Achternaam: van Hichtum

Voornaam: Nienke

Geboren: 13-02-1860

Te: Nes-Westdongeradeel

Overleden: 09-01-1939

Te: Hilversum

Pseudoniem(en): Nienke van Hichtum was het pseudoniem van Sjoukje Maria Diederika Troelstra-Bokma de Boer. In haar jeugd kende ze twee 'Nienkes' die goed konden vertellen (Nynke fan Foudgum en Nynke van Syds), vandaar haar pseudoniem Nienke. Het 'van Hichtum' is toevallig gekozen. Hichtum is een dorpje vlak bij Bolsward. In Friesland: Nynke fan Hichtum.

Werk:

Proza:

Voor kinderen:

• Sip-Su, 'de knappe jongen' - Een Eskimo-geschiedenis (1897)
• De geschiedenis van den kleinen Eskimo Kudlago (1898)
• Oehoehoe I. Hoe een kleine kafferjongen page bij den koning werd (1899)
• Oehoehoe in de wildernis (1900)
• Een Kaffersche Heldin. I. Oezinto's vlucht. II. Oezinto en Oehoehoe (1901)
• Afke's tiental. Een schets uit het Friesche arbeidersleven (illustraties van Jetses) (1903)
• Friesche schetsen (1905)
• Het apenboek (1905)
• Kinderleven. Tien schetsjes (1906)
• Zwarte Jakob van den Valkenburg. Een ware geschiedenis (1914)
• Jetse. Een Friesche vertelling (1924)
• Sprookjes uit verre landen (1926)
• Jelle van Sipke-Froukjes. Een schets uit het Friesche dorpsleven (1932)
• Schimmels voor de koets, of ... Vlooien voor de koekepan? Een schets uit het Friesche dorpsleven (1936)
• Drie van de oude plaats. Een schets uit het Friesche leven in de vorige eeuw (1938)
• De jonge priiskeatser. In forhael for bern fen 12 - 80 jier (1970)
• Verhalen (met platen van Rie Cramer)
• Grote omnibus (Afkes tiental/Kek, de jonge eskimo/Jelle van Sipkes Froukjes) (bewerkt door Rik van Steenbergen) (1990)

Schoolboeken:

• Uit het Sagenland (3 delen) (met Cor Bruijn)

Brieven:

• Haar correspondentie met uitgeverij Van Dishoeck is in bezit van het Letterkundig Museum in Den Haag.

Vertalingen (en bewerkingen):

• Leander, Teltsjes yn skimerjoun (1887)
• Der wier ris in âld wyfke. In âld teltsje for de Fryske ber opskreaun (1908)
• Er was eens een oud vrouwtje. Een oud verhaaltje naverteld door Nienke van Hichtum (1908)
• Fortunatus en zijn zonen (1910)
• E. Turner, De vier kinderen (1913)
• Andersen, Duimelijntje (1917)
• R. Kipling, De witte zeehond en andere verhalen (1917)
• De wonderhoed (heruitgave van 'Fortunatus en zijn zonen') (1918)
• E. Turner, De bengel (1919)
• Grimm, Gouden sprookjes (1920)
• E. Turner, Edna's geluk (1921)
• S.B. Pearse, Amelioranna en de groene parapluie (1921)
• E. Turner, Het geheim van de zee (1922)
• E. Turner, De huisjes van David en Jonathan (1922)
• Z. Topelius, Lisa en de Kerstklokken (1922)
• K. Kroon, De Kerstrozen (1922)
• Het groot vertelselboek (1922)
• D. Defoe, Het leven en de wonderbare lotgevallen van Robinson Crusoë (1923)
• E. Turner, Jennifer Dzjin (1923)
• Miaula en de tweelingen (1924)
• E.S. Thomson, Flard-oor (1924)
• S.B. Pearse, Amelioranna als koopvrouwtje (1928)
• A.A. Milne, Winnie-de-Poeh (1929)
• V. de Waal-Irving, De avonturen van Kek, den jongen koper-eskimo (1930)
• W. Hauff, De mooiste verhalen van W. Hauff. Naverteld door N. van Hichtum (1931)
• J. Chandler Harris, Oom Remus vertelt: Sprookjes van de oude plantage, aan den kleinen jongen (1932)
• Russische sprookjes (1933)
• J. Chandler Harris, De vertellingen van Oom Remus (heruitgave van 'Oom Remus vertelt:..') (1952)
• Aladdin, Ali Baba en andere Arabische verhalen (1970) (eerst verschenen in 'W. de Haan, Vertellingen uit de Duizend en één nacht', 1921)
• Kek, de jonge eskimo (heruitgave van 'De avonturen van Kek,...) (1974)

Vertaald:

• 'Afke's tiental' werd in het Engels vertaald. Haar zoon Jelle las haar op haar sterfbed een postitieve Engelse recensie voor.
• E.S. de Jong vertaalde in 1950 'Drie van de oude plaats' in het Fries: 'Jonge Jaike fan it Âldhiem'
• T. Eisenga-de Groot vertaalde in 1957 'Afke's tiental' in het Fries: 'De tsien fan Martens Afke'

Essays:

• Het spel van moeder en kind. Oude kinderrijmen voor jonge ouders (met Jop Pollmann) (1937)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Proza:

• 6 verhalen/bewerkingen in 'Het boek voor de jeugd', samengesteld door Cor Bruijn, Arie Pleysier, Age Scheffer, Theo J. Thijssen en Piet Schuhmacher (1937)
• 1 fragment in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)

Tijdschriften:

• Nienke van Hichtum werkte vanaf 1888 mee aan 'For Hûs en Hiem'. In dit blad gebruikte ze voor het eerst haar pseudoniem.
• Vanaf 1896 werkte ze mee aan 'Ons Blaadje'.
• Vanaf 1900 schreef Nienke van Hichtum opvoedkundige artikelen in 'Het Volk', 'School en leven', 'Zonneschijn' en 'Het Kind'.
• 'De jonge priiskeatser' verscheen in 1932-1933 als feilleton in het 'Nieuwsblad van Friesland' en in het 'Leeuwarder Nieuwsblad'.
• In 1936 verscheen 'Drie van de oude plaats' als feuilleton in de 'Leeuwarder Courant'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• C. Bruyn, 'Nienke van Hichtum. Bibliographie samengesteld ter gelegenheid van de tentoonstelling, gewijd aan haar nagedachtenis' (1939)
• Jelle Troelstra, 'Mijn vader Pieter Jelles' (ook een hoofdstuk over Nienke van Hichtum) (1952)
• J.J. Kalma, 'Nynke fan Hichtum en Afke fan Wergea. De skriuwster Sj. Troelstra-Bokma de Boer (1860-1939) en 'Afke's Tiental'' (1967)
• 'Afkes tiental' werd voor televisie bewerkt.
• Fem Bijlsma, Nienke van Hichtum, monografie (1976)
• 'Afke's tiental' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1903.
• T. Steenmeijer-Wielenga en J. v.d. Weg-Laveman, Lezen over Nynke van Hichtum (1989)
• In juli 2000 begon Pieter Verhoeff met de opnamen voor de film 'Nynke', over het leven van Nienke van Hichtum. In deze film wordt voornamelijk Fries gesproken. Hij speelde vanaf 6 september 2001 in de bioscopen.
• 'Afke's tiental' verscheen in 2002 in de serie 'Gouden lijsters'.

Literaire prijzen:

In 1964 stelde de Jan Campert-Stichting de 'Nienke van Hichtum-prijs' in ter bekroning van kinderboeken voor 13 jaar en ouder. Gertie Evenhuis was de eerste prijswinares met haar boek 'Wij waren er ook bij'.

De film 'Nynke' kreeg het Gouden Kalf 2001 voor de beste film. De hoofdrolspeelster Monic Hendrickx kreeg een Gouden Kalf voor de beste actrice.

De film 'Nynke' was ook genomineerd voor een Oscar.

Opmerkingen:

• Nienke van Hichtum werd in 1860 geboren in de hervormde pastorie (Nijkerksterweg 9) in Nes-Westdongeradeel in Friesland. Haar vader was daar dominee van de kerkelijke gemeentes in Nes, Moddergat en Wierum.
• Nienke van Hichtum was de jongse van vijf dochters. Eén van was al in 1860 overleden en een andere zus stierf toen Nienke 10 jaar was.
• In 1875 ging ze naar de kostschool van dominee Scheltema in Dokkum. Ze leerde hier o.a. het werk van Shakespeare kennen. Hier schreef ze ook toneelstukjes die op school gespeeld werden. In 1879 kwam ze weer thuis wonen, om haar moeder te helpen in de huishouding.
• In 1882 gaat haar vader met emeritaat. Ze verhuisden naar Brummen (Gelderland).
• In 1885 ontmoet ze de student Pieter Jelles Troelstra. In mei 1885 verloven ze zich.
• Ze durfde in eerste instantie niet zelf verhalen te schrijven, maar bewerkte verhalen van anderen.
• Nienke van Hichtum was de eerste vrouw van de politicus, advocaat en dichter Pieter Jelles Troelstra. Zij waren getrouwd van november 1888 tot 1907. Ze kregen twee kinderen, Dieuwke en Jelle. Jelle werd later een bekend schilder.
• Nienke van Hichtum was een overtuigd socialiste. Ze bleef haar schuilnaam gebruiken omdat ze om haar eigen werk gewaardeerd wilde worden, en niet i.v.m. haar man.
• Nienke van Hichtum debuteerde in 1887 met 'Teltsjes yn skimerjoun', een bewerking in het Fries van Duitse sprookjes.
• Het verhaal van 'Afkes tiental' heeft ze o.a. ontleend aan de verhalen van het meisje Hiltsje Feenstra uit Warga dat bij het gezin Troelstra in leeuwarden 'diende'.
• De namen van Afkes tiental zijn: Eeltje, Watse, Klaas, Jetse, Jouke, Wiepkje, Sietske, Boukje, Wiebe en Sipke.
• Toen het gezin naar het westen verhuisde (Huizum, Leeuwarden, Amsterdam, Utrecht, Den Haag) en Troelstra zich helemaal aan de politiek wijdde, was het geld dat Nienke van Hichtum met schrijven verdiende nodig om het gezinsinkomen aan te vullen.
• Nienke van Hichtum was niet echt gezond. Ze heeft, mog tijdens haar huwelijk met Troelstra, een hartaanval gehad. In 1903 werden de kinderen zelfs naar kostscholen in Duitsland gestuurd (Landerziehungsheime).
• Na de scheiding (mede door haar ziekte en langdurig verblijf in het buitenland daarvoor, waren ze uit elkaar gegroeid) in 1907 ging Nienke van Hichtum met de kinderen in Utrecht wonen. Later woonde ze in Bunnik, Blaricum, Haarlem en Hilversum.
• Haar boeken werden geïllustreerd door de bekendste tekenaars van die jaren, bijv. Cornelis Jetses, Pol Dom, Rie Cramer en de gebroeders Bottema.
• In de winter van 1938/1939 ging haar gezondheid snel achteruit. Nienke van Hichtum overleed in 1939 in rusthuis 'De Limborch' in Hilversum.
• Nienke van Hichtum werd op 12-01-1939 gecremeerd in Crematorium Velsen te Driehuis. Haar as werd vanaf een boot verstrooid op de Noordzee/
• In Warga staat aan de Leeuwarderweg een bronzen beeld, gemaakt door Suze Boschma-Berkhout, 'De tsien fan Martens Afke'. Het is in 1970 onthuld door prinses Margriet.
• In Dongeradeel werd in 1997 een bronzen buste (door Hans Jouta) van Nienke van Hichtum onthuld.
• Het Frysk Letterkundich Museum en Dokumintaasjesintrum bezit diverse portretten van Nienke van Hichtum, gemaakt door Jelle Troelstra jr. (1891-1979).

Anderen over Nienke van Hichtum:

• Gelukkig was mijn vrouw in dien tijd reeds begonnen, onder het pseudoniem N. van Hichtum, haar boeken voor kinderen uit te geven. Haar boek Afke's tiental speelde in een Friesch arbeidersgezin en vond zoodanige algemeene waardeering, dat bijvoorbeeld de voorzitter de Kamer, Mackay, en het liberale Rotterdamsche Kamerlid de heer Mees er mij mee komplimenteerden. (Pieter Jelles Troelstra, geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Wûnderblom
  
  Ik rin alhiel ferwêzen om
  En bin net mear my selme:
  De swietrook fan in wûnderblom
  Het my alhiel bedwelme.
  
  No sjong en floitsje 'k yn 'e moarn
  En laitsje tsjin 'e sinne.
  O wûnderbliere hertesoan,
  Do blide jonge minne!
  (Pieter Jelles Troelstra, geschreven voor Nynke, ook gebruikt in de film 'Nynke')
  
• Nienke van Hichtum heeft getracht het goede, het ware en het mooie uit de sagen en sprookjes van de gehele wereld in begrijpelijke taal aan de Nederlandse kinderen over te dragen. Daarbij is ze erin geslaagd de sfeer van het oorspronkelijke werk te bewaren. (Fem Bijlsma, Nienke van Hichtum, blz. 15)
• Nienke van Hichtum heeft zich haar leven lang ingezet om goede boeken voor zoveel mogelijk kinderen bereikbaar te maken. Ze stelde talloze sprookjes- en verhalenbundels samen, ze recenseerde, vertaalde en werkte mee aan verschillende kindertijdschriften. Aan een auteur stelde ze hoge eisen: "Wie een kinderboek wil schrijven vrage zich ernstig af: hoe zal ik mijn diepste en innigste gevoel, mijn ernstigste weten het best en 't eenvoudigst aan de jeugd meedelen?" In Afkes tiental voldoet Van Hichtum moeiteloos aan haar eigen, niet geringe opdracht. (Bregje Boonstra, NRC, 21-03-1986).

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Nienke van Hichtum
• Parool - recensie film Nynke

Bronnen o.a.:

• Fem Bijlsma, Nienke van Hichtum, monografie (1976)
• Het land der letteren, Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• T. Steenmeijer-Wielenga en J. v.d. Weg-Laveman, Lezen over Nynke van Hichtum (1989)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Joke Linders e.a., Het ABC van de jeugdliteratuur (1995)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)