Trouw (27-02-1999)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)