Achternaam: Emmens

Voornaam: Jan

Doopnamen: Jan Ameling

Geboren: 17-08-1924

Te: Rotterdam

Overleden: 12-12-1971

Te: Utrecht

Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft J.A. Emmens niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Werk:

Poëzie:

• Chacone (illegale uitgave) (1945)
• Eigen tijd (1950, onuitgegeven)
• Kunst- en vliegwerk (1957)
• Autobigrafisch woordenboek (1963)
• Verzamelde gedichten (1975)
• Gedichten en aforismen (verzameld werk, deel 1) (1980)

Proza:

• Autobigrafisch woordenboek (1963)
• Een hond van Pavlov (1969)
• De onvrede van Utrecht (nagelaten werk)
• Gedichten en aforismen (verzameld werk, deel 1) (1980)

Vertalingen:

• W.H, Auden, Musée des Beaux-Arts

Essays:

• J. G. van Gelder, 'De Schilderkunst van Jan Vermeer' (with a commentary by J.A. Emmens) (1958)
• Rembrandt en de regels van de kunst (proefschrift) (1964)
• Het bier en zijn brouwers. De geschiedenis van onze volksdrank (met A. Hallema) (1968)
• Rembrandt en de regels van de kunst (Verzameld werk, deel 2) (1980)
• Kunsthistorische opstellen (Verzameld werk, deel 3 en 4) (1981)

Bloemlezingen:

'Gebloemleesd'

Poëzie:

• In 'De muze kent geen Babel, Poëzie uit alle werelddelen in vertaling'(1959) staat het door hem vertaalde gedicht 'De slaap' van Juan Ramón Jiménez.
• 1 gedicht: 'Een kind in de tuin' in 'Het kind' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1959)
• 1 gedicht: 'Een rapport over de liefde' in 'Literair akkoord 14' samengesteld door Christine D'Haen, Wim Hazeu, Hubert van Herreweghen, Willem G. van Maanen (1971)
• 1 gedicht: 'Rei van Brabantse vrouwen' in 'Een moederhart, een gouden hart. Dichters over hun moeder', verzameld door Gerrit Komrij (1973)
• 1 gedicht: 'Medeling' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
• 5 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
• 8 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
• 5 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
• 1 gedicht: 'Rei van Brabantse vrouwen' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• 1 gedicht: 'Standpunt' in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
• 3 gedichten in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
• 1 gedicht: 'Spreken over Paris' in 'Ik heb de liefde lief. De mooiste liefdesgedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
• 1 gedicht: 'Zeilende' in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
• 2 gedichten in: 'En al mijn levensdagen stonden in uw boek. Gedichten naar de Bijbel uit de twintigste eeuw', samengesteld door Huub Oosterhuis (1995)
• 1 gedicht: 'Meisje' in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
• 1 gedicht: 'De vrije wil' in: 'Familie duurt een mensenleven lang. De honderd mooiste Nederlandse gedichten over vaders, moeders, dochters en zonen', samengesteld door Menno Wigman (1999)
• 1 gedicht: 'In de trein' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)

Proza:

• 1 bijdrage: 'Autobiografisch woordenboek - een supplement' in 'Literair akkoord 14' samengesteld door Christine D'Haen, Wim Hazeu, Hubert van Herreweghen, Willem G. van Maanen (1971)
• 10 citaten in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973)
• 3 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
• 3 citaten in 'Het Trouwboekje', samengesteld door Gerd de Ley (1987)

Tijdschriften:

• J.A. Emmens debuteerde als essayist in 1947 in 'Criterium' en als dichter in 'Libertinage'
• J.A. Emmens was in 1953 redacteur van het studentenblad 'Parasol'.
• J.A. Emmens was mede-oprichter en redacteur van 'Tirade'.
• J.A. Emmens werkte mee aan 'Podium'.

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 1 bijdrage in 'Gelder, J.G. van, Album discipulorum. Aangeboden aan Prof. Dr. J.G.van Gelder ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag, 27 februari 1963'.
• 'Tirade' gaf in okt./nov. 1972 een Jan Emmens-nummer uit.
• Chr. J. van Geel droeg zijn bundel 'Enkele gedichten' (1973) op aan (zijn vriend) Jan Emmens.
• Een bijdrage over J.A. Emmens in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door R.L.K. Fokkema (juni 1981)
• Uitgeverij Novelle gaf in 1993 een setje bierviltjes met gedichten uit. Op één viltje stond het gedicht 'Vogel' van J.A. Emmens.

Literaire prijzen:

• Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1967 voor 'Rembrandt en de regels van de kunst'.
• Feniks-prijs 1971 voor zijn gehele oeuvre.

J.A. Emmens was lid van de jury voor:

• P.C. Hooft-prijs 1969
• Essayprijs van de gemeente Amsterdam 1969
• Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1971

Opmerkingen:

• J.A. Emmens studeerde vanaf 1949 kunstgeschiedenis in Utrecht, hij promoveerde in 1964.
• In Utrecht woonde hij o.a. op Oudegracht 5 en Achter Sint Pieter 5.
• Ad den Besten weigerde in 1950 zijn bundel 'Eigen tijd' voor de serie 'De Windroos'. Hij vond de bundel 'te cerebraal'.
• Samen met o.a. Theo Sontrop en William Kuik wordt hij wel tot de 'Utrechtse school' gerekend.
• Emmens was in Utrecht (als niet-graficus) lid van het grafisch gezelschap 'De luis'.
• Van 1958 tot 1961 was Emmens directeur van het Nederlands Kunsthistorisch Instituut in Florence.
• J.A. Emmens was vanaf 1967 hoogleraar algemene kunstwetenschap en ikonologie aan de Rijksuniversiteit in Utrecht.
• J.A. Emmens relativeerde in zijn werk veel vaststaande waarden. Terugkerende thema's zijn angst en agressie.
• J.A. Emmens leed aan depressies.
• J.A. Emmens maakte zelf een einde aan zijn leven, door zich op te hangen aan de leuning in het trappenhuis van zijn woning.
• J.A. Emmens werd op 16-12-1971 gecremeerd in crematorium Daelwijck. Op 29-12-1971 werd zijn as daar verstrooid.

Anderen over J.A. Emmens:

• Zaterdag heeft mijn dierbare vriend Jan Emmens zich het leven benomen. Hij leefde zonder huid, en wie zonder of met bijna-geen-huid door het leven moet - dit verschrikkelijk bestaan - kan geen eelt verwerven. (Geert van Oorschot in een brief aan Jeroen Brouwers, 15-12-1971, Brieven van een uitgever, blz. 26)
• Weer is er een heengegaan, waaraan we behoefte hadden.
  Weer heeft het Nederlands iets aan precisie ingeboet.
  Nog ellenlanger zullen de stukken over folk-zusjes worden.
  Nog zeldener zal de naam Catullus worden genoemd.
  (C. Buddingh', In memoriam Jan Emmens, in: En in een mum is het avond, blz. 96, 31-10-1972)
• De dichter Jan Emmens was in de eerste plaats een betrouwbaar vakman. Alleen al daardoor onderscheidt hij zich van negenennegentig procent van zijn Nederlandse collega's uit de jaren vijftig en zestig. Hij wist precies wat hij kon bereiken met een rijm, een beeldspraak, een zinswending, en hij gebruikte zijn middelen bij voorkeur ambachtelijk - d.w.z. om zo helder en zo beknopt mogelijk te zijn. (Kees Verheul, NRC, 07-03-1975)
• Emmens bezat het zeldzame talent om over zijn ervaringen te schrijven als gold het de belevenissen vanzijn lezers. Uit zijn gedichten spreekt een getemperd pessimisme, zonder zelfbeklag. Getemperd omdat hij zijn zwaarmoedigheid meestal verstopt in een verrassend beeld. (K. Schippers, NRC, 26-09-1980)
• Het moet de ongebruikelijke afstandelijkheid zijn geweest, waardoor veel van deze poëzie toen als cerebraal werd ervaren. Lezers van nu, die inmiddels zowel Barbarber als de 'nieuwe ironie' achter de kiezen hebben en die wat relativering betreft het één en ander gewend zijn, zullen er bepaald anders over denken en eerder dan kilheid beklemming en verscheurdheid lezen in dit werk. (Arjaan van Nimwegen, UN, 11-11-1980)
• Emmens was een heel groot dichter, en bijna niemand heeft het op tijd geweten... Wie kennis wil nemen van een pijn in poëzie, die haar weerga niet heeft in de Nederlandse letterkunde - zelfs Achterberg beleed niet zo'n lijden - moet proberen door te dringen tot Emmens. Maar makkelijk zal het niet zijn. (Willem J. Pieters, AD, 21-11-1980)
• Zijn gedichten zijn kleine, stekelige, sceptische notities, Ze zijn verstandelijk en gevoelig tegelijk en getuigen van grote eruditie én van ongekunsteldheid. (Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde, blz. 132)

Mijn favoriete citaat:

Naar een overzicht van citaten van Jan Emmens

Links:

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van J.A. Emmens
• Gedicht- Winter

Bronnen o.a.:

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)