Achternaam: Nescio

Geboren: 22-06-1882

Te: Amsterdam

Overleden: 25-07-1961

Te: Hilversum

Pseudoniem(en): Nescio was het pseudoniem van Jan Hendrik Frederik Grönloh. Nescio is Latijn voor 'ik weet (het) niet'. 'De uitvreter' werd in 'De Gids' gepubliceerd onder het pseudoniem 'Koekebakker'. Verder schreef hij 'Dagboek van een lid van een schoolbestuur' (nooit uitgegeven) onder het pseudoniem 'Innocens'. Hij gebruikte het pseudoniem Philosophos voor een ingezonden brief aan het Algemeen Handelsblad (november 1905, niet geplaatst).

Bij het uitkomen van zijn eerste boeken schreven recensenten over Nescio als: De schrijver die zelfs zijn eigen naam niet weet.

Over het gebruik van zijn pseudoniem zei hij ooit tegen Carmiggelt: '...want ik heb mijn leven lang op een kantoor gezeten en als ze in zulke kringen merken, dat je zulke neigingen hebt, denken ze alleen maar, dat je niet deugt voor je werk.' (Wim Hazeu, Het literair pseudoniemenboek, blz. 11)

Werk:

Proza:

• De uitvreter (De Gids, 1911)
• Titaantjes (Groot Nederland, 1915)
• Dichtertje (1918)
• Dichtertje/De uitvreter/Titaantjes (1918)
• Mene tekel (1946)
• De uitvreter/Titaantjes/Dichtertje (1947)
• De uitvreter/Titaantjes/Dichtertje/Mene tekel (1956)
• Boven het dal en andere verhalen (1961)
• Heimwee en andere fragmenten (1962)
• Insula Dei (Serie 'Kort en Goed', voorwoord van Kees Fens) (1969)
• De X geboden (1971)
• Verzameld werk (twee delen)
• Titaantjes: vroege versie (L. Frerichs) (1987)
• De uitvreter. Historisch-kritische uitgave met commentaar over de genese van verhaal en verhaalfiguur (proefschrift van L. Frerichs) (2 delen, 1990)

Dagboeken:

• Natuurdagboek (bijgehouden vanaf 1946. Gedeeltelijk gepubliceerd in 'Tirade', nr. 276-277, 1982)
• Dagboek van een lid van het schoolbestuur (nooit uitgegeven).

Brieven:

• 8 brieven van Nescio in 'De Engelbewaarder 2' (Nescio-nummer) (1976)
• 1 brief van Nescio aan Agnes Maas-van der Moer (17-02-1919) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)

Vertalingen:

Vertaald:

• Andrzej Dabrowka vertaalde werk van Nescio in het Pools.

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Proza:

• 1 verhaal in 'Tien verhalen' door Anthonie Donker (boekenweekgeschenk 1953)
• 1 verhaal: 'Buiten-IJ' in 'Lachen is leven', bijeengelezen door Mr. E. Elias en A. Duif (1958)
• 1 verhaal: 'Titaantjes' in de prisma-pocket 'Nederlandse verhalen' door C.J. Kelk (z.j.)
• 1 verhaal: 'Vae victis' in 'Op de kleine trom of De kunst van het stukje', samengestel door Barend de Goede (z.j.)
• 1 verhaal: 'Buiten-IJ' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 1 verhaal: 'Een lange dag (fragment)' in 'Soms is een boek zo gek nog niet', voor de NS samengesteld door C. Buddingh' (1980)
• 5 fragmenten in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 2 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 1 verhaal 'Een lange dag' in 'Onverwacht Gezelschap', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1987)
• 1 verhaal: 'Een lange dag' in 'Kort. Honderd Nederlandse en Vlaamse verhalen uit de twintigste eeuw', bijeengebracht door C.J. AartsM.C. van Etten (1993)
• 7 fragmenten in 'Literair landschap. Dichters en schrijvers over Nederland', samengesteld door Peter van Zonneveld (1998)
• 1 fragment uit 'De uitvreter' + een foto van zijn graf in 'Alleen de dood is tussen u en mij. Literaire dodenkalender van de twintigste eeuw', samengesteld door Dirk Baartse e.a. (2000)

Tijdschriften:

• Nescio werd in 1906 administrateur van 'De Pionier', het orgaan van de GGB.
• 'De uitvreter' en 'Dichtertje' werden in 'De Gids' gepubliceerd. Het verschijnen van 'De uitvreter' was zijn debuut.
• 'Titaantjes' werd voor het eerst gepubliceerd in 'Groot Nederland' in 1915.
• 'Mene tekel' verscheen in 1935 in 'De Stem'.
• In 1935 publiceerde Nescio het verhaal 'Een lange dag' in de almanak 'Kristal'.
• In 'Tirade' stond in 1962 'Heimwee en andere fragmenten'.
• In 1982 werden in 'Tirade' (nrs. 276 en 277) fragmenten uit Nescio's 'Natuurdagboek' gepubliceerd.

Boeken over Nescio:

• Jacques Gans, Nonchalante notities (1953)
• 'Aandacht voor Nescio', een bibliografie en bloemlezing van reacties, verzorgd door Enno Endt (1972)
• 'De Engelbewaarder' gaf in januari 1976 een Nescio-nummer uit.
• Rob Bindels, 'Nescio' (serie: Grote Ontmoetingen) (1978)
• Chr.J. van Geel, 'Dan kom ik als het schikt. Brieven aan Nescio' (1979)
• Tirade gaf in mei/juni 1982 een Nescio-nummer uit.
• Lieneke Frerichs (red.), 'Over Nescio'
• Jacques Gans, Nescio-cahier (1992)
• Simon Carmiggelt, 'Van u heb ik ook een heleboel gelezen...', Tien Kronkels over Nescio (1993)
• 'Het Nederland van Nescio. Schrijft u over mij maar nix', Catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in Kasteel Groeneveld, Baarn (1997)
• Maurits Verhoeff, 'Nescio en de Holland-Bombay' (Nescio-Cahier 4) (1999)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Henk de By maakte in 1964 voor de VARA-televisie een Nescio-portret.
• Nescio was bevriend met Chris J. van Geel. Van Geel droeg zijn bundel 'Uit de hoge boom geschreven' (1975) op aan Nescio.
• De NCRV zond op 2 september 1975 een televisiebewerking van 'Titaantjes' uit.
• Bulkboek 174 was aan Nescio gewijd, met als titel: 'De uitvreter, Titaantjes en andere verhalen'.
• 'De uitvreter'/'Titaantjes' werd door Hugo Heinen voor televisie bewerkt en uitgezonden in 1975 en opnieuw in 1982.
• 'Dichtertje/De uitvreter/Titaantjes' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1918.
• 'De gebroeders Flint' maakten een theaterprogramma gebaseerd op teksten van Nescio.
• Japi uit 'De uitvreter' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• In 1981 nam de popgroep 'The Nits' als eerbetoon het nummer 'Nescio' op. Het nummer staat o.a. op de CD 'Omsk' (1983)
• Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van Nescio is hier terug te vinden 'De rivier is sedert naar het Westen blijven stroomen en / de menschen zijn blijven voorttobben'.
• 'De uitvreter/Titaantjes/Dichtertje' verscheen in 1991 in de 'Grote lijsters-serie'.
• 'Vrij Nederland' had in 1999 een serie fotoreportages ' Nederland na Nescio', waarin fotograaf Bert Verhoeff de plaatsen bezocht die Nescio in zijn Natuurdagboek beschreef. Deze serie werd in boekvorm uitgegeven als: 'De boomgaard der gelukzaligen. De wereld van Nescio vijftig jaar later'. (1999)
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van Nescio op nr. 10 'Titaantjes/De uitvreter/Dichtertje' op (Bevat de mooiste beginzin uit de Nederlandse literatuur, dus je zou denken dat zijn werk eeuwigheidswaarde heeft, maar laatst hoorde ik iemand op de radio vragen: "Hé, heette ie Grönloh? Familie van Anneke?").
• 'Het Parool' nam 'Titaantjes' op in een (internationale) lijst van De honderd mooiste boeken van de eeuw.
• Uitgeverij Rivendell brengt een T-shirt op de markt, bedrukt met het citaat 'Den uitvreter' van Nescio.

Literaire prijzen:

• Marianne Philips-prijs 1954 voor zijn gehele oeuvre.

Opmerkingen:

• Nescio werd in Amsterdam geboren. Zijn vader was er smid en winkelier.
• Nescio volgde in Amsterdam de drie-jarige HBS. Daarna twee jaar openbare handelsschool.
• In korte tijd werkte hij op vijf handelskantoren als jongste bediende, o.a. in 1901 in Enschede.
• Nescio woonde van 1901 tot 1903 in de weekeinden in een kolonie 'Tames' in Huizen, die hij met drie vrienden opgericht had naar het voorbeeld van 'Walden', de commune van Frederik van Eeden. In 'Titaantjes' komt een beschrijving van deze kolonie voor.
• Nescio werkte tot 1948 bij de Holland-Bombay Trading Company in Amsterdam. Eerst als correspondent (vanaf 1904), later als directeur (vanaf 1926) en tenslotte als adviseur (vanaf 1937). Hij woonde ook in Amsterdam.
• Nescio debuteerde in 1918 met Dichtertje/De uitvreter/Titaantjes. Deze novellen waren eerder afzonderlijk verschenen in tijdschriften.
• Japi - De Uitvreter - is waarschijnlijk gemodeleerd naar Tom Schilperoort, een Amsterdams journalist.
• 'den man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond' schijnt Frederik van Eeden geweest te zijn.
• In 1929 meldt een literair handboek dat achter het pseudoniem Nescio de schrijver Nico Eissenloeffel schuil gaat. De uitgever van Necio maakte toen via de 'NRC' bekend dat Nescio 'de heer Grönloh' was, 'thans handelsman te Amsterdam'.
• In 1933 komt een tweede druk uit van 'De uitvreter/Titaantjes/Dichtertje'. Nescio breekt dan door.
• In 'Mene Tekel' dat in 1946 uitkwam, staan verhalen die voornamelijk geschreven zijn tussen 1913 en 1919.
• Nescio schrijft op een ironische manier, zonder mooidoenerij. Zijn werk is vaak autobiografisch.
• Het verlangen naar onvergankelijk en harmonie is een centraal thema in zijn werk.
• De personages in zijn werk staan buiten het leven van alledag en onttrekken zich aan de alledaagse normen.
• Hoewel het werk van Nescio alles bij elkaar maar een paar honderd bladzijden omvat, wordt hij tot de grootste schrijvers van Nederland gerekend, vooral vanwege de eenvoud van zijn taalgebruik.
• In 1956 kreeg Nescio een beroerte. Hij werd opgenomen in het Burgerziekenhuis in Amsterdam.
• Nescio overleed in 1961 in sanatorium Zonnestraal in Hilversum. Hij werd op 28-07-1961 begraven op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam (graf 79-119).
• In het Oosterpark in Amsterdam staat sinds 9 oktober 1971 een beeldengroep 'Hommage aan Nescio' van Hans Bayens. Het zijn drie jongens op een bankje, aardige jongens ongetwijfeld.

Anderen over Nescio:

• Er is veel verwantschap tussen de Nederlander Nescio en de Vlaming Elsschot, al zijn hun stijlmiddelen geheel verschillend; wat hen beiden verbindt, en wat het tot een voorrecht maakt over hen te schrijven, is hun reëel gevoel voor het eiland der innerlijke stemmen. (Menno ter Braak, Het Vaderland, 03-12-1933)
• En ik zou u het water, de verten en de luchten willen beschrijven, maar u kunt dan veel beter Nescio nog eens herlezen. Nescio is een levenlang naar die ondergaande zon weest kijken, om er dan een paar regels over te schrijven. (Louis Paul Boon, 16 van Louis Paul Boon, blz. 45, Amstel)
• Ja, ik geloof dat Nescio's ziel te groot is. Ze kon er niet uit, de hals van de fles was te nauw, heeft Bloem eens gezegd. Wat er uit kwam was een zucht van de wind, die door de kruinen van ons proza gaat. Op een avond dat het heel stil is. Ik houd ontzaglijl veel van Nescio. (C.J. E. Dinaux, geciteerd in VN, ?-1971)
• Van het departement kreeg Nescio eens het verzoek, aan een publikatie mee te werken. Zijn antwoord moest hij richten aan een postbusnummer. Het deed het en schreef erbij: 'Woont u werkelijk in een postbus?' (Simon Carmiggelt in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 130)

Mijn favoriete citaat:

Beginzinnen:

De eerste zinnen van de verhalen van Nescio zijn wellicht de bekendste beginzinnen uit de Nederlandse literatuur:

- De uitvreter: Behalve den man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan den uitvreter.

- Titaantjes: Jongens waren we - maar aardige jongens.

- Dichtertje: Tweemaal schudde de God van Nederland zijn eerbiedwaardige hoofd en tweemaal schoven z'n eerbiedwaardige grauwe bakkebaarden heen en weer over z'n vest.

- Mene Tekel: Weer was de langste dag voorbij.

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Nescio
• Bert Rodiers - Nescio : 'Schrijft U over mij maar niks'
• SMC-Plaza - Nescio
• Schrijversnet - Nescio
• Uittreksel - De uitvreter
• Uittreksel - Titaantjes
• Uittreksel - Insula dei

Bronnen o.a.:

• De Engelbewaarder 2 (1976)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Uitgelezen 5 (1981)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945 (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse Literatuur (1996)
• Uittreksel top-100
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)